និយាយពីជំនឿលើលិង្គនៅក្នុងអតីតព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា យ៉ាងហោចណាស់គេ ត្រូវដឹងយ៉ាងច្បាស់នូវកំណើត និងភាពដុះដាល រីកចម្រើនជា៤ ដំណាក់កាលនៃប្រពៃណីនេះនៅក្នុងសង្គមខ្មែរ ។ ឯកសារលោកបណ្ឌិតមីសែល ត្រាណេ ពណ៌នាថាដំណាក់កាលទីមួយ…
និយាយពីជំនឿលើលិង្គនៅក្នុងអតីតព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា យ៉ាងហោចណាស់គេ ត្រូវដឹងយ៉ាងច្បាស់នូវកំណើត និងភាពដុះដាល រីកចម្រើនជា៤ ដំណាក់កាលនៃប្រពៃណីនេះនៅក្នុងសង្គមខ្មែរ ។
ឯកសារលោកបណ្ឌិតមីសែល ត្រាណេ ពណ៌នាថាដំណាក់កាលទីមួយ គឺសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រពោលគឺមុនឥណ្ឌូនិយម ។
ដំណាក់ទី ២ គឺសម័យទំព័រ ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាត្រូវផ្លាស់ប្តូរទម្រង់ថ្មី ក្នុងពេលដែលជនជាតិខ្មែរគោរពសាសនាក្លិង្គ ។ ក្នុងសម័យនេះជំនឿលើលិង្គដែលជាវត្ថុតំណាង ឬជានិមិត្តរូប នៃឥទ្ធិពលមនុស្ស ឬដូនតា បានទទួលនូវអត្ថន័យថ្មី ក្រោមរូបភាព ព្រះសិវលិង្គ ឬលិង្គព្រះវិស្ណុ ។
ដំណាក់ទី៣ គឺសម័យអង្គរ ជាសម័យរីកចម្រើន ។ ដូចដំណាក់ ទី ២ ដែរ គឺសម័យនេះហើយដែលគេឃើញនូវការដុះដាល ចំនួនប្រាង្គ ប្រាសាទ ឥដ្ឋ ឬថ្ម ជាច្រើនឥតគណនាដើម្បីតម្កល់ព្រះលិង្គទុកជា ទីសក្ការបូជា ។
បើនិយាយម្យ៉ាងទៀតការបូជា ព្រះសិវលិង្គនេះហើយ ជាមូលហេតុនៃការដុះដាលនៃស្ថាបត្យកម្មក្នុងទឹកដីខ្មែរ ។
ដំណាក់ទី៤ គឺ សម័យបច្ចុប្បន្នដែលជំនឿ ព្រះសិវលិង្គ ( លិង្គរបស់ព្រះសិវ ឬឥសូរ ) ត្រូវបានគេបំភ្លេចចោល ចាប់តាំងពីសតវត្សរ៍ ទី១៤នៃគ្រឹស្តសករាជ ដោយហេតុថា ព្រះពុទ្ធសាសនាហីនយាន ឬថេរវាទ បានក្លាយជាសាសនារដ្ឋ ក្នុងព្រះរាជណាចក្រកម្ពុជា ។ ការផ្លាស់ប្តូរសាសនាកន្លងទៅនេះហើយ បានបង្ហាញឲ្យគេ ឃើញថាជនជាតិខ្មែរឈប់បានសាងសង់ ប្រាសាទថ្ម ឬឥដ្ឋ ទៀតហើយ ព្រោះការបូជាលិង្គឈប់ រីកសុសសាយ ដូចសម័យដែលខ្មែរ គោរព ព្រហ្មញ្ញសាសនា ។
ក៏ប៉ុន្តែទោះបីយ៉ាងនេះ ក្តីផ្អែកទៅលើមូលដ្ឋាន វប្បធម៌ ខ្មែរខាងលើនេះអាចឲ្យគេដឹងថាជំនឿលើលិង្គ ដែលជាប្រពៃណីរបស់ ខ្មែរសុទ្ធសាធនៅបន្តជារៀង រហូតដល់សព្វថ្ងៃ សមស្របតាមវប្បធ៌មបូជា លិង្គ បង្កប់ដោយ អត្ថន័យ ដ៏ធំទូលាយ និងដ៏ជ្រាលជ្រៅបំផុត ។ ការវិភាគទេវកថា ប្រពៃណី នីមួយៗ និង បដិមាសាស្ត្រ អាចធ្វើឲ្យយើងឃើញទស្សនៈរបស់ជនជាតិខ្មែរបុរាណនៅគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់នៃសង្គមចំពោះសិវលិង្គ ។
