ខេត្តក្រចេះ ៖ វិហារសសរ១០០មានន័យថា «ប្រាសាទមានសសរ១០០» ។ វត្តវិហារសសរ១០០មានទីតាំងស្ថិតនៅក្បែរមាត់ទន្លេមេគង្គត្រើយខាងកើត ក្នុងឃុំសំបូរ ស្រុកសំបូរចម្ងាយពីទីរួមខេត្តក្រចេះ៣៦គីឡូម៉ែត្រ ។ ដើម្បីទៅដល់ទីនោះត្រូវធ្វើដំណើរតាមផ្លូវជាតិលេខ៧ ចាស់ជាផ្លូវកៅស៊ូសល់ពីសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម តាមបណ្តោយមាត់ទន្លេ ពីទីរួមខេត្តក្រចេះ និងឆ្ពោះទៅដល់ស្រុកសំបូរ ។
បើទោះបីជាតឹកតាងចាស់ត្រូវបាត់បង់អស់ និងជំនួសមកវិញដោយសំណង់ថ្មីរចនាបថ តាមបែបសម័យទំនើបក៏ដោយ ប៉ុន្តែទីអារាមដែលកើតចេញពីទីបញ្ចុះសពបុត្រីសំណព្វរបស់ស្តេចអង្គច័ន្ទរាជាទី២នាសម័យចេនឡាគឺ«វត្តសសរ១០០» បានរក្សាកិត្តិនាម និងបានទាក់ទាញ លំហូរភ្ញៀវទេសចរចូលគោរពបូជាសុំសេចក្តីសុខ និងសិក្សាពីប្រវត្តិវត្តិដ៏ចំណាស់នេះមិនដែលលស់ថ្ងៃឡើយ ពិសេសភ្ញៀវបរទេសក៏ចាប់អារម្មណ៍ដែរ។
វត្ដវិហារសសរ១០០ស្ថិតនៅក្បែរមាត់ទន្លេមេគង្គ វត្តនេះបានស្ថាបនាឡើងនៅចំទីតាំងរាជវាំងនគរសម្ភបុរៈនៃអាណាចក្រចេនឡាក្នុងស្រុកសំបូរ នាសម័យព្រះបាទអង្គច័ន្ទរា ជាទី២ក្នុងសតវត្សទី១៦ដើម្បីឧទ្ទិសដល់បារមីវិហារសសរ១០០ ដើម្បីថែរក្សាព្រលឹងព្រះនាង វរភ័ក្ត្រឬក្រពុំឈូកជាបុត្រីរបស់ព្រះអង្គដែលត្រូវក្រពើនេនធន់ស៊ី ។ ព្រះវិហារសសរ១០០សង់បែរមុខទៅទិសខាងជើងខុសពីព្រះវិហារដទៃទៀត ។
តើវិហារសសរ១០០ មានប្រវត្តិបែបណា ?
