ជីវប្រវត្តិ និងស្នាដៃដ៏អស្ចារ្យលើការដឹកនាំប្រទេសឱ្យរីកចម្រើន និងមានអំណាចខ្លាំងពូកែរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ លាតត្រដាងតាមរយៈអត្ថបទរៀបរៀងដោយលោកមីសែល ត្រាណេ ហើយទន្ទឹមនេះលោកវង់ សុធារ៉ា
ជីវប្រវត្តិ និងស្នាដៃដ៏អស្ចារ្យលើការដឹកនាំប្រទេសឱ្យរីកចម្រើន និងមានអំណាចខ្លាំងពូកែរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ លាតត្រដាងតាមរយៈអត្ថបទរៀបរៀងដោយលោកមីសែល ត្រាណេ ហើយទន្ទឹមនេះលោកវង់ សុធារ៉ា សាស្ត្រាចារ្យសិលាចារឹក និងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរនៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ វិភាគលើសេចក្តីសន្និដ្ឋានបែបទុទ្ទិដ្ឋិនិយមទៅលើព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧របស់លោកហ្សក សឺដេស ចាងហ្វាងសាលាបារាំងនៅចុងបូព៌ាប្រទេស ។
១-ជីវប្រវត្តិសង្ខេប
ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ជាព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះបាទធរនិន្ទ្រវរ្ម័នទី២ ព្រះមាតាព្រះនាមចុឌាមុន្នី ដែលជាព្រះរាជបុត្រីព្រះបាទហសិវរ្ម័នទី៣ ហើយព្រះអង្គត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយនឹងព្រះបាទសូរិយាវរ្ម័នទី២ ។ ព្រះអង្គបានរៀបអភិសេកជាមួយនឹងព្រះនាងជ័យរាជទេវី ជាព្រះអគ្គមហេសី ហើយមានព្រះរាជបុត្រមួយព្រះអង្គ ព្រះនាមស្រិន្ទ្រវរ្ម័ន ។
ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ដើមឡើយឈ្មោះ ជ័យធ៌ន ប្រសូតប្រមាណឆ្នាំ១១២៥ ហើយព្រះអង្គឡើងគ្រងរាជ្យក្នុងគ្រឹស្តសករាជ១១៦២ ក្នុងចន្លោះសតវត្សទី១២ និងដើមសតវត្សទី១៣ ។
ក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គ ប្រទេសខ្មែរមានផ្ទៃនគរធំទូលាយ ខាងកើតទល់នឹងប្រទេសចាម ខាងត្បូងទល់នឹងសមុទ្រ ខាងលិចទល់នឹងភូមា ខាងជើងទល់នឹងប្រទេសចិន ពោលគឺប្រទេសយើងពុំទាន់បែកបាក់នៅឡើយ ។ ភាពធំធេងនៃនគរខ្មែរនាសម័យនោះ ពុំមែនជាលទ្ធផលនៃការវាតទីនិយមទេ ព្រះអង្គគ្រាន់តែកាន់កាប់ដោយពង្រឹងតំបន់នានា ដែលជាអតីតទឹកដីខ្មែរប៉ុណ្ណោះ ។
ព្រះអង្គជាស្តេចសឹកមួយអង្គដ៏ខ្លាំងពូកែ និងមានព្រហ្មវិហារធម៌ដល់ប្រជានុរាស្ត្ររបស់ព្រះអង្គ ។ ព្រះអង្គបានចាត់ឱ្យបង្ក្រាបពួកបះបោរនៅក្នុងប្រទេស ដោយបង្រួបបង្រួមខេមរជនទាំងអស់ដែលនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ព្រះអង្គឱ្យដើរផ្លូវតែមួយតាមដង្ហែព្រះអង្គ ។ ក្រោយពីការបង្ក្រាបពួកបះបោរ និងបង្រួបបង្រួមជាតិបានហើយ ព្រះអង្គបានបញ្ជាឱ្យលើកទ័ពទៅវាយចំបា៉នៅវិជ័យក្នុងការវាយបកសងវិញ ដែលចាមបានវាយឈ្លានពានក្នុងរាជ្យរបស់បិតាព្រះអង្គ ។
នៅពេលដែលព្រះអង្គកំពុងជាប់ដៃច្បាំងនៅប្រទេសចំបា៉នោះ បិតារបស់ព្រះអង្គក៏សុគតទៅ ។ នៅឆ្នាំ១១៦៥ ពេលដែលព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី២ ត្រូវមន្ត្រីម្នាក់ធ្វើគតនោះ ព្រះអង្គក៏ទ្រង់ត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញ ដើម្បីជួយសង្គ្រោះព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី២ ។ ប៉ុន្តែជាការណ៍ឥតប្រយោជន៍ ព្រោះព្រះបាទត្រីភូវនាទិត្យវរ្ម័នបានឡើងគ្រងរាជ្យផុតទៅហើយ ។ ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រូវសម្ងំមួយរយៈសិន ដើម្បីរង់ចាំឱកាសល្អប្រហែល១២ឆ្នាំ គឺរហូតមកដល់ឆ្នាំ១១៧៧ ឆ្លៀតពេលដែលពួកចាមចូលមកលុកលុយ និងដុតបំផ្លាញរាជធានីអង្គរ ហើយបានធ្វើគតព្រះបាទត្រីភូវនាទិត្យវរ្ម័ន ពេលនោះរាជបល្ល័ង្កនៅទំនេរ ។ ពេលនោះព្រះអង្គយល់ថា ជាឱកាសល្អមកដល់ហើយដើម្បីព្រះអង្គឡើងគ្រងរាជ្យ ។ ប៉ុន្តែមុននឹងប្រកាសព្រះអង្គជាព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា ព្រះអង្គត្រូវកម្ចាត់ទ័ពចាមឈ្លានពានឱ្យអស់ពីទឹកដីជាមុនសិន ។