ពិតមែនតែ លិង្គដែលខ្មែរសម័យមុន អង្គរ និងអង្គរគោរពបូជាជានិមិត្តរូបនៃព្រះសិវៈ ប៉ុន្តែ ក្នុងទស្សនវិជ្ជាបុរាណ លិង្គ គឺជាវត្ថុតំណាងនូវរបបរាជាធិបតេយ្យរបស់ជនជាតិខ្មែរទាំង មូល ។
ដូច្នេះហើយបានជាយើងបានឃើញ តាមរយៈសិលាចារឹក នូវការគោរពសក្ការៈចំពោះ ព្រះសិវៈលិង្គ ក្រោមរូបភាព និងឈ្មោះ ផ្សេងៗ ដូចជាការឧទ្ទិសបូជនីយដ្ឋាន និងការថ្វាយ តង្វាយ ជាដើម ។
ទេវតាសំខាន់ជាងគេបំផុតដែល ខ្មែរគោរពបូជា នាសម័យមុនការសាងសង់ ប្រាសាទអង្គរវត្ត គឺព្រះសិវលិង្គនេះឯង ។ ក្នុងឱកាសធ្វើពិធីឆ្លង ប្រាសាទ ដើម្បី បង្រួបបង្រួម ជាតិ និងដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះសិវលិង្គផង ព្រះរាជាខ្មែររមែង ប្រើពាក្យគម្តែង / ជគត / ត / រាជ្យ។ ពាក្យនេះមានន័យថា ទេវតា ប្រចាំ រាជវង្ស ខ្មែរ ហើយសំដៅទៅព្រះសិវលិង្គ នេះឯងដែលស្ថិតនៅចំ កណ្តាល ព្រះរាជនគរ ។
ចំពោះខ្មែរ លិង្គ គឺមិនគ្រាន់តែរបស់ភេទ ប្រុស ផ្តល់នូវភាពស្រណុក ស្រួល ក្នុងការ រួមរ័ក ជាមួយភេទស្រីប៉ុណ្ណោះទេ ក៏ប៉ុន្តែជាប្រដាប់ សម្រាប់បន្តពូជ វង្ស ត្រកូលថែមទៀតផង។ សារសំខាន់របស់ទស្សនៈនេះគឺស្ថិតនៅលើ ការតពូជពង្ស វង្សត្រកូល ពោលគឺខ្មែរ គោរព ថ្វាយបង្គំព្រះសិវលិង្គ ក៏ដោយសារមូលហេតុ ចម្បងនេះដែរ ។ មួយវិញទៀតភាពរឹងមាំ ភាព អមតៈរបស់ព្រះលិង្គ ក៏ត្រូវមនុស្សខ្មែរ ប្រៀបផ្ទឹម ឬប្រដូច នឹង ថ្មដែរ ។ ហេតុ ដូច្នេះហើយបានជា គេ ស្ថាបនាលិង្គថ្ម សម្រាប់ជាសញ្ញានិមិត្តទុកជា ទីសក្ការបូជា ។
គេនៅចងចាំថា នាដើមសតវត្សរ៍ ទី២០ មុននេះ ស្ត្រីខ្មែរ ជាអ្នកស្រែ ចម្ការ នៅខេត្តកំពត ជានិច្ចកាលបានឡើងភ្នំ ឬ ចូលក្នុង រូងភ្នំ ទោះបីហត់នឿយ យ៉ាងណាក៏ដោយ ដើម្បីបន់ស្រន់ សិវលិង្គ ដោយប្រាថ្នា ចង់បានកូន ។ នេះជា តម្រូវការសម្រាប់ប្រជាជនខ្មែរធម្មតា និង តម្រូវការរបស់មនុស្សខ្មែរទូទៅផង ។ ខ្មែរបានបូជាលិង្គ ក៏ព្រោះតែមូលហេតុខាងលើនេះ ។ រួម សេចក្តីមកលិង្គ គឺជាប្រភពនៃជីវិត ហើយ ក្នុងករណីនេះហើយដែល ជនជាតិខ្មែរបុរាណគោរពបូជា ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