ខេត្តកណ្តាល ៖ នៅលើចង្កេះភ្នំប្រសិទ្ធត្រ័យត្រឹង្សមានផ្ទាំងសិលាធំ ស្ថិតនៅជិតប្រាសាទរូងស្រីគ្រប់លក្ខណ៍ហើយនៅផ្ទាំងសិលានេះមានស្លាកស្នាមចំនួន៤ ដែលស្នាមនីមួយៗមានទំហំប៉ុនវែកសម្ល ហើយដែលអ្នកស្រុកជិតឆ្ងាយជឿថា ជាដានជើងសេះមណីកែវ ដែលពុទ្ធិសែនជិះនាំសារទៅនគរយក្ស ។ ក្រៅពីស្លាកស្នាមខាងលើក៏មានទីឋានមួយទៀតដែលមានរូបសំណាកឥសីចង្ក្រមភាវនា…
ខេត្តកណ្តាល ៖ នៅលើចង្កេះភ្នំប្រសិទ្ធត្រ័យត្រឹង្សមានផ្ទាំងសិលាធំ ស្ថិតនៅជិតប្រាសាទរូងស្រីគ្រប់លក្ខណ៍ហើយនៅផ្ទាំងសិលានេះមានស្លាកស្នាមចំនួន៤ ដែលស្នាមនីមួយៗមានទំហំប៉ុនវែកសម្ល ហើយដែលអ្នកស្រុកជិតឆ្ងាយជឿថា ជាដានជើងសេះមណីកែវ ដែលពុទ្ធិសែនជិះនាំសារទៅនគរយក្ស ។ ក្រៅពីស្លាកស្នាមខាងលើក៏មានទីឋានមួយទៀតដែលមានរូបសំណាកឥសីចង្ក្រមភាវនា ហើយដែលតាមការអះអាងថា រូបសំណាកនេះសាងឡើងអំពីថ្មមានអាយុកាលរាប់រយឆ្នាំមកហើយ ។
បើតាមការតំណាលមកថាតឹកតាងទាំងនេះមានការជាប់ទាក់ទងនៅក្នុងរឿង«ពុទ្ធិសែននាងកង្រី» ត្រង់វគ្គមួយដែលព្រះមុនីឥសីជួយប្រែសារយក្សសន្ធមារដែលប្រើឲ្យពុទ្ធិសែនឲ្យនាំយកទៅនគរយក្សប្រគល់ឲ្យនាងកង្រីដែលជាកូនរបស់ខ្លួន ។ នៅក្នុងសារនោះនាងយក្សសន្ធមារបានសរសេរផ្ដាំទៅនាងកង្រីជាកូនថា «ពេលទៅដល់យប់ផ្តាច់ជីវិតយប់ ទៅដល់ថ្ងៃផ្តាច់ជីវិតថ្ងៃ»។
ពេលនោះព្រះមុនីឥសីជ្រាបនូវខ្លឹមសារដែល នាំឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ពុទ្ធិសែន ទើបប្រែសារឲ្យទៅជាពាក្យថា «ដល់ថ្ងៃរៀបការថ្ងៃ ដល់យប់រៀបការយប់» វិញ ។ ទោះបីជានៅក្នុងសាច់រឿងមិនបានបញ្ជាក់ពីទីកន្លែងដែលឥសីប្ដូរសារថា ស្ថិតនៅលើចង្កេះភ្នំប្រសិទ្ធត្រ័យត្រឹង្សនេះ ក៏ដោយ ប៉ុន្តែអ្នកស្រុកបានជឿលើការតំណាលតៗគ្នា និងកំណត់ថាពុទ្ធិសែនពិតជាបានជិះសេះឆ្លងកាត់ និងជួបព្រះមុនីឥសីនៅទីនោះហើយស្លាកស្នាមលើផ្ទាំងថ្មនោះគឺពិតជាស្នាមជើងសេះមែន ។
(សៀវភៅអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរសម្រាប់ថ្នាក់មធ្យមសិក្សាចំណេះទូទៅសម្រាប់កម្មវិធីសិក្សាថ្មីរបស់ក្រសួងអប់រំយុវជននិងកីឡាថ្នាក់ទី៧ ដល់ថ្នាក់ទី១២ បានបញ្ជាក់ថា៖ សេះដែលពុទ្ធិសែនជិះនោះឈ្មោះ មណីកែវ ដែលចេះហោះនិងចេះនិយាយភាសារមនុស្សផង) ។
ដោយឡែកនៅក្នុងសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរភាគទី៦ត្រង់ទំព័រទី២និងទី៤ ក៏បានសរសេរអំពីប្រវត្តិនៃស្លាកស្នាមលើផ្ទាំងថ្ម និងទីឋានឥសីចង្ក្រមនេះថា មានជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងរឿងពុទ្ធិសែនកង្រីនេះផងដែរ ។ ផ្ទាំងសិលាដែលអ្នកស្រុកជឿថា គឺស្លាកស្នាមដានជើងសេះមណីកែវ រួមទាំងតាំងចង្ក្រមភាវនាធម៌មានរូបសំណាកព្រះមុនីឥសីសង់ពីថ្មនោះមានទីតាំងលើចង្កេះភ្នំប្រសិទ្ធត្រ័យត្រឹង្ស ប៉ែកខាងជើង ស្ថិតនៅក្នុងភូមិតាពេជ្រ ឃុំឈ្វាំង ស្រុកពញាឮ ខេត្តកណ្ដាល ។
ទីនោះត្រូវបានចាត់ទុកថា ជាទីកន្លែងប្រវត្តិសាស្ដ្រដ៏ពូកែស័ក្ដិសិទ្ធិ ហើយក៏ជាតំបន់ទេសចរណ៍មួយដែលអ្នកស្រុកជិតឆ្ងាយតែងទៅលេងកម្សាន្តលំហែកាយ ព្រមទាំងធ្វើការបន់ស្រន់សុំលាភសុំជ័យសុំសេចក្ដីសុខថែមទៀតក្នុងជំនឿយ៉ាងមុតមាំថែមទៀតផង។ ប៉ុន្តែទន្ទឹមនឹងនេះ អ្វីដែលគួរជាទីចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងនោះ គឺស្លាកស្នាមនេះ បានសឹកស្ទើរតែរលុបបាត់រូបរាងដើមទៅហើយ ព្រោះតែកត្តាជាច្រើនដូចជា ស្ថិតនៅកណ្ដាលវាលយូរលង់ណាស់មកហើយ និងគ្មានការអភិរក្សធ្វើជារោងសម្រាប់បិទបាំងការពារណាមួយ ព្រមទាំងមានមនុស្សដើរកាត់ជាន់ពីលើរាល់ថ្ងៃ ។ ជាពិសេសទៀតនោះបានទទួលរងនូវឥទ្ធិពលពីធម្មជាតិពី១ឆ្នាំទៅ១ឆ្នាំរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ ។
ដូច្នេះក្រុមអភិរក្សគួរតែគិតគូរពីបញ្ហានេះផង ចំណែកឯយុវជនទាំងឡាយគួរតែចុះទៅធ្វើការសិក្សាឲ្យបានល្អិតល្អន់ដើម្បីបានដឹងពីប្រវត្តិពិតនៃទីឋានទាំង២នេះរួមជាមួយកន្លែងប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ទៃៗទៀតនៅតំបន់ខាងលើនេះ ហើយចូលរួមអភិរក្សទាំងអស់គ្នាទុកសម្រាប់អ្នកជំនាន់ក្រោយៗបានដឹងបន្តទៀត ។