ស្របទៅនឹងគំនិតដូចនេះហើយ ទើបព្រះអង្គចាប់ផ្តើមធ្វើសកម្មភាពនយោបាយដើម្បីស្រោចស្រង់ប្រទេសកម្ពុជាឡើងវិញ ព្រះអង្គបានអំពាវនាវ និងប្រមូលខេមរជនដើម្បីវាយទៅលើប្រទេសចាមវិញ ។
២-មូលហេតុ និងព្រឹត្តិការណ៍នៃចម្បាំងរវាងខ្មែរនិងចាមក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧
ក-ការបង្ក្រាបអំពើបះបោរនៅមល្យង
មុនពេលដែលព្រះអង្គសងសឹកទៅលើពួកចាមវិញនោះ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ត្រូវប្រឈមមុខទល់នឹងការបះបោរមួយ ដែលបង្កឡើងដោយជនមួយក្រុមនៅមល្យងក្នុងតំបន់ខាងត្បូងនៃខេត្តបាត់ដំបង ។
ក្រុមបះបោរនេះបានដើរធ្វើទុក្ខបុកម្នេញដល់ប្រជារាស្ត្រនៅតំបន់នោះដោយមានបំណងចង់ប្រឆាំងនឹងអំណាចរបស់ព្រះអង្គ ។ ព្រះអង្គបានចាត់ឱ្យបុត្រចិញ្ចឹមរបស់ព្រះអង្គ ព្រះនាមវិទ្យានន្ទនៈ (ជាព្រះរាជបុត្រចាមមួយព្រះអង្គ ចុះចូលជាមួយព្រះអង្គតាំងពីក្មេងមកម្ល៉េះ) ឱ្យដឹកនាំទ័ពទៅបង្ក្រាបអំពើបះបោរនោះ រហូតដល់បានទទួលជ័យជម្នះ ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមកប្រទេសខ្មែរក៏ស្ថិតនៅក្នុងសេចក្តីសុខក្សេមក្សាន្តឡើងវិញ ។
ខ-ការសងសឹករបស់ខ្មែរទៅលើពួកចាម
នៅឆ្នាំ១១៩០ឆ្លៀតពេលស្តេចចាម ព្រះនាមជ័យឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៤ បានលើកទ័ពមកវាយខ្មែរម្តងទៀតនោះ បន្ទាប់ពីព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានធ្វើនយោបាយឱ្យប្រទេសយួនទៅជាអព្យាក្រឹត្យរួចហើយ ព្រះអង្គក៏លើកទ័ពទៅបង្ក្រាប ។ ជាការសងសឹកព្រះអង្គក៏លើកទ័ពទៅវាយលុកកាន់តែ ជ្រៅទៅៗ ក្នុងប្រទេសចំប៉ា ហើយវាយយកបានក្រុងវិជ័យ និងចាប់បានស្តេចចាមអង្គនោះជាឈ្លើយសឹក ហើយបញ្ជូនមកស្រុកខ្មែរ ។ ពេលនោះព្រះអង្គបានតាំងព្រះអនុជថ្លៃ ព្រះអង្គអិនឱ្យនៅគ្រប់គ្រងក្រុងវិជ័យ ។ ឯបុត្រចិញ្ចឹមរបស់ព្រះអង្គ ព្រះនាមវិទ្យានន្ទនៈនោះ ឱ្យនៅគ្រប់គ្រងភាគខាងត្បូងវិញ គឺនៅក្រុងបណ្ឌុរង្គ ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមកប្រទេសចំប៉ាបានបែងចេញជាពីរ គឺក្រុងវិជ័យនៅខាងជើង និងក្រុងបណ្ឌុរង្គនៅខាងត្បូង ។
តែនៅអំឡុងឆ្នាំ១១៩៣-១១៩៤វិទ្យានន្ទនៈ មានគំនិតក្បត់នឹងព្រះអង្គវិញ ដោយបានទៅញុះញុងពួកចាមនៅក្រុងវិជ័យឱ្យងើបបះបោរប្រឆាំងនឹងស្តេចខ្មែរដែលគ្រប់គ្រងនៅក្រុងវិជ័យនោះ ។ ស្តេចខ្មែរអង្គនេះបានភៀសខ្លួនចេញពីក្រុងវិជ័យទៅ ដែលជាឱកាសហុចឱ្យវិទ្យានន្ទនៈចេញមុខបង្រួបបង្រួមប្រទេសចាមទាំងពីរឱ្យនៅតែមួយឡើងវិញ ។
នៅឆ្នាំ១២០៣ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានដោះលែងស្តេចចាមជ័យឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៤ឱ្យមានសេរីភាព និងចាត់ឱ្យស្តេចចាមអង្គនេះដឹកនាំទ័ពបង្ក្រាបវិទ្យានន្ទនៈ តែមិនបានជោគជ័យ ព្រោះវិទ្យានន្ទនៈបានធ្វើគុតស្តេចចាមអង្គនេះ ។ នៅឆ្នាំ១២០៣ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ក៏បានចាត់ស្តេចចាមមួយអង្គផ្សេងទៀត ដែលត្រូវជាឪពុកមារបស់វិទ្យានន្ទនៈឱ្យចេញទៅបង្ក្រាបម្តង រហូតបានទទួលជ័យជម្នះដោយកម្ចាត់វិទ្យានន្ទនៈចេញពីប្រទេសចំប៉ា ។
