ថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ គឺជាកាលបរិច្ឆេទដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនៅកម្ពុជា និងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលបង្ហាញពីការដោះស្រាយជម្លោះដ៏តានតឹង និងចលនាជាតិនិយមដ៏ ខ្លាំងក្លាយរវាងកម្ពុជា និងថៃ ជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារ ។…
ថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ គឺជាកាលបរិច្ឆេទដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនៅកម្ពុជា និងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលបង្ហាញពីការដោះស្រាយជម្លោះដ៏តានតឹង និងចលនាជាតិនិយមដ៏ ខ្លាំងក្លាយរវាងកម្ពុជា និងថៃ ជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារ ។
យើងទាំងអស់គ្នា ត្រូវតែចងចាំថា ថ្ងៃនោះតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) បានសម្រេចគាំទ្រកម្ពុជាដោយបញ្ជាក់អំពីអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាលើប្រាសាទដ៏អច្ឆរិយៈដែលបាន កសាងឡើងនៅសតវត្សរ៍ទី១១ ដែលស្ថិតនៅលើកំពូលភ្នំដងរែក ។
មកដល់ពេលនេះ នៅពេលដែលយើងរំលឹកដល់ការសម្រេចចិត្តដ៏សំខាន់នេះវាមានសារៈសំខាន់ណាស់ ក្នុងការឆ្លុះបញ្ចាំងពីគុណតម្លៃនៃការខិតខំរបស់អ្នកដឹកនាំ ដើម្បីទទួលបានសេចក្តីសម្រេចលើកេរដំណែលដែលស្ថិតស្ថេរនៃប្រាសាទព្រះវិហារ និងប្រធានបទដ៏ទូលំទូលាយនៃបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ និងការទូតអន្តរជាតិដែលកម្ពុជាអាចសម្រេចបាន ។
ប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលបុព្វបុរសកម្ពុជាបានសាងសង់ឡើង គឺជាទីបុរាណដ្ឋានមួយដែលឧទ្ទិសថ្វាយដល់ព្រះសិវៈហិណ្ឌូ ។ ទីនោះមិនត្រឹមតែជាស្នាដៃស្ថាបត្យកម្មដ៏អស្ចារ្យប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងជានិមិត្តរូបនៃប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏សម្បូរបែប និងជាប់ទាក់ទងគ្នានៃអាណាចក្រខ្មែរ និងតំបន់ជុំវិញ ។ ហើយទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ប្រាសាទនៅព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ បានធ្វើឱ្យវាក្លាយជាចំណុចបង្គោលនៃមោទនភាពជាតិ និងបូរណភាពទឹកដីសម្រាប់ជាតិទាំងពីរ ដូច្នេះហើយបានជាវាមានការប្រទាញប្រទង់ខ្លាំង ។
ជម្លោះបានកើនឡើងនៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី២០ នៅពេលដែលផែនទីសម័យ អាណានិគមដែលបន្សល់ទុកនូវភាពស្រពិចស្រពិលជាច្រើន នៅលើបញ្ហាព្រំដែនជាហេតុនាំឱ្យមានការទាមទារទឹកដីដែលមានជម្លោះ ប៉ុន្តែស្មារតីនៃការសម្រេចចិត្តរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ នៅទីក្រុងឡាអេរ គឺជាជ័យជំនះសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែក៏សូមកុំភ្លេចថានេះក៏ជាពេលនៃការត្រួតពិនិត្យសម្រាប់ប្រទេសថៃធ្វើការសិក្សាពីភាពស្មុគស្មាញនៃកេរដំណែលអាណានិគម និងបញ្ហាប្រឈមនៃរដ្ឋក្រោយអាណានិគមផងដែរ ។
សាលក្រមរបស់តុលាការនេះ វា គឺជាសក្ខីភាពមួយចំពោះសារៈសំខាន់នៃការដោះស្រាយជម្លោះដោយសន្តិវិធីតាមរយៈច្បាប់អន្តរជាតិដែលស្របតាមគោលនយោបាយសន្តិសហវិជ្ជមានផ្អែកលើច្បាប់ និងការទូតដែលកម្ពុជាប្រកាន់យក។
នៅក្នុងតំបន់មួយដែលជាញឹកញាប់ត្រូវបានសម្គាល់ដោយភាពតានតឹងភូមិសាស្ត្រនយោបាយការសម្រេចចិត្តនេះបានគូសបញ្ជាក់ពីភាពចាំបាច់នៃការប្រកាន់ខ្ជាប់នូវដំណើរការតុលាការជុំវិញការប្រឈមមុខដាក់គ្នាដោយយោធា ។
សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាសាលក្រមនេះ ជាពេលមួយនៃមោទនភាពជាតិដ៏ជ្រាលជ្រៅ និងបញ្ជាក់ជាថ្មីអំពីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌របស់ខ្លួន ។ សម្រាប់ប្រទេសថៃ ខណៈពេលដែលវាជាពេលនៃការខកចិត្តរបស់ជាតិវាក៏ជាគំរូមួយសម្រាប់ការគោរពក្របខ័ណ្ឌច្បាប់អន្តរជាតិ ។ សេចក្តីសម្រេចបានត្រួសត្រាយផ្លូវសម្រាប់កិច្ចសន្ទនាប្រកបដោយការប្រុងប្រយ័ត្ន ប៉ុន្តែចាំបាច់រវាងប្រជាជាតិទាំងពីរ ដោយសង្កត់ធ្ងន់ថា ការសោកស្ដាយជាប្រវត្តិសាស្ត្រ អាចត្រូវបានដោះស្រាយតាមរយៈការទូត និងការគោរពបទដ្ឋានអន្តរជាតិ ។
ប្រាសាទព្រះវិហារសព្វថ្ងៃមិនត្រឹមតែជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងជាវិមាននៃស្មារតីនៃការអភិរក្សវប្បធម៌ដ៏យូរអង្វែងផងដែរ របស់កម្ពុជា ។ ប្រាសាទនេះជាការរំលឹកដ៏រស់រវើកនៃអតីតកាលដ៏រុងរឿងរបស់តំបន់នេះដោយទាក់ទាញអ្នកទេសចរមកពីជុំវិញពិភពលោក ដែលភ្ញាក់ផ្អើលជាមួយនឹងចម្លាក់ដ៏ស្មុគស្មាញ និងទេសភាពដ៏អស្ចារ្យរបស់វា ។
ទោះជាយ៉ាងណា កេរដំណែលប្រាសាទព្រះវិហារមិនមែនគ្មានបញ្ហាប្រឈមជាបន្តបន្ទាប់នោះទេ ។ វា គឺជាចំណុចដ៏រសើប ដែលបង្ហាញពីភាពផុយស្រួយនៃសន្តិភាព និងសារៈសំខាន់នៃ ការចូលរួមការទូតប្រកបដោយនិរន្តរភាព ។ មេរៀននៃឆ្នាំ ១៩៦២ នៅតែជាប់ទាក់ទងជាមួយនឹងការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក ការយល់ដឹងអំពីវប្បធម៌ និងការប្រកាន់ខ្ជាប់នូវច្បាប់អន្តរជាតិ ។ ប្រាសាទព្រះវិហារជាឧទាហរណ៍ដ៏មានអានុភាពនៃរបៀបដែលតំបន់បេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងអត្តសញ្ញាណជាតិ និងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ ។ ការអភិរក្ស និង ការទទួលស្គាល់ទីតាំងបែបនេះ គឺមានសារៈសំខាន់មិនត្រឹមតែសម្រាប់ការដឹងគុណជាប្រវត្តិសាស្ត្រប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏សម្រាប់ការជំរុញអារម្មណ៍នៃមនុស្សជាតិរួមគ្នាផងដែរ ។
នៅពេលដែលប្រទេសនានារុករកភាពស្មុគស្មាញនៃភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៅសម័យទំនើបរឿងប្រាសាទព្រះវិហារ គឺជាការរំលឹកដ៏ក្រៀមក្រំនៃតម្លៃនៃការសន្ទនា ការគោរព និកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ។
សរុបមកវិញ នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនានេះ ជាខួបលើកទី៦២ នៃសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ដូច្នេះសូមឲ្យយើងចង់ចាំថា ប្រាសាទព្រះវិហារមិនត្រឹមតែជាប្រាសាទរបស់កម្ពុជាប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជានិមិត្តរូបនៃវប្បធម៌ដ៏សម្បូរបែបនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។ ប្រាសាទនេះរំលឹកយើងអំពីអំណាចនៃការរៀន និងការចេះចាំប្រវត្តិសាស្ត្រ, ការអោយតម្លៃនៅលើកម្លាំង នៃការទូត ដើម្បីដោះស្រាយ និងភាពស្រស់ស្អាតនៃមរតកដើម្បីបំផុសគំនិតក្នុងការចងចាំប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលយើងមិនត្រឹមតែគោរពប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ជាការស្វែងរកសន្តិភាព និងការយល់ដឹងដ៏យូរអង្វែង នៅក្នុងពិភពលោកយើងផងដែរ។
ម្យ៉ាងវិញទៀតក្រៅពីរំលឹករឿង ប្រវត្តិសាស្ត្រនេះហើយនោះ នៅក្នុងនាមជាម្ចាស់នូវរតនៈសម្បត្តិដ៏មានតម្លៃនេះពលរដ្ឋគ្រប់ គ្នាគួរនាំគ្នាឧស្សាហ៍ទៅលេងទៅអើតមើលនៅទីនោះផង ដើម្បីស្គាល់តម្លៃពិតហើយក៏ដើម្បីផ្តល់កម្លាំងចិត្តដល់ឆ្មាំការពារប្រាសាទ និងអស់អ្នកដែលកំពុងតែខិតខំអភិរក្សនៅទីនោះ ។ យើងមិនគួរគប្បីរំលឹកតែក្នុងចិត្តហើយមិននាំគ្នាទៅលេងនៅទីនោះ ដោយទុកទីនោះនៅ ស្ងាត់ជ្រងំឡើយ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