លោក សូត្រ ស៊ីម ឆ្មាំភ្នំប្រសិទ្ធបាននិយាយថា ជីតារបស់លោកក៏ដូចជាចាស់ៗជំនាន់មុនតែងតំណាលតៗគ្នាមកថា ៖ ស្លាកស្នាមដែល មានសណ្ឋានដូចដានជើងសេះរួមជាមួយទីឋានឥសីចង្ក្រមភាវនាធម៌ នេះគឺមានជាប់ទៅ និងរឿងពុទ្ធិសែននាងកង្រីពិតមែន ។ ត្រង់វគ្គដែលពុទ្ធិសែនជិះសេះហោះនាំយកសាររបស់យក្សសន្ធមារផ្ញើទៅឲ្យនាងកង្រីដែលជាកូនស្រីនៅនគរយក្ស ប៉ុន្តែពុំដឹងថា ចេញពីតំបន់ណាមកទេ ។ លុះពេលដល់ពាក់កណ្ដាលផ្លូវជួបខ្យល់ព្យុះ បណ្ដាលឲ្យពុទ្ធិសែនសន្លប់នៅលើខ្នងសេះ ។
ពេលនោះសេះបានហោះនាំទៅកាន់ទីកន្លែងឥសីចង្ក្រមភាវនា នៅលើចង្កេះភ្នំប្រសិទ្ធត្រ័យត្រឹង្សសព្វថ្ងៃនេះ ។ ពេលនោះព្រះមុនីឥសីបានបើកមើលឃើញសារយក្សសន្ធមារសរសេរថា «ពេលទៅដល់យប់ផ្តាច់ជីវិតយប់ ទៅដល់ថ្ងៃផ្តាច់ជីវិតថ្ងៃ» ទើបព្រះមុនីឥសីបានប្រែសារនោះជាថ្មីថា «ដល់ថ្ងៃរៀបការថ្ងៃ ដល់យប់រៀបការយប់»វិញ ។ បន្ទាប់ពីដឹងខ្លួនពុទ្ធិសែនបានលាព្រះមុនីឥសី ជិះសេះហោះចេញពីផ្ទាំងសិលាក្បែរនោះបន្តដំណើរទៅកាន់នគរយក្ស ហើយជើងសេះបានជាន់ទ្រុតផ្ទាំងថ្ម ទើបទីនោះមានស្លាកស្មាមជើងសេះរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។
លោកសូត្រ សុីម បញ្ជាក់ថា ពុំដឹងថា រឿងនេះពិតឬមិនពិតនោះទេព្រោះលោកក៏ជាអ្នកជំនាន់ក្រោយដែរ ។ ចំណែកឯការរៀបរាប់ខាងលើគឺគ្រាន់តែជាការតំណាលតៗគ្នាពីចាស់ទុំនៅតំបន់នេះពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយប៉ុណ្ណោះ ចំណែកលោកបានចេះចាំប៉ុណ្ណឹងក៏មិនលាក់លៀមអ្វីដែរត្រូវតែនិទានប្រាប់ឲ្យក្មេងៗជំនាន់ក្រោយបានដឹងដើម្បីកុំឲ្យរឿងនេះយូរទៅរលត់បាត់សាបសូន្យគ្មានអ្នកដឹង ។