ចាប់តាំងពីពេលនោះមក គឺឆ្នាំ១១០៣ដល់១២២០ ប្រទេសចំបា៉ក៏ធ្លាក់ជាស្រុកចំណុះ ហើយដែលគ្រប់គ្រងដោយឪពុកមារបស់វិទ្យានន្ទនៈ អុងធនបតីគ្រាម ។
៣-ស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧
-ការកសាងអង្គរធំ ឬអង្គរទី៣
ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ជាព្រះមហាក្សត្រខ្មែរមួយព្រះអង្គដែលមានគុណបំណាច់យា៉ងធំចំពោះប្រទេសជាតិ ដោយបានរំដោះទឹកដីឱ្យផុតពីការត្រួតត្រារបស់បរទេស ក្រៅពីព្រះអង្គទ្រង់ជាស្តេចសឹកសង្គ្រាម ព្រះអង្គក៏ជាព្រះរាជាខ្មែរមួយអង្គដែលកសាងសមិទ្ធិច្រើនជាងគេបំផុត ជាពិសេសគឺអង្គរទី៣ ឬអង្គរធំ ។ សិលាចារឹកមួយនៅសាយហ្វុង (ទល់មុខវៀងចន្ទន៍ប្រទេសលាវ) ក៏បានបង្ហាញឱ្យឃើញថា ព្រះអង្គជាក្សត្រដែលបានផ្សព្វផ្សាយគុណធម៌ដល់ប្រជានុរាស្ត្រខ្លាំងណាស់ដែរ ដោយសារតែការខំប្រឹងប្រែង និងការយកចិត្តទុកដាក់របស់ព្រះអង្គចំពោះសេចក្តីសុខទុក្ខប្រជារាស្ត្រ ដោយព្រះអង្គយល់ឃើញថា «ទុក្ខសោករបស់រាស្ត្រ គឺជាការឈឺចាប់វេទនារបស់ព្រះអង្គ ហើយខ្លាំងជាងការឈឺចាប់របស់ព្រះអង្គទៅទៀត» ។
នៅដើមសតវត្សទី១៣ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ទឹកដីខ្មែរមានទំហំធំទូលំទូលាយ ជាងក្សត្រអង្គ ណាៗទាំងអស់ ។
ក្រោយពីព្រះនាងជ័យរាជទេវីសុគតទៅព្រះអង្គបានរៀបអភិសេកជាមួយព្រះនាង ឥន្ទ្រទេវី ដែលត្រូវជាបងបង្កើតរបស់ព្រះនាងជ័យរាជទេវី ។ ព្រះនាងឥន្ទ្រទេវីជាក្សត្រីយដែលសម្បូរដោយតម្រិះវិជ្ជាការត្រូវបានតែងតាំងជាសាស្ត្រាចារ្យក្នុងវត្តព្រះពុទ្ធសាសនាមួយ ។
កិច្ចការជាដំបូងដែលត្រូវបំពេញជាបន្ទាន់នៅដើមរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គ គ្រឹស្តសករាជ១១៨១ គឺការកសាងរាជធានីអង្គរធំ ដើម្បីជំនួសរាជធានីយសោធរៈបុរៈ ដែលត្រូវបានពួកចាមដុតបំផ្លាញចោល ។ ដើម្បីការពារទីក្រុងនេះ ព្រះអង្គបានកសាងកំផែងថ្មព័ទ្ធជុំវិញក្រុងដែលមានប្រវែង១២គីឡូម៉ែត្រ ។ នៅចំកណ្តាលរាជធានី ព្រះអង្គបានកសាងប្រាសាទបាយ័ន ដើម្បីទុកគោរពដល់ព្រះពុទ្ធសាសនា ។
បាយ័នគឺជាប្រាសាទភ្នំដែលសាងនៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គនៅក្នុងប្រាង្គកណ្តាលមានតំកល់ព្រះពុទ្ធបដិមាមួយព្រះអង្គ ដែលមានកម្ពស់ជិត៩ម៉ែត្រ ។ ត្រង់នេះសរឱ្យឃើញថា ព្រះអង្គមានទេពកោសល្យចេះសម្របសម្រួលអ្វីដែលជារបស់ចាស់ (ប្រាសាទភ្នំ) ឱ្យទៅជារបស់ថ្មី (ពុទ្ធរាជ) ដើម្បីជាកម្លាំងចិត្តដល់ពួកព្រាហ្មណ៍ និងប្រជានុរាស្ត្ររបស់ព្រះអង្គ ។
ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ជាក្សត្រមួយព្រះអង្គ ដែលមានជំនឿមុតមាំលើព្រះពុទ្ធសាសនា (លោកេស្វរៈ) បន្តអំពីព្រះបិតារបស់ព្រះអង្គ ។
គេពុំបានដឹងថា តើព្រះអង្គសុគតនៅឆ្នាំណាទេ ព្រះអង្គបាត់ដំណឹងពីអង្គរនៅអំឡុងឆ្នាំ១២០២ និង១២១៨ ។
ក្រៅពីជាស្តេចសឹកដ៏ខ្លាំងពូកែនោះ ព្រះអង្គក៏ជាស្តេចដែលបានសាងប្រាសាទច្រើនជាងគេបំផុត និងជាក្សត្រដែលបានផ្សព្វផ្សាយគុណធម៌ដល់ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយព្រះអង្គបានសាងមន្ទីរពេទ្យព្យាបាលរោគជាច្រើនពាសពេញនគរ ។