បើតាមរឿងព្រេងបានតំណាលថា វិហារសសរ១០០ បានកសាងឡើងក្នុងសតវត្សទី១៦ រជ្ជកាលព្រះបាទច័ន្ទរាជាទ្រង់គង់នៅអតីតរាជធានីឧត្តុង្គ។ ទ្រង់មានព្រះរាជបុត្រីមួយអង្គព្រះនាមវរភ័ក្ត្រ ។ នៅពេលដែលព្រះរាជបុត្រីប្រឈួន ទ្រង់បានបញ្ជាឲ្យគេទៅនិមន្តព្រះ ចៅអធិការ វត្តនាគសែន(មានទីតាំងនៅឃុំជ្រោយបន្ទាយ ស្រុកព្រែកប្រសព្វ ខេត្តក្រចេះ) មកដើម្បី ព្យាបាលជំងឺរបស់ព្រះរាជបុត្រី ។ នៅពេលដែលព្រះចៅអធិការមិននៅ នេនធន់ ជាសិស្សសំណព្វរបស់គាត់បានលួច រៀនវិជ្ជាមន្តអាគម ស្ងាត់ៗ ហើយបានកាឡាខ្លួនទៅជាសត្វក្រពើហៅថា «ក្រពើនេនធន់» ។ ពេលដែលគ្រូបានមកដល់វិញ នេនធន់បានក្លាយទៅជាក្រពើ និងមិនអាចត្រលប់មកក្លាយជាមនុស្សវិញបានទេ ។ ក្រោយមកគាត់តែងតែដឹកគ្រូនៅលើខ្នងដើម្បីទៅព្យាបាលជំងឺបុត្រីរបស់ស្តេចជារឿយៗ។ ថ្ងៃមួយមានក្រពើមួយឈ្មោះសុពណ៌កាឡីចង់ផ្ចាញ់នេនធន់ ក៏បានបង្អាក់ដំណើរនេនធន់ នៅពេលកំពុងតែដឹកគ្រូមកពីវាំងវិញ។
រឿងព្រេងបានតំណាលទៀតថា ក្រពើទាំងពីរបានចាប់ផ្តើមវាយប្រហារគ្នា ។ នេនធន់មិនអាចរកវិធីជួយគ្រូបាន ក៏សម្រេចចិត្ត លេបគ្រូចូលក្នុងពោះ ដើម្បីរក្សាសុវត្ថិភាពមួយរយៈ។ ការប្រយុទ្ធគ្នាអស់រយៈពេល៣ថ្ងៃ ៣យប់ហើយចុងក្រោយសុពណ៌កាឡីបានចាញ់ និងស្លាប់បាត់ទៅ និងបានក្លាយទៅជាភ្នំ ដែល មានឈ្មោះថា ភ្នំសុពណ៌កាឡី មកដល់សព្វថ្ងៃ ។ នៅពេលនេនធន់ ខ្ជាក់គ្រូចេញមកពីពោះវិញ គាត់បានសុគតបាត់ទៅហើយ ។ នេនធន់មានអារម្មណ៍សោកស្តាយជាខ្លាំង ហើយចង់សម្លាប់ បុត្រីរបស់ស្តេច ដោយគិតថាមកពីនាង ជាដើមហេតុធ្វើឲ្យគ្រូរបស់គាត់ស្លាប់ ។ នេនធន់ លួចលេបបុត្រីរបស់ស្តេចចូលក្នុងពោះដែលកំពុងតែលេងនៅមាត់ទឹកក្នុងព្រះរាជវាំង ។ ចំណែកព្រះអង្គច័ន្ទរាជាបញ្ជាឲ្យគេទៅតាមនេនធន់ រហូតចាប់បាននេនធន់នៅកន្លែងមួយហៅថា សំបូរ ហើយក៏បានវះពោះក្រពើនោះដើម្បីយកបុត្រីចេញមកក្រៅ ។ ព្រះអង្គបានសម្រេចចិត្តបញ្ចុះសពរបស់នាងនៅស្រុកសំបូរ ហើយសាងសង់វត្តសសរ១០០ដើម្បីឧទ្ទិសដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់បុត្រី ។