ម្យ៉ាងទៀតទាំងអ្នកស្រុកក៏ដូចអ្នកទៅពីទីឆ្ងាយ កាលបើចូលទៅដល់ទីនោះតែងតែគោរពបូជាមិនហ៊ានប្រមាថឡើយ ព្រោះជាទីកន្លែងស័ក្ដិសិទ្ធិ និងជាតំបន់ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរយើង ហើយពុំមែនមានតែជនជាតិខ្មែរយើងទេដែលគោរពនោះ ជនបរទេសដែលបានចូលទៅដល់គឺបានចូលទៅអុជធូបទៀនគោរពដូចគ្នាទៅនិងខ្មែរយើងដែរ។មិនតែប៉ុណ្ណោះនៅតំបន់ចង្កេះភ្នំប្រសិទ្ធត្រ័យត្រឹង្ស នោះក្រៅពីអាស្រមឥសីចង្ក្រម ក៏មានទីកន្លែងដែលអ្នកស្រុកជឿថាមាន បារមីខ្លាំងពូកែទៀតនោះគឺដូចជា៖ព្រះពុទ្ធបរិនិព្វាន្ត, ប្រាសាទស្រីគ្រប់លក្ខណ៍ ,អ្នកតាម្ចាស់ភ្នំ,លោកតាដំបងដែក, អាស្រមលោកយាយ យ៉ែម យ៉ង់,លោកតាមុនីឥសីសិទ្ធ, លោកតាស្មងវែង និងលោកយាយសក់ក្រអូបជាដើម ។
បើយោងតាមសៀវភៅអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរថ្នាក់មធ្យមសិក្សាចំណេះទូទៅសម្រាប់កម្មវិធីសិក្សាថ្មីរបស់ក្រសួងអប់រំយុវជន និងកីឡាថ្នាក់ទី៧ ដល់ថ្នាក់ទី១២ បានសង្ខេបរឿងថា៖ កាលនោះមានសេដ្ឋី២នាក់ប្ដីប្រពន្ធមានទ្រព្យសម្បត្តិស្ដុកស្ដម្ភ ប៉ុន្តែគ្មានកូនសោះ ។ គិតហើយ២នាក់ប្ដីប្រពន្ធក៏សម្រេចទៅបួងសួងសុំកូនពីទេវតាដើមជ្រៃមួយ។ ក្រោយមកប្ដីប្រពន្ធទាំង២ក៏កើតបានកូនស្រី១២នាក់ ។ តាំងពីកើតបានកូនទាំង១២នាក់មក ទ្រព្យសម្បត្តិសេដ្ឋីប្ដីប្រពន្ធទាំង២ក៏បានថយចុះបន្តិចម្ដងៗ ដោយសារចំណាយទៅលើការផ្គត់ផ្គង់ចំពោះកូនស្រីទាំង១២នាក់។
ពួកគេបានធ្លាក់ខ្លួនក្រលំបាកដោយស៊ូទ្រាំនឹងជីវភាពដូចនេះពុំបាន ពួកគេក៏បានសម្រេចចិត្តយកកូនស្រីទាំង១២ទៅបំបោះបង់ចោលនៅក្នុងព្រៃ ។ មុនដំបូងឪពុកម្ដាយគិតថា ចង់ទុកកូនពៅម្នាក់នៅជាមួយ តែខ្លាចបងៗ គិតថា ឪពុកម្ដាយមានចិត្តលម្អៀងក៏បំបោះបង់ចោលទាំង១២នាក់ទៅ ។ នាងទាំង១២ក្រោយពីដឹងថា ឪពុកម្ដាយខ្លួនបំបោះបង់ចោល ពួកនាងបានស្រែកយំយ៉ាងខ្លាំងដោយពុំដឹងថា គួរធ្វើយ៉ាងណានៅពេលក្រោយឡើយ ។
បន្ទាប់មកពួកនាងបានធ្វើដំណើរទៅមុខដោយគ្មានទិសដៅ ដោយបេះស្លឹកឈើ និងផ្លែឈើព្រៃជាអាហារ ។ ពេលមួយពួកនាងបានចុះចាប់ត្រីក្នុងបឹងមួយ ពួកបងៗ សុទ្ធតែដោតភ្នែកត្រីទាំងសងខាង មានតែនាងពៅទេ ដែលដោតភ្នែកត្រីតែម្ខាង ហើយនាំគ្នាឆីរួចក៏បន្តដំណើរទៅមុខទៀត ។