ក្នុងវិស័យសំណង់ ក្រៅពីការកសាងរាជធានី (អង្គរធំ) ឬអង្គរទីបីនោះ ព្រះអង្គបានកសាងប្រាសាទព្រះខ័ន នៅឆ្នាំ១១៩១ សម្រាប់ជាទីរំលឹកដល់ព្រះវរបិតា, ប្រាសាទតាព្រហ្មនៅឆ្នាំ១១៨៦ សម្រាប់តម្កល់បរមរូបនៃព្រះវរមាតា និងរូបសម្តេចព្រះគ្រូ, ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ ដើម្បីថ្វាយឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះអង្គ ព្រះនាមស្រិន្ទ្រកុមារ ដែលមានគុណចំពោះព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី២ ក្នុងចម្បាំងជាមួយចាម និងជនក្បត់រាហូ ។
នៅតំបន់អង្គរ ព្រះអង្គបានសាងប្រាសាទបន្ទាយក្តី ប្រាសាទនាគព័ន្ធ ប្រាសាទតាសោម ប្រាសាទក្រោលគោ ប្រាសាទបី ប្រាសាទនគរ ប្រាសាទតាព្រហ្ម ប្រាសាទចោមព្រះ (នៅសុរិន្ទស្រុកសៀម) ប្រាសាទសិង្គ (នៅកញ្ជនៈបុរី ស្រុកសៀម) ប្រាសាទកំផែងតូច (ស្រីស្លាកេត ស្រុកសៀម) ប្រាសាទនាងរាំ (នគររាជសីមា) ដែលជាមន្ទីរពេទ្យ ។ ដើម្បីបុព្វហេតុផ្សះផ្សាជាតិ និងបង្រួបបង្រួមជាតិ ព្រះអង្គថែមទាំងជួសជុលឡើងវិញនូវប្រាសាទ ចាស់ៗ ដែលទ្រុឌទ្រោម ឬក៏បានសាងសង់នូវប្រាសាទថ្មី រចនាបថបាយ័ននៅលើគ្រឹះនៃទេវស្ថាន ចាស់ៗដូចជានៅប្រាសាទគោ នាខេត្តកំពង់ធំជាដើម ជាហេតុដែលនាំឱ្យគេឃើញនៅមាត់ទ្វារនៃប្រាសាទគោនេះដែលបានសាងឡើងដោយព្រះហស្ថរបស់ព្រះអង្គ នូវវត្តមាននៃក្បាច់ផ្តែរនាសតវត្សទី៧ ដែលជារចនាបថសម្បូរណ៍ព្រៃគុក ។
ប្រាសាទ នីមួយៗ មានវត្ថុប្រើប្រាស់ដ៏មានតម្លៃជាច្រើនដូចជានៅប្រាសាទតាព្រហ្ម មានចានមាសមួយគុក ដែលមានទម្ងន់ជាងប្រាំរយគីឡូក្រាម ចានប្រាក់ចំនួន៣៥ គ្រាប់គជ់ចំនួន៤០៦២០គ្រាប់ ត្បូងចំនួន៤៥៤០គ្រាប់ ផ្តិលមាស រនាំងពីស្រុកចិនចំនួន៨៧៦ ក្លស់ចំនួន៥២៣ និងគ្រែសូត្រចំនួន៥១២ ។
ដើម្បីការពារ និងថែរក្សាប្រាសាទទាំងអស់នេះ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧បានបង្កើតឱ្យមានភូមិចំណុះជាច្រើន និងចាត់ឱ្យមានរៀបចំកិច្ចការរដ្ឋបាល និងបុគ្គលិកប្រចាំការជាច្រើននាក់ទៀត ដូចជាមានអធិការ មានអ្នកចាំគាល់បម្រើ និងមានស្រីរបាំផង ។
ក្រៅពីការកសាងប្រាសាទ ព្រះអង្គបានយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះប្រជានុរាស្ត្រ ដោយបានសាងសាលាសំណាក់១២១សម្រាប់អ្នកដំណើរវត្តអារាមសម្រាប់ទុកទទួលនិស្សិត សាសនិកជនឱ្យចូលរៀនវិជ្ជាផ្សេងៗ ។
ក្រៅពីនេះព្រះអង្គបានរៀបចំឱ្យមានក្រសួងសុខាភិបាលដោយបង្កើតឱ្យមានមន្ទីរពេទ្យចំនួន១០២នៅពាសពេញនគរ មានបុគ្គលិក មានគ្រូពេទ្យ បង្កើតឱ្យមានគ្រឿងបរិភោគ និងមានឱសថគ្រប់យា៉ង មនុស្សគ្រប់វណ្ណៈអាចចូលព្យាបាលបាននៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យដូចគ្នា ។
ក្នុង មួយឆ្នាំៗ ក្រសួងសុខាភិបាលរបស់ព្រះអង្គបានចាយវាយស្រូវអង្ករអស់១១.១៩២តោន ល្ងអស់២.១២៤គីឡូក្រាម ក្រវាញ ១០៥គីឡូក្រាម ខ្លឹមចន្ទន៍៣.៤០២គីឡូក្រាម ថ្នាំគ្រុន៤.០០០គ្រាប់ ថ្នាំឫសដូងបាត១.៩៦០ប្រអប់ ។
ក្រៅពីនេះឃ្លាំងព្រះរាជទ្រព្យបានបើកឱ្យនូវវត្ថុធាតុដើមសម្រាប់ផ្សំឱសថ ដូចជាទឹកឃ្មុំ សាប៊ូ ទឹកដោះ ប្រេង ក្រមួន ជាដើម ចំនួនបីលើកក្នុង មួយឆ្នាំៗ ។
ក្រោយពេលដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ សុគតទៅ សំណង់ប្រាសាទនានាត្រូវបានបញ្ឈប់ ប៉ុន្តែអានុភាពរបស់ខ្មែរនៅតែរុងរឿងនៅឡើយរហូតដល់ចុងសតវត្សទី១៣ មុនការបាក់បែកមហានគរខ្មែរដោយសារភ្លើងសង្គ្រាមវាតទីនិយម ។
«ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរមួយព្រះអង្គនៅក្រុងកម្ពុជា ៖ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧» ដោយលោក ហ្សក សឺដេស ពួកអ្នកតែងរឿងសៀវភៅ និងអ្នកតែងរឿងកាសែត នៅតែនិយាយអំពីសេចក្តីស្ងាត់កំបាំងរបស់អង្គរ ហើយនឹងល្បងធ្វើឱ្យសាធារណជនជឿថា យើងមិនបានដឹងអ្វីសោះអំពីដើមកំណើតនិងអំពីសករាជនៃប្រាសាទខ្មែរទាំងនេះឡើយ ។ ទោះអ្នកប្រាជ្ញបានរិះរកកំណត់៥០ឆ្នាំ ក្នុងពិធីពិនិត្យគេហដ្ឋានបុរាណ និងសិលាចារឹកបុរាណក្តី ក្នុងវេលានេះយើងបានដឹងឥតចន្លោះ អំពីដែលស្តេចទាំងប៉ុន្មានសោយរាជ្យ តៗគ្នា ក្នុងក្រុងអង្គរតាំងពីចុងឆ្នាំ៩០០ដរាបដល់ដាច់ឆ្នាំ១៤០០ ។ យើងបានដឹងស្ទើរតែទាំងអស់ថា ស្តេចអង្គណាឡើងសោយរាជ្យពីឆ្នាំណា ហើយចូលទិវង្គតពីឆ្នាំណាមានជាប់សែលោហិតដូចម្តេចនឹងស្តេចមុន ហើយជាប់សែដូចម្តេចនឹងស្តេចដែលទទួលរាជ្យតទៅ ។ សិលាចារឹកខ្មែរ អាចធ្វើឱ្យយើងដឹងបានថា ស្តេចណាបានកសាងប្រាសាទណាៗ។ ដំណឹងដែលស្រង់បានពីក្នុងពង្សាវតារចិនខ្លះ និងសេចក្តីដែលពិនិត្យផ្ទៀងនឹងចារឹកនៅចម្ប៉ា (ស្រុកចាម) ខ្លះ នាំឱ្យយើងបានដឹងនូវភាគខ្លះអំពីសឹកសាមសង្គ្រាមជ័យ ឬអំពីការចងស្ពានមេត្រីនឹងស្រុកប្រទេស ប៉ុន្តែក្នុងសេចក្តីទាំងនេះមិនប្រទះឃើញរឿងរ៉ាវស្តេចណាមួយ ល្មមឱ្យស្រង់យកមកប្រមូលចងឱ្យបានជាប្រវត្តិមួយចប់ដោយជាក់លាក់បាន និស្ស័យអត្តភាពរបស់ស្តេច នីមួយៗ យើងម៏មិនបានស្គាល់ ហើយថែមទាំងព្រះរូប ផ្សេងៗ ដែលសាងជាតំណាងអង្គស្តេចទាំងឡាយនេះ មិនមែនជាតួអង្គស្តេចណាមួយ ដោយពិតនោះឡើយ សុទ្ធតែសាងឡើងជាតួព្រះឥសូរ ជាព្រះនារាយណ៍ ឬជាលោកេស្វរៈ ។
ប៉ុន្តែនៅមានសេចក្តីប្លែក ចន្លោះ ដោយឡែកៗដែរ គឺអំពីស្តេចមួយអង្គដែលក្នុងសម័យចុងសតវត្សទី១២ បានរចនានូវទីក្រុងដោយប្រាសាទ ដែលមានមុខមនុស្សញញឹមពីលើកំពូលមក គឺស្តេចជ័យវរ្ម័នទី៧ ដែលខ្ញុំមានប្រាថ្នានឹងរំឭកដល់និស្ស័យយា៉ងខ្លាំង ហើយយា៉ងគួរខ្លាចនៃអត្តភាពរបស់លោក ។
រឿងរា៉វដែលជាប្រវត្តិរបស់ស្តេចនេះ ឃើញប្លែកផ្សេងតែឯងណាស់ គឺជាដំបូងអ្នកតែងពង្សាវតារក្នុងស្រុកខ្មែរទុកដាក់លោកជាតួបន្ទាប់បន្សំដែលគ្មានបានកសាងអ្វីសោះ ហើយដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិក្នុងសម័យដែលស្រុកទេសកំពុងផ្តើមកើតសេចក្តីអន្តរាយ ។ ជ័យជម្នះរបស់ស្តេចនេះទើបតែនឹងល្បីខ្ចរខ្ចាយឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩០៣ នូវវេលាដែលលោក ល្វីហ្វ៊ីណូត៍ បានបោះពុម្ពផ្សាយចារឹក សំស្ក្រឹតមួយ ច្បាប់ឡើងក្នុងប៊ូល្វី តាំងសាលាបារាំងសែលនាចុងបូព៌៌ាប្រទេស គឺចារឹកដែលលោកស៊កម៉ាស្ប៉េរ៉ូ រកឃើញនៅតំបន់សាយហ្វុង ដែលនៅចំពីមុខក្រុងវៀងចន្ទន៍ គឺជាចារឹករបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ដែលសម្តែងអំពីស្នាព្រះហស្តកសាងរោងព្យាបាលមួយក្នុងឆ្នាំ១១៦៨ ។ ហើយលោកល្វីហ្វ៊ីណូត៍ កត់សម្គាល់ថា សេចក្តីចារឹកនេះមានបំណងដូចគ្នានឹងសេចក្តីដែលមានក្នុងចារឹកមួយច្បាប់ទៀតក្នុងខេត្តត្រាំង ហើយចាំបានថាព្រះនាមស្តេចជ័យវរ្ម័នទី៧នោះមានពោលជាញឹកញយក្នុងចារឹកចាម ផ្សេងៗ ថាជាអ្នកវាយដណ្តើមស្រុកយ៉ាងធំ លោកល្វីហ្វ៊ីណូត៍ ថ្លែងសេចក្តីយល់ឃើញថា តាំងពីវេលានេះទៅចារឹកទាំងនេះដែលរៀងរាយតាំងពីក្នុងស្រុកលាវទៅដល់ត្រើយស្រុកអណ្ណាម និងដល់តំបន់ទំនាប ស្រុកកូសាំងស៊ីន នោះចារឹកខ្លះបញ្ជាក់នូវជ័យជម្នះរបស់ស្តេចនេះ ចារឹកខ្លះបញ្ជាក់នូវការបុណ្យ និងគុណប្រយោជន៍របស់ទ្រង់ ចារឹកទាំងនេះបំភ្លឺឱ្យឃើញនូវព្រះភ័ក្ត្រស្តេចធំមួយ ព្រះអង្គក្នុងរឿងជាអតីតដែលនៅក្នុងសេចក្តីងងឹតរបស់ស្រុកខ្មែរ ។