វិហារសសរ១០០បានក្លាយទៅជាកន្លែងសក្ការៈបូជាមួយសម្រាប់ប្រជាជនក្នុង ខេត្តក្រចេះមកទល់សព្វថ្ងៃ ។ បន្ថែមពីលើនេះទៀត បើតាមរឿងតំណាលទៀតថា ការសង់សង់ព្រះវិហារសសរ១០០ ពីអង្គច័ន្ទរាជាទី២ កាលសម័យនោះ គឺបានធ្វើឡើងដោយមានការបូជា ជីវិតពីនារីក្រមុំព្រហ្មចារីចំនួន១០០នាក់ផងដែរ ។ អ្នកបម្រើចំនួន១០០នាក់សុទ្ឋសឹងក្រមុំ ព្រហ្មចារីជាអ្នកបម្រើរបស់ព្រះនាងវរភ័ក្ត្រ បានស្ម័គ្រចិត្តបូជាជីវិតទៅជាមួយព្រះនាងដែរ ហើយត្រូវបានគេយកអ្នកបម្រើទាំងនោះទៅដាក់នៅព្រះវិហារនោះដែរ ។ ដូច្នេះមានន័យថា សសរទាំង១០០ដើមនោះគឺតំណាងឲ្យអ្នកបម្រើទាំង១០០នាក់របស់ព្រះនាង ។
វត្តសសរ១០០ កាលសម័យអង្គច័ន្ទរាជាទី២ មានបណ្ដោយ៣០មx១០ម ចំណុះសសរ១០០ តម្កល់លើខឿន ដែលមានកម្ពស់ជាង១ម៉ែត្រ គេសង់បែរមុខទៅទិសខាងជើង ។ ចាស់ទុំខ្លះដំណាលថា ព្រះវិហារនេះធំសម្បើមណាស់ មុននឹងលើកសសរទាំង១០០បញ្ឈរឡើង រណ្ដៅ និមួយៗសុទ្ធតែកល់ក្រាលដោយនារីព្រហ្មចារីចំនួន១០០នាក់ ។ មុននឹងលើកសសរនេះឡើងព្រះរាជាទ្រង់ឲ្យធ្វើពិធីមួយហៅថា «ពិធីបូជាយញ្ញ» ឧទ្ទិសដល់អ្នកតាម្ចាស់ស្រុកនៅទីនោះ ។ ពិធីនេះគេឲ្យក្រមុំព្រហ្មចារីចំនួន១០០នាក់ តាក់តែងគ្រឿងអលង្ការ យ៉ាងស្អាតបាតពាក់អង្កាំនៅតាមដៃ កជើងហើយអង្គុយបែរមុខឆ្ពោះទៅរករណ្ដៅទាំង១០០ ដោយកៀកជិតមាត់រណ្ដៅដៃប្រណម្យឡើងកាន់គ្រឿងសក្ការបូជា ឯក្រុមពេជ្ឈឃាត ទាំង១០០នាក់ឈរពីក្រោយខ្នង ដៃកាន់ដាវយ៉ាងមុតប្រុងចាំស្ដាប់សញ្ញាគងជ័យដែលក្រុមបុរោហិតបានគោះ។ គេទាំងឡាយប្រុងចាំស្ដាប់សញ្ញាទាំងនោះដោយប្រុងប្រយ័ត្នបំផុត ពេលឮសញ្ញាគងបន្លឺស័ព្ទគ្រប់៣ដង ពេជ្ឈឃាតទាំងនោះ វាត់ដាវ ព្រមៗគ្នាមួយខ្វាច់បណ្ដាច់ក នាងៗទាំងនោះ ហើយរុញទម្លាក់ទៅក្នុងរណ្ដៅសសរ១០០ ក្នុងគោលបំណងឲ្យនាងទាំងនោះនៅថែរក្សា សសរទាំង១០០ មួយៗម្នាក់ជាអមតៈ ។ នៅពីមុខវិហារសសរ១០០ ស្តេចបានឱ្យគេធ្វើចេតិយមួយយ៉ាងធំ ហើយដើរចាប់ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ២០នាក់ មកសម្លាប់យកក្បាលធ្វើជាគ្រឹះចេតិយ ហើយឱ្យសាងរូបក្សត្រីក្រពុំឈូកឈរលើចេតិយដោយតម្រូវឲ្យគេឱ្យគេយកស្បែកក្រពើនេនធន់ទៅពន្លះឆ្កាងទាំងអស់នៅក្បែរចេតិយនោះ ។
