ខេត្តសៀមរាប ៖ ប្រាសាទបន្ទាយស្រី មិនដឹងថា មានឈ្មោះដើមថាដូចម្តេចទេ ។ តាមរយៈសិលាចារឹកប្រាសាទនេះសរសេរថា សាងទ្បើងនៅឆ្នាំ៩៦៧នៃគ.ស ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះឥសូរ
ខេត្តសៀមរាប ៖ ប្រាសាទបន្ទាយស្រី មិនដឹងថា មានឈ្មោះដើមថាដូចម្តេចទេ ។ តាមរយៈសិលាចារឹកប្រាសាទនេះសរសេរថា សាងទ្បើងនៅឆ្នាំ៩៦៧នៃគ.ស ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះឥសូរនៃសាសានាព្រាហ្មណ៍ នៅក្នុងស្រុកមួយដែលមានឈ្មោះ «ស្រីឦស្វរបុរ» ប្រែថា «បុរីដែលជាទីឋានរបស់ឥសូរ» ។
ប្រាសាទបន្ទាយស្រីមានរាងតូចច្រឡឹង លម្អដោយក្បូរក្បាច់រចនាយ៉ាងល្អិតឆ្មារដ៏ស្រស់ស្អាតនៅលើផ្ទាំងថ្មពណ៌ផ្កាឈូក ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះមានចម្លាក់ផ្កាភ្ញី និងរឿងទេវកថា ផ្សេងៗទាក់ទងនឹងព្រះឥសូរ ព្រះនារាយណ៍ រឿងរាមកេរ្តិ៍ រឿងមហាភារតជាដើមយ៉ាងរស់រវើកនៅលើផ្តែរ និងហោរជាងផងដែរ ។
ប្រាសាទបន្ទាយស្រីមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិបន្ទាយស្រី ឃុំបន្ទាយស្រី ស្រុកបន្ទាយស្រី ខេត្តសៀមរាប ចម្ងាយ៣៩គីឡូម៉ែត្រភាគខាងជើងទីរួមខេត្តសៀមរាប និងមានចម្ងាយ៣២គីឡូម៉ែត្រ ពីប្រាសាទអង្គរវត្តតាមផ្លូវឆ្ពោះទៅភ្នំគូលែន ។ រចនាសម្ព័ន្ធប្រាសាទសង់ឡើងពីថ្មភក់ពណ៌ផ្កាឈូក និងឥដ្ឋរាង៤ជ្រុងទ្រវែងលើដីរាបស្មើ មានគូទឹកព័ទ្ធជុំវិញ ហើយមានតួប្រាង្គបីសង់លើខឿនតែមួយ បែរមុខទៅទិសខាងកើត ដោយប្រាង្គកណ្តាលឧទ្ទិសថ្វាយព្រះឥសូរក្រោមរូបស្នងជាសិវលិង្គ ខាងត្បូងឧទ្ទិសថ្វាយដល់ព្រះព្រហ្ម និងខាងជើងឧទ្ទិសថ្វាយដល់ព្រះនារាយណ៍ ។
ប្រាសាទបន្ទាយស្រីត្រូវបានចុះបញ្ជីបេតិកភណ្ឌដោយអ្នកអភិរក្សជាតិបារាំងនៅឆ្នាំ១៩១៦ ហើយចាប់ពីឆ្នាំ១៩២៤មក សាលាបារាំងចុងបូព៌៌ា (EFEO) បានត្រួសត្រាយព្រៃ និងចាប់ផ្តើមសិក្សាស្រាវជ្រាវជាបន្តបន្ទាប់ ។ នៅឆ្នាំ១៩៣១-១៩៣៦ ការជួសជុលលើកដំបូងតាមបច្ចេកទេសអាណាស្ទីឡូ ដឹកនាំដោយលោក Henry Marchal ដោយយកលំនាំតាមការជួសជុលប្រាសាទPrambananកោះជ្វាកណ្តាលនៃប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ។ ការជួសជុលពេលនោះ គឺធ្វើឡើងទៅលើប្រាសាទកណ្តាល និងរចនាសម្ព័ន្ធ ខ្លះៗ តែនៅមានរចនាសម្ព័ន្ធជាច្រើនទៀតដែលមិនទាន់បានជួសជុល ហើយទាមទារការអភិរក្សជួសជុលជាបន្តទៀត ។
ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៤មក អាជ្ញាធរជាតិអប្សរាដែលមានភារកិច្ចថែរក្សា គ្រប់គ្រង រៀបចំតំបន់រមណីយដ្ឋានអង្គរ ក៏បានជួសជុលនិងអភិរក្សប្រាសាទបន្ទាយស្រីដោយអ្នកជំនាញខ្មែរ ដូចជារៀបចំគំនរថ្ម ផ្តែរ ហោរជាងដែលធ្លាក់រប៉ាត់រប៉ាយឱ្យមានរៀបរៀបរយ ជួសជុលខ្លោងទ្វារ បោចស្មៅលើប្រាសាទ ថែរក្សាបរិស្ថានជាដើម។ លើសពីនេះបានរៀបចំទិសដៅទស្សនា អាហារដ្ឋាន កន្លែងលក់ដូរ ចំណតយានយន្តគ្រប់ប្រភេទឱ្យមានសណ្តាប់ធ្នាប់ល្អ បញ្ជរទទួលភ្ញៀវ កន្លែងសង្គ្រោះបឋមដើម្បីផ្តល់ភាពកក់ក្តៅដល់ភ្ញៀវទេសចរ និងបង្កើតក្រមប្រតិបត្តិអង្គរឱ្យភ្ញៀវគោរពតាមផងដែរ។ លើសពីនេះទៅទៀត មានផ្លូវខ្វាត់ខ្វែងអមដោយទេសភាពពណ៌បៃតងស្រស់បំព្រងនារដូវវស្សា ពិតជាគួរឱ្យគយគន់និងផ្តិតយករូបភាពទុក ។
ចំពោះកន្លែងទស្សនាវិញ ក្រៅពីមានប្រាង្គប្រាសាទដ៏ល្អវិសេសវិសាល និងមានភាពល្បីល្បាញក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រហើយនោះ អ្នកទេសចរប្រហែលមិនដឹងទេថា នៅទីនោះមានកន្លែងទស្សនាជាច្រើន ដូចជាកន្លែងតាំងពិព័រណ៍ ដែលមានតាំងបង្ហាញពីការរុករកឃើញប្រាសាទ ការធ្វើកំណាយជាដើម ។ នៅមានកន្លែងមើលសត្វ ជិះទូកកម្សាន្ត ស្ទូចត្រី ទស្សនាធម្មជាតិថែមទៀត ។ ចំណុចទាំងនេះហើយដែលធ្វើឱ្យបុរាណដ្ឋានប្រាសាទបន្ទាយស្រីទទួលបានការទាក់ទាញ ការកោតសរសើរយ៉ាងខ្លាំងពីអ្នកទេសចរជាតិ-អន្តរជាតិ បើទោះបីប្រាសាទមានបរិវេណតូចចង្អៀតក៏ដោយ ។
បើតាមការបញ្ជាក់ពីកន្លែងបញ្ជរលក់សំបុត្របានប្រាប់ថា ក្នុង មួយថ្ងៃៗនៃរដូវភ្ញៀវឡើង គឺមានអ្នកចូលទស្សនាប្រាសាទបន្ទាយស្រីចន្លោះពី១០០០ទៅ២០០០នាក់ ឯរដូវភ្ញៀវធ្លាក់ចុះ គឺមានចន្លោះពី៨០០ទៅជាង១.០០០នាក់ ។ ទន្ទឹមនឹងការមានភ្ញៀវទេសចរចូលទស្សនាច្រើនដូច្នេះអាជ្ញាធរជាតិអប្សរាក៏បានដាក់ភ្នាក់ងារទេសចរណ៍ និងបុគ្គលិកផ្នែកវប្បធម៌ឱ្យនៅចាំមើលភ្ញៀវផងដែរ ក្រែងលោភ្ញៀវប្រព្រឹត្តខុសឆ្គងនាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រាសាទ ឬគ្រោះថ្នាក់ដល់ភ្ញៀវខ្លួនឯងផ្ទាល់ ព្រមទាំងជួយសម្រួលដល់កិច្ចមួយចំនួនដល់ភ្ញៀវផងដែរដូចជា ណែនាំភ្ញៀវ ជួយសង្គ្រោះភ្ញៀវជាដើម ។
បើតាមលោកហ៊ន ស្រស់ បុគ្គលិកនៃនាយកដ្ឋានវប្បធម៌បានប្រាប់ថា ភ្ញៀវភាគច្រើនដែលមកទស្សនានៅទីនេះ គឺជនជាតិចិន ហើយបញ្ហាប្រឈមដែលភ្ញៀវតែប្រព្រឹត្ត គឺការស្លៀកពាក់សិចស៊ី ដែលការទប់ស្កាត់ដំបូង ពួកគាត់មានការមិនពេញចិត្តច្រើន តែក្រោយមកគឺមិនជាបញ្ហាអីទេ ព្រោះពួកគាត់បានយល់ពីការផ្សព្វផ្សាយ។ ចំណែកបញ្ហា ផ្សេងៗ គឺមានការមិនបិទឆត្រ ការប៉ះពាល់រូបចម្លាក់តិចតួច តែក៏មានការអន្តរាគមន៍ និងចូលរួមអនុវត្តតាមបានយ៉ាងល្អដែរ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