ខេត្តពោធិ៍សាត់ ៖ បឹងទន្លេអុំ ជារមណីយដ្ឋានវប្បធម៌-ប្រវត្តិសាស្ត្រមួយ ដែលបន្សល់ទុកជាយូរលង់ណាស់មកហើយ ។ បឹងមានអាយុអំឡុងសម័យអង្គរ ឬចុងសម័យអង្គរនេះបានចុះក្នុងបញ្ជីរក្សាទុកជាបេតិកភ័ណ្ឌជាតិ ។
បឹងទន្លេអុំ ស្ថិតក្នុងភូមិបាគូ ឃុំស្រែស្ដុក ស្រុកកណ្ដៀង ខេត្តពោធិ៍សាត់ ធ្វើដំណើរតាមផ្លូវកៅស៊ូចម្ងាយប្រមាណ២០គីឡូម៉ែត្រពីទីរួមខេត្ត ។ បណ្ដោយប្រវែង៣៩០ម៉ែត្រ ទទឹង២១០ម៉ែត្រ លាតសន្ធឹងលើផ្ទៃដីជិត៨ហិកតា ។
បឹងទន្លេអុំមានប្រវត្តិនិទានទាក់ទងទៅនឹងការភ្នាល់គ្នារវាងបុរស និងនារីអំពីការកសាងប្រាសាទ និងជីកទន្លេនេះ ។
បើតាម ចាស់ៗរស់នៅជុំវិញនោះ បានតំណាល តៗគ្នាមកថា កាលពីយូរលង់មកហើយនោះ បុរស និងនារីបានភ្នាល់គ្នាថា បើខាងប្រុសឈ្នះ គឺខាងស្រីត្រូវចូលស្ដីដណ្ដឹងខាងប្រុស តែបើខាងស្រីឈ្នះ ខាងប្រុសត្រូវចូលស្ដីដណ្ដឹងខាងស្រី ។
ការភ្នាល់គ្នានេះគឺខាងប្រុសសាងសង់ប្រាសាទ ឯខាងស្រីជីកទន្លេអុំ ដោយសន្យាថា បើផ្កាយព្រឹករះត្រូវឈប់ ។ ទាំងខាងប្រុស និងខាងស្រីបាននាំគ្នាសម្រុកធ្វើ រៀងៗខ្លួន រហូតដល់ពាក់កណ្ដាលអធ្រាត្រ ខាងស្រីបានលួចបង្ហោះគោមឡើងលើពីទិសខាងកើត ។ ពេលនោះខាងប្រុសឃើញ ស្មានថាផ្កាយព្រឹករះក៏នាំគ្នាសម្រាកអស់ទៅ ឯខាងស្រីនៅតែបន្តជីករហូតរួចរាល់ជាស្ថាពរ ឈ្នះខាងប្រុស ។
ដោយសារចាញ់ល្បិចខាងស្រីដូច្នេះហើយ ទើបបានជាខាងប្រុសត្រូវចូលស្ដីដណ្ដឹងខាងស្រី ព្រមទាំងបានបន្សល់ទុកបឹងទន្លេអុំ និងសសរស្ដម្ភប្រាសាទដែលកសាងមិនទាន់រួចនៅក្នុងវត្តព្រះធាតុ ឃុំស្រែស្ដុក ស្រុកកណ្ដៀង តាំងពីពេលនោះមក ។ តាមរយៈរឿងព្រេងនិទាននេះ គឺស្រដៀងរឿងព្រេងនិទានពីភ្នំប្រុសភ្នំស្រីនៅខេត្តកំពង់ចាមដែរ ។
លោកញឹក ធាង មេឃុំស្រែស្ដុកឲ្យដឹងកាលពីពេល ថ្មីៗកន្លងមកថា «មកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ បឹងទន្លេអុំមិនទាន់មានការអភិវឌ្ឍនៅឡើយទេ ហើយនៅខែប្រាំងទឹកបានគោករាក់ ។ កន្លងមកមានប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនចាក់ដីសង់ផ្ទះ(សំណង់រឹងមាំ) ប៉ុន្តែត្រូវអាជ្ញាធរឲ្យរុះរើវិញជាបន្ទាន់ ។
សព្វថ្ងៃនេះនៅសល់តូបអាជីវករលក់ដូរលើដីចំណីមាត់បឹងចំនួន១៣តូបទៀត ដែលអាជ្ញាធរ និងមន្ទីរជំនាញកំពុងសម្របសម្រួលឲ្យពួកគាត់ចាកចេញ ដើម្បីក្រុមការងាររបស់ឯកឧត្តមកែវ រតនៈ និងឯកឧត្តមអេង គន្ធា រៀបចំស្ដារបឹងទន្លេអុំនេះឲ្យមានបរិស្ថានល្អ សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋមកលេងកម្សាន្ត» ។
ប្រសិនបើមានការរៀបចំបឹងទន្លេអុំដែលនៅមិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីសសរស្ភម្ភនោះឲ្យបានល្អ អាចទាក់ទាញអ្នកទេសចរទៅលេងកម្សាន្តជាក់ជាមិនខាន ។ អ្នកទេសចរមិនត្រឹមតែកម្សាន្ដនៅបឹងទន្លេអុំប៉ុណ្ណោះទេ គឺអាចទៅមើលថ្មសសរស្តម្ភប្រាសាទ ដែលបានបន្សល់ទុក ហើយមានប្រវត្តិទាក់ទងគ្នារវាងបឹងនេះ និងសសរស្ភម្ភទៀតផង ។ មានរឿងព្រងនិទានពីបឹងទន្លេអុំ និងសសរស្ភម្ភ ដែលកកើតពីការភ្នាល់គ្នារវាងបុរស និងស្ដ្រីទៀតផង ។ ខាងប្រុសកសាងប្រាសាទ និងខាងស្រីជីកទន្លេអុំ ហើយខាងស្រីឈ្នះខាងប្រុសដើរប្រើល្បិច ទើបខាងប្រុសសង់ប្រាសាទមិហើយ បានត្រឹមតែសសរស្ភម្ភដែលបន្សល់មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។
លើសពីនេះទៀតអ្នកទេសចរអាចទៅមើលទួលព្រះជ្រៃ ដែលជាកន្លែងខ្មែរក្រហមសម្លាប់មនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់ក្នុងរបបប្រល័យពូជសាសន៍ រួចហើយអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនាព្រៃលិចទឹក នៅឃុំរាំងទិល លើផ្ទៃទឹកបឹងទន្លេសាបទៀតផង ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