តាមសេចក្តីតំណាលរបស់អ្នកស្រុកជំនាន់ដើមថា កាលណោះគ្មានអ្នកណាម្នាក់ហ៊ាន ដើរកាត់មុខចេតិយនោះទេ បើស្ត្រីមានផ្ទៃពោះដើរកាត់មុខនឹងត្រូវស្លាប់ភ្លាម ។ រហូតដល់ក្រោយទៀតឲ្យតែមានពិធីបុណ្យសពគេតែងចងទង់ក្រពើជានិច្ច ។ បច្ចុប្បន្នដោយសារស្បែកក្រពើថ្លៃទើបគេយកក្រណាត់កាត់ជារាងក្រពើមកធ្វើជំនួសវិញ ។ ក្រោយជួបគ្រោះធម្មជាតិ និងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្នរយៈពេលក្រោយមកព្រះវិហារត្រូវបានបំផ្លាញដោយរន្ទះបាញ់ ដែលបានធ្វើឲ្យសសរ ២២ដើមឆេះអស់ ហើយព្រះពុទ្ធបដិមាប្រឡាក់ដោយផ្សែងភ្លើង ។ ដោយសារគ្រោះធម្មជាតិ នោះប្រជាជននៅទីនោះបានស្ថាបនាព្រះវិហារនេះឡើងវិញ ប៉ុន្តែមានសសរតែ៧៨ដើមទេ។
រហូតមកដល់ឆ្នាំ១៩៨៧ ព្រះវិហារសសរ១០០ ត្រូវបានរុះរើសាងសង់ឡើងវិញដោយមានបណ្ដោយ៣៥ម៉ែត្រទទឹង១៨ម៉ែត្រ កម្ពស់២៣ម៉ែត្រ និងសសរ១១៦ដើម ។ ព្រះវិហារសសរ ១០០ ថ្មីនេះត្រូវបានស្ថាបនារួចរាល់ និងបញ្ចុះសីមានៅថ្ងៃទី១៤ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៩៨ ។ រហូតមកទល់សព្វថ្ងៃដោយមានជំនឿលើបារមីព្រះនាងវរភ័ក្ត្រ ថាពូកែសក្តិសិទ្ធិពុទ្ធ បរិស័ទទាំងនៅក្នុងភូមិនិងក្រៅភូមិ តែងតែនាំគ្នាយកផ្កាភ្ញីធូបទៀន និងគ្រឿងដតង្វាយផ្សេងៗ បែបន់មិនលស់មួយថ្ងៃ ទាំងនៅមុខចេតិព្រះនាងវរភ័ក្ត្រ ឬព្រះនាងក្រពុំឈូក និងព្រះអង្គធំដែលបានដាក់តម្កល់លើព្រះវិហារសរសរ១០០ ។
មានវ័យ៧៥ឆ្នាំ លោកតាអាចារ្យឈ្មោះ អ៊ុក ឌឿន កាលពីពេល ថ្មីៗកន្លងមកមានប្រសាសន៍ថា ដោយមានជំនឿលើបារមីក្នុងវត្ត ពលរដ្ឋតែងតែនាំគ្នាបែបន់ជារៀងរាល់ថ្ងៃ ។ ការបែបន់របស់អ្នកភូមិ និងអ្នកនៅក្រៅភូមិមានច្រើននៅក្នុងថ្ងៃសីល ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះសូម្បីតែជនបរទេសដែលកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធក៏បានចូលមកអុជធូបនិងបែបន់ដូចគ្នាដែរ ។ លោកតាអាចារ្យ ក៏ដូចជាអ្នកភូមិបានរៀបរាប់ដូចគ្នាថា វត្តនេះមានបារមីពូកែសក្តិសិទ្ធិទើបធ្វើឲ្យអ្នកភូមិមានជំនឿក្នុងការបែបន់ ដែលផ្តល់មកវិញដូចអ្វីដែលគេប៉ងប្រាថ្នា ។ អ្វីដែលចម្លែកនោះ នៅក្នុងស្រុកសំបូរ មានព្រះវិហារ ធំៗចំនួន៤ ដែលត្រូវបានសាងសង់ តាំងពីសម័យដើម ។ វិហារទាំង៤នោះ ត្រូវបានសាងសងបែរមុខទៅទិសផ្សេងគ្នាគ្រប់៤ទិស ។ ដោយឡែកវិហារធំសរសរ១០០ ត្រូវបានសាងសង់បែរមុខទៅទិសខាងជើង ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