លុះយូរខែឆ្នាំទៅក៏បានទៅដល់នគរយក្សសន្ធមារ ។ កាលបើយក្សសន្ធមារបានឃើញនាងទាំង១២ យក្សសន្ធមារបានប្រាប់នាងកង្រីជាកូនឲ្យក្រឡាខ្លួនជាក្មេងអាយុ៣ឆ្នាំ គេងក្នុងអង្រឹងទៅម្ដាយ និងសុំឲ្យពួកនាងជួយមើល ។ យក្សសន្ធមារបានដឹងនាងទាំង១២ជាកូនកំព្រា ក៏សប្បាយចិត្តខ្លាំងណាស់ ហើយបានឃាត់ឲ្យពួកនាងនៅជាមួយ ធ្វើឲ្យនាងទាំង១២មានចិត្តត្រេកអរណាស់ ។ យក្សសន្ធមារបានហាមឃាត់មិនឲ្យពួកនាងទៅលេងនៅឃ្លាំងទក្សិណទេ ដោយសារតែជាកន្លែងទុកចំណីរបស់ខ្លួន តែយក្សសន្ធមារបានកុហកពួកនាងថា ជាកន្លែងមានគ្រោះថ្នាក់ រីឯទឹកស្រះអាចឲ្យកើតរមាស់។
ថ្ងៃមួយនាងពៅបានធ្វើឲ្យបាយកំពប់ពេញដី ពេលនោះមានខ្មោចចេញមកស៊ីបាយដែលកំពប់នោះ ធ្វើឲ្យនាងពៅភ័យស្រែកប្រាប់បងៗឲ្យចេញពីទីកន្លែងនោះ ដោយបានដឹងពីឧបាយកលរបស់យក្សដែលចិញ្ចឹមពួកនាងទុកធ្វើចំណីនៅថ្ងៃក្រោយ ។
ចំណែកឯឃ្លាំង និងស្រះដែលយក្សមិនឲ្យពួកនាងទៅនោះ សុទ្ធតែសពនិងគ្រោងឆ្អឹងមនុស្ស ហើយស្រះមានពោរពេញទៅដោយឈាម ។ បន្ទាប់ពីដឹងរឿងរ៉ាវពិតប្រាកដមក ពួកនាងភិតភ័យខ្លាំងណាស់ ក៏បានលួចរត់ចេញពីនគរយក្ស ហើយបានលួចយកម្កុដម្នាក់មួយទៅជាមួយផង រួចរត់សម្ដៅទៅក្នុងព្រៃជ្រៅ ។ ពេលនោះសត្វក្អែកដែលយក្សសន្ធមារចិញ្ចឹមបានប្រទះឃើញនាងទាំង១២លួចរត់ ក៏យកដំណឹងនេះទៅប្រាប់សន្ធមារ ។ សន្ធមារខឹងខ្លាំងហើយក៏ចេញទៅចាប់ពួកនាងមកវិញ ។
ចំណែកនាងទាំង១២ បានឮសូរសន្ធឹកយក្សហោះមកក៏បាននាំគ្នារត់ ហើយបានជួបជាមួយដំរី គោ និងឈ្លូស សត្វទាំងនោះបានជួយពួកនាងឲ្យគេចផុតពីភ្នែកយក្ស ដោយលេបពួកនាងចូលទៅក្នុងពោះ ហើយបាននិយាយបំភ័យយក្សឲ្យចេញ ។ បន្ទាប់មកពួកនាងបានធ្វើដំណើរទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ ក៏ទៅដល់នគរឥន្ទបត្តបុរី ហើយបានជួបស្រះមួយដែលមានទឹកថ្លាឈ្វេង ពួកនាងបានយកម្កុដដែលលួចពីយក្សមកពាក់រៀងៗ ខ្លួន ។