ការស្រាវជ្រាវរកក្នុងរវាង៣០ឆ្នាំក្រោយនេះ បានបញ្ជាក់នូវសេចក្តីយល់ឃើញនេះដោយពេញជួនបរិបូណ៌ ។ ការរកឃើញ អ្វីនីមួយៗថ្មីឡើងក្នុងពង្សាវតាររបស់ស្រុកខ្មែរ សុទ្ធតែទៅលើកិត្តិនាមរបស់ស្តេចជ័យវរ្ម័នទី៧ទាំងអស់ ។ ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលកាលពីឆ្នាំ១៩០០ គេស្គាល់តែព្រះនាមនេះ ឥឡូវនេះគេទុកដាក់ថា «ជាស្តេចធំបំផុត» ក្នុងស្រុកខ្មែរ គឺជាស្តេចដែលបានពង្រីកព្រះរាជអាណាខេត្ត ដរាបដល់ព្រំកម្រិតជាទីបំផុត ថែមយកនគរចាមមកបញ្ចូលជាមួយបានមួយគ្រាទៀតផង ព្រមទាំងបានកសាងប្រាសាទយ៉ាង ធំៗ ស្តុកស្តម្ភជាច្រើនក្នុងព្រះនគរដែលគ្មានស្តេចណាដែលធ្វើបានដូច្នេះ ។ សិលាចារឹកជាច្រើនដែលទ្រង់ចាត់ឱ្យចារឹកទុកនៅប្រាសាទតាព្រហ្ម នៅបន្ទាយឆ្មារ និងប្រកាសរោងព្យាបាលទាំងឡាយ ចារឹកធំរបស់ព្រះអគ្គមហេសី ព្រះនាងឥន្ទ្រទេវី ដែលលោកមារ្យាល់ រកឃើញពីឆ្នាំ១៩១៦ នៅជើងពិមានអាកាស ហើយដែលលោកល្វីហ្វ៊ីណូត៍ ចេញផ្សាយក្នុងឆ្នាំ១៩២៥ ចារឹកចាមនៅស្រុកមីសឺន ចារឹកទាំងនេះហើយដែលជាគោលដើមដែលខ្ញុំស្រង់យកមកដើម្បីពណ៌នាអំពីកិច្ចការរបស់ស្តេចជ័យវរ្ម័នទី៧ មួយអន្លើដោយរឿងរា៉វ ផ្សេងៗ ដែលទាញយកមកពីចម្លាក់នៅជញ្ជាំងនៃប្រាសាទបាយ័ន និងបន្ទាយឆ្មារ ដែលមានទំនងជាមួយគ្នានឹងអក្សរចារឹកទាំងឡាយនោះ ។
ព្រះរាជបរិវត្តន៍ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧នោះ យើងបានស្គាល់ជាពិតប្រាកដ ។
ព្រះវររាជបិតាដែលទ្រង់ព្រះនាមថា ធរណិន្ទ្រវរ្ម័នទី២ សោយរាជ្យសម្បត្តិយា៉ងតិចឆ្នាំក្នុងអំឡុងគ្រឹស្តសករាជ១១៥៥ ទ្រង់ត្រូវជាព្រះអនុជរួមអយ្យិកានឹងព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ ដែលបានផ្សាយព្រះរាជអាណាខេត្តដល់ស្រុកតុងកឹង ហើយដែលកសាងប្រាសាទអង្គរវត្ត ។ ចំណែកខាងព្រះវររាជមាតាដែលទ្រង់ព្រះនាមថា ចួឌាមណឺ នោះទ្រង់ជាប់ទៅក្នុងព្រះរាជវង្សមុនី ដែលសោយរាជសម្បត្តិស្ទើរតែពេញសតវត្សទី១១ទាំងមូល ហើយព្រះរាជវង្សនេះតជាប់មកពីជាតិដទៃប្រហែលជាជាតិជ្វា ហើយជាប់ព័ន្ធខាងប៉ែក ស្រីៗ ទៅនឹងស្តេចគ្រងស្រុកខ្មែរមុន តាំងតែពីមុនបានសាងអង្គរធំ ជារាជធានី ។
ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នប្រសូតក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១១២០ ឬបើយា៉ងក្រោយណាស់ក្នុងឆ្នាំ១១២៥ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ ។ ទំនងជាទ្រង់យកព្រះទេពីតាំងពីនៅក្នុងវ័យជាព្រះកុមារណាស់ ហើយព្រះទេពីនោះជាក្សត្រីដែលតទៅមានអំណាចលើទ្រង់ជាខ្លាំង ហើយមានព្រះរាជបុត្រា១ព្រះអង្គ ដែលតទៅមុខយើងនឹងមានពេលនិយាយឡើងជាថ្មីទៀត ។
ជាក្រោយហេតុភេទដែលយើងមិនបានដឹងច្បាស់នៅឡើយ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នយាងចេញពីក្រុងកម្ពុជា ទុកព្រះទេពី និងព្រះរាជបុត្រក្នុងទីនេះ ដែលយាងទៅនោះ គឺទៅក្នុងចម្បាំង ឬដោយសេចក្តីដែលជាអភ័យដល់ព្រះអង្គដែលយើងមិនបានដឹងឡើយ ទ្រង់យាងទៅគង់នៅស្រុកចម្ប៉ាក្នុងខេត្តវិជ័យ គឺក្នុងខេត្តប៊ិញឌិញសព្វថ្ងៃនេះ ។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នឃ្លាតបាត់ទៅនេះនាំឱ្យព្រះអគ្គទេពីមានទុក្ខជាទម្ងន់ ហើយសិលាចារឹកនៅពិមានអាកាសដែលព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រីព្រះរៀមតែងទុកនោះបញ្ជាក់នូវព័ត៌មាននេះដោយច្បាស់លាស់ ។ ចារឹកនោះពោលថា ព្រះនាងមានទឹកព្រះនេត្រជោរដល់ស្រពព្រះកាយ ទ្រង់សោយសោកដូចជានាងសិតា រលឹកអាល័យព្រះស្វាមីដែលឃ្លាតព្រាត់ប្រាសទៅ ។ ព្រះនាងទ្រង់សុបិនឃើញព្រះភស្តា ហើយថាទ្រង់យល់ឃើញនូវសេចក្តីត្រេកអរក្នុងសុបិននេះដែលបង្កើតសេចក្តីទុក្ខផង ។ ព្រះនាងតាំងបែបន់សូមឱ្យព្រះស្វាមីយាងត្រឡប់មកវិញ ។ ព្រះនាងទ្រង់រកឱសថរំងាប់នូវសេចក្តីទុក្ខសង្រេងសង្រៃក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា និងក្នុងការកាន់ក្រឹត្យ ។
ចារឹកនោះសម្តែងថា ព្រះនាងបានទទួលសេចក្តីចេះដឹងអំពីសំណាក់ព្រះនាងឥន្ទ្រទេវីជាព្រះរៀម ហើយទ្រង់ទុកដាក់ព្រះពុទ្ធជាទីស្រឡាញ់បំផុត ជាទីរលឹកប្រាថ្នា ព្រះនាងទ្រង់ត្រេចតាមផ្លូវជាទីស្រួលរបស់ព្រះអរហន្ត ដែលនៅជាចន្លោះភ្លើងនៃសេចក្តីរសាប់រសល់ និងសមុទ្រនៃសេចក្តីឈឺចាប់ ។
ត្រូវសម្គាល់ទុកថា សេចក្តីឧស្សាហ៍ជ្រះថ្លាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានេះដែលស្តេចជាព្រះស្វាមីព្រះនាងនឹងធ្វើឱ្យយើងឃើញនូវភស្តុតាងយា៉ងពិស្តារជាក្រោយរាជាភិសេករបស់ទ្រង់ ។
ក្នុងសម័យដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នគង់នៅឯស្រុកចម្ប៉ានោះ ព្រះបាទធរណិន្ទ្រវរ្ម័នទី២ ជាព្រះវររាជបិតាទ្រង់ទិវង្គត ហើយស្តេចដែលទ្រង់ព្រះនាមថា យសោវរ្ម័ន មិនដឹងជាជាប់ពូជពង្សមកពីណា ឡើងសោយរាជ្យសម្បត្តិជាដំណមក ។ រជ្ជកាលរបស់ស្តេចនេះមានកើតរឿងរ៉ាវដែលនាំឱ្យមានបញ្ហាយា៉ងជ្រៅទូលាយកើតឡើង ហើយដែលមានចារឹកនៅប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ ព្រមទាំងមានឆ្លាក់ជាប់នៅជញ្ជាំងក្នុងប្រាសាទដដែល ។
មានធម្មជាតិអ្វីមួយ ដែលសេចក្តីចារឹកឱ្យឈ្មោះថា រាហុ ទាំងចម្លាក់នៅជញ្ជាំងក៏ឆ្លាក់ជារូបរាហុដែរ មកធ្វើឱ្យអន្តរាយដល់ព្រះបាទ យសោវរ្ម័ននោះបានព្រះកុមារជាព្រះរាជបុត្រាព្រះបាទជ័យវរ្ម័ន ជួយការពាររួចផុតសេចក្តីអន្តរាយ ។ សេចក្តីចារឹកនោះពោលដូច្នេះ ក្នុងវេលាដែលភរតរាហុកើតគំនិតក្បត់ព្រះចៅយសោវរ្ម័ន ឡើងដើម្បីដណ្តើមយកព្រះបរមរាជវាំង សេនា ទាហានក្នុងព្រះនគរក៏បាក់រត់អស់…ស្តេច (ព្រះរាជបុត្រាព្រះបាទជ័យវរ្ម័ន) តាំងប្រយុទ្ធតទល់ជាមួយគ្នា មានសេនា២នាក់ច្បាំងការពារសងខាងទ្រង់ ទ្រង់វាយភរតរហុ ត្រូវច្រមុះដួលផ្ងារទៅ ។
ផុតពីកណ្តាប់ដៃឧត្បាតមិនយូរប៉ុន្មាន ព្រះបាទយសោវរ្ម័ន ក៏ទ្រង់លុះក្នុងកណ្តាប់ដៃមន្ត្រីក្បត់បះបោរម្នាក់ទៀត ។ មន្ត្រីក្បត់នេះឡើងសោយរាជ្យសម្បត្តិពីក្នុងឆ្នាំ១១៦៥ តាំងព្រះនាមជាព្រះបាទត្រីភូវនាទិត្យ ។ ដំណឹងសេចក្តីបះបោរនេះក៏ផ្សាយទៅដល់ស្រុកចម្ប៉ា ចារឹកនៅពិមានអាកាសពោលថា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នយាងត្រឡប់មកជាប្រញាប់ដើម្បីជួយដោះទុក្ខស្តេចយសោវរ្ម័ន ។ យើងអាចនឹងដៅសេចក្តីបានថា ដែលទ្រង់យាងមកនេះគឺដើម្បីនឹងទាមទារយកអំណាចកម្ពុជរាជ្យនោះផង ប៉ុន្តែចារឹកពោលតទៅទៀតថា ខ្មាំងដណ្តើមយករាជសម្បត្តិបានទៅហើយបានសម្លាប់ព្រះបាទយសោវរ្ម័នជាស្រេចផង ព្រះបាទជ័យវរ្ម័ន ក៏គង់នៅក្នុងក្រុងកម្ពុជា ចាំបានឱកាសល្អដើម្បីនឹងស្រោចស្រង់ផែនដីដែលធ្ងន់ទៅដោយបទល្មើសជាឧក្រិដ្ឋ ។ ព្រះនាងដោយអំណាចសេចក្តីកាន់ក្រឹត្យបានជួបព្រះស្វាមីវិញ ហើយក៏ចេញពីត្រណមដែលកាន់តឹងនោះ ទ្រង់មានសេចក្តីប្រាថ្នាចង់ឃើញព្រះស្វាមីស្រង់យកផែនដីពីក្នុងសមុទ្រ គឺសេចក្តីគ្រោះកាចដែលត្រាំនៅនេះឡើងមកវិញ ។
