អម្បូរមនុស្សទាំងឡាយនៅលើលោកយើងនេះគ្មានជនជាតិណាមួយដែលថាគ្មានជំនឿសាសនា ឬអារុក្ខអារក្សអ្នតានោះទេ ។ គ្រប់ជាតិសាសន៍ទាំងអស់តែងមានសាសនាជាគោលសម្រាប់គោរពប្រតិបត្តិសាសនារបស់គេរៀងៗខ្លួន យ៉ាងណាជនជាតិខ្មែរយើងក៏គោរពសាសនាដូចគេដូចឯងដូច្នោះដែរ ។ ជាការពិតណាស់តាំងពីបុរាណកាលរៀងរហូតមក ជំនឿសាសនាតែងត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជានិច្ចទៅនឹងសេចក្ដីប៉ងប្រាថ្នា ការចង់រស់នៅដ៏សុខសាន្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់ៗរូប ។…
អម្បូរមនុស្សទាំងឡាយនៅលើលោកយើងនេះគ្មានជនជាតិណាមួយដែលថាគ្មានជំនឿសាសនា ឬអារុក្ខអារក្សអ្នតានោះទេ ។ គ្រប់ជាតិសាសន៍ទាំងអស់តែងមានសាសនាជាគោលសម្រាប់គោរពប្រតិបត្តិសាសនារបស់គេរៀងៗខ្លួន យ៉ាងណាជនជាតិខ្មែរយើងក៏គោរពសាសនាដូចគេដូចឯងដូច្នោះដែរ ។ ជាការពិតណាស់តាំងពីបុរាណកាលរៀងរហូតមក ជំនឿសាសនាតែងត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជានិច្ចទៅនឹងសេចក្ដីប៉ងប្រាថ្នា ការចង់រស់នៅដ៏សុខសាន្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់ៗរូប ។ ប្រទេសខ្មែរយើងនៅសម័យដំបូងគឺមិនទាន់មានសាសនាណាចូលមកលាយឡំក្រៅពីសាសនាម្ចាស់ស្រុក ឬជំនឿអ្នកតាអ្នកដូននោះទេ ។ តើអ្នកតាជាអ្វី ?
អ្នកប្រាជ្ញខាងទំនៀមទម្លាប់វប្បធម៌ខ្មែរបានអះអាងថា «អ្នកតាជាព្រលឹងនៃជនដែលស្លាប់ទៅហើយ តែនៅថែរក្សាមើលសុខទុក្ខដល់កូនចៅតទៅទៀត» ។ បើជាស្រីគេហៅថា អ្នកដូន ។ ខ្មែរជឿ និងគោរពបុព្វបុរសដែលស្លាប់ទៅ ។ អ្នកតាតំណាងឱ្យធម្មជាតិ និងមនុស្សដែលស្លាប់ទៅ ។ គេយកដុំថ្ម ឬដើមឈើជាតំណាងអ្នកតា» ។
មតិខ្លះយល់ថា អ្នកតាជាព្រលឹងម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដី ព្រលឹងម្ចាស់ស្រុកនីមួយៗនៅតាមភូមិ ឃុំ ស្រុក ខេត្ត ដោយមានលំដាប់ថ្នាក់ធំតូច មានភារកិច្ចទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខអ្វីៗដែលប្រព្រឹត្តទៅនៅតំបន់របស់ខ្លួន ។ ឯនិមិត្តរូបតំណាងអ្នកតាភាគច្រើនជាឫសឈើធំៗមានរូបភាពចម្លែកៗ ឬជាដុំថ្ម ជួនកាលជាបដិមា ។ ការរស់នៅជាកុលសម្ព័ន្ធ ព្រលឹងមេកន្ទ្រាញដែលស្លាប់ទៅហើយជាព្រលឹងដែលបាត់សូន្យរបស់បុគ្គលនោះ តែដោយសារគុណបំណាច់ដ៏ធំធេងរបស់គាត់កាលពីនៅរស់ អ្នករស់នៅជំនាន់ក្រោយក៏នាំគ្នាគោរពជារៀងរាល់ពេល ទោះបីជាបុគ្គលនោះស្លាប់បាត់ទៅហើយក៏ដោយ ក៏មនុស្សជំនាន់ក្រោយនៅតែជឿថា បុគ្គលនោះនៅតែមានព្រលឹងនៅជាមួយពួកគេជានិច្ច ។