បើនិយាយសម្តីផ្សេងវិញគឺថា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នដែលយាងចូលមកយឺតយូរពេក ហើយឃើញជនក្បត់តាំងនៅលើរាជបល្ល័ង្កទៅហើយ ក៏មិនយាងត្រឡប់ទៅស្រុកចម្បា៉វិញឡើយ ។ ដោយសេចក្តីញុះញង់របស់ព្រះអគ្គទេពី ហើយដោយអំណាចសេចក្តីស្រឡាញ់ចំពោះព្រះទេពីយា៉ងលើសលុប មានតែសេចក្តីលោភយសស័ក្តិទើបស្មើ ទ្រង់ក៏គង់នៅក្នុងកម្ពុជប្រទេសរង់ចាំពេលឱកាសដែលស្រួលល្អ ។ ទ្រង់ចាំអស់កំណត់១៥ឆ្នាំ ។
ក្នុងសម័យដែលមានបះបោរដណ្តើមយករាជសម្បត្តិក្នុងស្រុកខ្មែរនេះ មានមនុស្សម្នាក់មិនដឹងជាមកពីណា ថាឈ្មោះជ័យឥន្ទ្រវរ្ម័ន (ទី៤) មកដណ្តើមយករាជសម្បត្តិស្រុកចម្បា៉ ពីក្នុងឆ្នាំ ១១៦៦-១១៦៧ ។ កិច្ចជាដំបូងរបស់ស្តេចនេះ គឺចងស្ពានមេត្រីនឹងនគរអណ្ណាម ដោយចាត់រាជទូតឱ្យនាំតង្វាយទៅថ្វាយស្តេចស្រុកអណ្ណាម កាលពីឆ្នាំ១១៧០ ។ ឃើញថាបានសេចក្តីសុខសាន្តខាងប៉ែកខាងជើងហើយ ក៏តាំងបែរត្រឡប់ឆ្ពោះមកស្រុកក្រុងកម្ពុជាវិញ ។
ជ័យឥន្ទ្រវរ្ម័នជាស្តេចលើពួកចាម អួតអាងឫទ្ធានុភាពដូចជាក្រុងរាពណ៍ តាំងលើកកងទ័ពដោយរាជរថឆ្ពោះមកច្បាំងនឹងប្រទេស កម្ពុជា ជាប្រទេសល្អ ឧបមាបីដូចជាស្ថានសួគ៌ នេះគឺជាសេចក្តីដែលមានពោលក្នុងចារឹកនៅពិមានអាកាស ។ ប៉ុន្តែគូសត្រូវមានឫទ្ធានុភាពណាស់ដែរ ហើយការប្រយុទ្ធនោះក៏ទៅជាមិនម៉ឺងម៉ាត់។ ក្នុងវេលានោះ ស្តេចជ័យឥន្ទ្រវរ្ម័នក៏ផ្លាស់គំនិតជាថ្មី គឺតាំងលើកមកវាយស្រុកខ្មែរដោយផ្លូវសមុទ្រវិញ។
ក្នុងឆ្នាំ១១៧៧ ក៏ចាត់លើកកងទ័ពជើងទឹកមកដោយទូក សំពៅចាម មានចិនម្នាក់ដែលជាអ្នកលង់សំពៅនាំផ្លូវមក លុះលើកមកដល់ពាមទន្លេមេកុង គឺកាត់ឆ្ពោះតម្រង់រហូតទៅដល់ទន្លេសាប ។ ពួកកងទ័ពនេះចូលលុកលុយមហានគរបាន ហើយក៏ប្រហារស្តេចត្រីភូវនាទិត្យបង់។ កងទ័ពចាមក៏លុកលុយកម្ទេចព្រះនគរ ជញ្ជូនយករបស់ទ្រព្យបានជាច្រើននាំយកទៅ ។
ក្នុងវេលានោះរាជសម្បត្តិក៏ទៅជាទំនេរ ហើយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នដែលនៅរង់ចាំពេលបាន១២ឆ្នាំ ក៏ឃើញថាដល់ពេលដែលគួររបស់ទ្រង់ ហើយ តែមុខនឹងតាំងព្រះអង្គជាមហាក្សត្រ ទ្រង់តាំងចាត់ការកម្ចាត់ពួកដែលលុកលុយស្រុកចេញពីព្រះនគរជាមុនសិន ។ ទ្រង់តាំងចេញតសង្គ្រាមជើងទឹកនឹងពួកចាម ចម្បាំងត្រង់នេះហើយដែលមានឆ្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទបាយ័ន និងបន្ទាយឆ្មារ គឺជាចម្បាំងដែលដោះក្រុងកម្ពុជាឱ្យរួចផុតស្រឡះចេញពីខ្មាំងសត្រូវ ។
វេលា៤ឆ្នាំតពីខ្មាំងសត្រូវចូលលុកលុយស្រុកក្នុងឆ្នាំ១១៧៧មក គឺដល់មកក្នុងឆ្នាំ១១៨១ ក្រុងកម្ពុជាបានសេចក្តីសុខក្សេមក្សាន្តឡើងវិញ ហើយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នក៏តាំងពិធីរាជាភិសេកឡើងសោយរាជ្យសម្បត្តិក្នុងពេលជាមួយដែលទ្រង់តាំងរៀបពិធីសម្ពោធទីក្រុង ថ្មីៗ ។ ក្រុងយសោធបុរគួរនាដូចជាស្រីក្រមុំក្នុងត្រកូលខ្ពស់ សក្តិសមឥតទាស់នឹងគួរស្រឡាញ់ ហើយរាគកំពុងរោលរាល ប្រដាប់តុបតែងដោយវាំងមួយ ដែលរចនាដោយថ្មដ៏មានតម្លៃ ហើយស្លៀកពាក់នូវកំពែងដែលព័ទ្ធជុំវិញ បើកមករូបសមរសជាមួយនឹងព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីឱ្យបានកើតនូវសេចក្តីសុខសួស្តីដល់មនុស្សជាតិទាំងអស់ក្នុងឱកាសបុណ្យជាទីអឹកធឹក នៅក្រោមឆត្រជ័យដែលលើកតម្កើងឡើង ។ នេះជាសេចក្តីដែលពោលក្នុងសិលាចារឹកដែលនៅក្នុងប្រាសាទជ្រុងកំពែងនគ
ចែករំលែកព័តមាននេះ