នៅពេលដែលមនុស្សជួបប្រទះគ្រោះថ្នាក់ ឬការលំបាកផ្សេងៗ គេនាំគ្នាទៅអង្វរបន់ស្រន់សុំឱ្យព្រលឹងមេកន្ទ្រាញ ឬបុព្វបុរសរបស់ពួកគេជួយដោះស្រោយ និងសុំឱ្យព្រលឹងទាំងនោះតាមជួយថែរក្សាគេជារៀងរហូតដូចដែលបុគ្គលនោះរស់នៅអញ្ចឹង ។ នៅពេលណាការបន់ស្រន់របស់គេបានសម្រេច គេយល់ថាព្រលឹងទាំងនោះបានមកជួយគេ ហើយដើម្បីតបស្នងសងគុណដល់ព្រលឹងបុគ្គលនោះវិញ គេក៏នាំគ្នារៀបចំជាគ្រឿងសំណែនផ្សេងៗ មានម្ហូបអាហារ នំចំណី ស្រា និងឧបករណ៍ប្រើប្រាស់មួយចំនួនទៀតដែលមានទ្រង់ទ្រាយមិនខុសពីតម្រូវការរបស់មនុស្សធម្មតាទេ ។ ការប្រព្រឹត្តបែបនេះជារឿយៗទៅ វាបានក្លាយជាទម្លាប់ ហើយព្រលឹងនោះក៏គេសន្មតថាឱ្យទៅជាអ្នកតាសម្រាប់ថែរក្សាការពារពួកគេជាកូនចៅទាំងអស់តរៀងទៅ ។
ទីតាំង និងសណ្ឋានរបស់អ្នកតា អ្នកតាដែលល្បីល្បាញនៅក្នុងប្រទសកម្ពុជា ភាគច្រើនមានទីតាំងនៅក្នុងភូមិ ដើមឈើធំៗ លើភ្នំ ទីទួល ដោយគេសង់ខ្ទមមានរបៀបជាផ្ទះរបស់មនុស្ស មានទំហំទៅតាមភាពស័ក្តិសិទិ្ធរបស់អ្នកតា ។ ខ្មែរយើងមានជំនឿថា អ្នកតាមានសត្វផ្សេងៗជាយានដូចជា ក្រពើ ខ្លា ពស់ ជ្រូកជាដើម ។ នៅស្រុកខ្មែរមានរូបភាពអ្នកតាច្រើនសណ្ឋានដូចជា៖ ដីដំបូកខ្ពស់ៗ (អ្នកតាឃ្លាំងមឿងនៅខេត្តពោធិ៍សាត់, ដុំថ្មមួយដុំដែលគ្មានឆ្លាក់ ឬឆ្លាក់ដោយខ្ជីខ្ជា, រូបសំណាកទេវៈបុរាណក្នុងសាសនាព្រាហ្មណ៍, ឫសឈើមានលក្ខណៈក្រវេមក្រវាមស្មុគស្មាញ, ដុំថ្មមានរូបភ្លឺៗ មានទ្រង់ទ្រាយចម្លែក, វត្ថុដែលគេរើសបានមកសន្មត ។
អំពីឈ្មោះអ្នកតា ក្រៅពីទីស្នាក់អាស្រ័យ លំនៅ ខ្ទម ឬដើមឈើ ដំបូក ដុំថ្ម អ្នកតាក៏នៅមានឈ្មោះដូចមនុស្សលោកដែរ ។ ឈ្មោះអ្នកតាអាចជាឈ្មោះព្រះគ្រូចៅអធិការវត្ត ឈ្មោះអាចារ្យ ឈ្មោះគ្រូហ្មមើលជំងឺ ឈ្មោះមេទ័ពឈ្មោះដើមឈើ ។ ឧទាហរណ៍ អ្នកតាឃ្លាំងមឿងនៅខេត្តពោធិ៍សាត់ អ្នកតាក្រហម.ក នៅខេត្តកំពង់ធំ អ្នកតាដំបងដែក នៅខេត្តបាត់ដំបង អ្នកតាកងចក្រកងជុំ អ្នកតាសុខ អ្នកសៅរ៍ជាដើម ។ ក្រៅពីអ្នកតាជាបុរសក៏នៅមានអ្នកតាជាស្ត្រីដែរ ដែលមានឈ្មោះដូចជា យាយម៉ៅ នៅភ្នំពេជ្រនិល យាយទេព នៅកំពង់ឆ្នាំង យាយយ៉ាតនៅប៉ៃលិន ។
អ្នកតាបានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅលើជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជនខ្មែរដូច អ្នកតាជាម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដី មុននឹងដាំដំណាំកសិករត្រូវបួងសួងសុំទឹកភ្លៀង និងសុំម្ចាស់ដីដាំដុះ ជាពិសេសអ្នកដាំដំណាំត្រូវពឹងអ្នកតាថែរក្សា ការពារកុំឱ្យសត្វល្អិត ឬសត្វបំផ្លាញ ។ មនុស្សដែលមានជំនឿលើអ្នកតាត្រូវបានទទួលការអប់រំតាមបែបអាថ៌កំបាំង ដោយម្នាក់ៗសុទ្ធតែយល់ថា ការប្រព្រឹត្តអ្វីៗសព្វបែបយ៉ាង គេចមិនផុតពីភ្នែកអ្នកតាឡើយ ដូច្នេះគេត្រូវធ្វើអំពើល្អ ចេះស្គាល់កំហុសខ្លួនឯង ហ៊ានសារភាពចំពោះមុខអ្នកតា ចេះនិយាយការណ៍ពិត និយាយត្រង់មិនបោកប្រាស់គ្នា (យកសម្បថជាសំអាង) ។ នៅពេលមានមនុស្ស ឬសត្វឈឺ គេទៅបន់ស្រន់ឱ្យអ្នកតាជួយ ។ ទោះជាការជួយរបស់អ្នកតាមិនមានប្រសិទ្ធភាពជាក់លាក់ក៏ដោយ ក៏ជំនឿនេះបានជួយលើផ្នែកផ្លូវចិត្តមនុស្សឱ្យមានសង្ឃឹម អាចធូរស្រាលមួយកម្រិតដែរ ។
រហូតដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន ប្រជាជនខ្មែរនៅតែមានជំនឿលើអ្នកតា នៅតែបន់ស្រន់ ទោះជាវិទ្យាសាស្ត្ររីកចម្រើនហើយក៏ដោយ ដូចពាក្យទំនឹមទំនៀមមួយឃ្លាថា «អាគមផ្សំអាយូស» ។ បើអ្នកស្រុកផ្សេងដើរកាត់ភូមិ ឬដែនដីដែលអ្នកតាគ្រប់គ្រង គេត្រូវធ្វើគារវកិច្ចសម្ដែងការគួរសម ឱនលំទោន គោរពសិទ្ធិអ្នកតាដែលគ្រប់គ្រង ដោយគ្រាន់តែថ្វាយអ្វីធ្វើជានិមិត្តរូបដូចជា កាច់មែកឈើដោតធ្វើជាធូបទៀន ស្លឹកឈើធ្វើជាស្លាធម៌ ឬគ្រាន់តែប្រើសម្ដីឧបកិច្ចក៏បានដែរ ។
នៅពេលចូលកាន់តំណែងថ្មីចៅហ្វាយខេត្ត ស្រុកថ្មី ត្រូវរៀបចំការគោរពដល់អ្នកតាម្ចាស់ស្រុក អ្នកតាម្ចាស់ដីដើម្បីឱ្យពួកគាត់ទទួលស្គាល់ និងជួយថែរក្សា ។ ពេលរៀបចំពិធីនេះ អ្នកកាន់តំណែងថ្មីត្រូវតែធ្វើគារវកិច្ចដល់អ្នកតាម្ចាស់ស្រុក ដោយស្បថសច្ចានឹងខិតខំបំពេញភារកិច្ចដើម្បីសេចក្ដីសុខរបស់ប្រជារាស្ត្រ សុំការសន្តោសប្រណីពីអ្នកតា និងឱ្យអ្នកតាជួយបំភ្លឺផ្លូវពួកគេផង ។
គួរកត់សម្គាល់ថា ឈ្មោះអ្នកតាទាំងប៉ុន្មានដែលធ្លាប់ដឹងធ្លាប់ហៅជាយូរមកហើយនេះមិនដែលប្ដូរឈ្មោះទាល់តែសោះ គឺឈ្មោះដើមយ៉ាងណា តែងនៅរក្សាឈ្មោះដើមដដែល រាប់ពាន់តំណមមនុស្សមកហើយ ។ ត្រង់នេះសបញ្ជាក់ថា ព្រលឹងអ្នកតា ឈ្មោះអ្នកតាទាំងប៉ុន្មាន គឺមានចារឹកអមតៈ អចិន្ត្រៃយ៍មិនចេះស្លាប់ មិនផ្លាស់ប្ដូរ និងមិនមានអ្នកជំនួសបានឡើយ ៕ សាន សារិន
ចែករំលែកព័តមាននេះ