ពេលនោះមានអ្នកបម្រើសេដ្ឋីម្នាក់ ប្រទះឃើញពួកនាងហាក់បីដូចជាទេពអប្សរទាំង១២មានសម្រស់ដូចស្រីសួគ៌ ក៏បានយកដំណឹងនេះទៅប្រាប់សេដ្ឋី ។ ចំណែកឯសេដ្ឋីក៏យកដំណឹងនេះទៅទូលស្ដេចបន្តទៀត ។ ពេលនោះព្រះបាទរាជសិទ្ធិជួបនាងទាំង១២ ទ្រង់បានស្ដីដណ្ដឹងពួកនាងជាមហេសី កន្លងមកប៉ុន្មានខែក្រោយ ពួកនាងទាំង១២ក៏មានគភ៌ ។ ដំណឹងនេះក៏បានលេចឮដល់យក្សសន្ធមារ យក្សខឹងណាស់ក៏បានធ្វើដំណើរទៅកាន់នគរឥន្ទបត្តបុរី ហើយក្រឡាខ្លួនធ្វើជាស្រីស្អាតមកពង្វក់ព្រះបាទរាជសិទ្ធិ បន្ទាប់មកនាងសន្ធមារបានស្ថិតនៅក្បែរស្ដេចរហូត។
មានថ្ងៃមួយយក្សសន្ធមារមានកល្បិចកុហកស្ដេចថា ខ្លួនឈឺ ហើយបានប្រាប់រាជពេទ្យឲ្យកុហកស្ដេចថា ត្រូវការភ្នែកនាងទាំង១២មកព្យាបាលទើបជា ។ ដោយសារតែឈ្លក់វង្វេងនឹងនាងសន្ធមារខ្លាំងពេក ព្រះបាទរាជសិទ្ធិបានធ្វើតាមសម្ដីរាជពេទ្យ ហើយខ្វេះភ្នែកនាងទាំង១២ ។ ប៉ុន្តែពេលនោះបងៗទាំង១១ សុទ្ធតែត្រូវបានគេឆ្គៀលភ្នែកទាំងសងខាង មានតែនាងពៅទេ ដែលត្រូវគេឆ្គៀលភ្នែកតែម្ខាង ។ បន្ទាប់មកពួកនាងត្រូវបានបណ្ដេញចេញពីរាជវាំងឲ្យទៅរស់នៅក្នុងល្អាងមួយ ។ នាងពៅដែលនៅមានភ្នែកម្ខាងជាអ្នកមើលថែទាំពួកបងៗ ។
ចំណែកភ្នែករបស់នាងទាំង១២ សន្ធមារបានយកទៅផ្ញើឲ្យនាងកង្រីថែរក្សាទុកនៅនគរយក្ស ។ ដល់ពេលបុត្រនាងទាំង១២ប្រសូត្រ ដោយការស្រេកឃ្លានពួកនាងបានយកបុត្ររបស់ខ្លួនហែកចែកគ្នាស៊ីជាចំណី ប៉ុន្តែនាងពៅបានលាក់ទុកសាច់ ហើយនៅពេលដែលនាងប្រសូត្របុត្រ នាងបានទុកបុត្ររបស់ខ្លួន និងយកសាច់ដែលលាក់ទុកនោះចែកបងៗឆី នាងខិតខំចិញ្ចឹមបីបាច់កូនមិនឲ្យបងៗដឹងឡើយ។ នាងពៅបានដាក់ឈ្មោះកូនថា «ពុទ្ធិសែន» ហើយដោយសារតែពុទ្ធិសែន ជាតួអង្គព្រះពោធិសត្វមកចាប់ជាតិ ទើបមានទេវតាតាមថែរក្សារហូតមក។
នៅពេលពុទ្ធិសែនអាយុបាន៧វស្សា ព្រះអង្គបានជជីកសួរពីមូលហេតុដែលមករស់នៅក្នុងល្អាងបែបនេះ នាងពៅបានប្រាប់កូនពីដំណើររឿងពីដើមដល់ចប់ ។ ពេលស្ដាប់ហើយពុទ្ធិសែនរន្ធត់ចិត្តអាណិតមាតាក្រៃលែង។ ដោយសារចង់ដឹងពីពិភពខាងក្រៅ ពុទ្ធិសែន បានសុំមាតាចេញទៅលេងខាងក្រៅដើម្បីស្គាល់គេឯង ហើយចង់ស៊ើបដំណឹងបិតារបស់ខ្លួន ។ ពេលចេញមកក្រៅបានជួបនឹងក្មេងៗ១ក្រុម ហើយបបួលគ្នាលេងបោះអង្គុញ ដោយភ្នាល់គ្នាថា «បើពុទ្ធិសែនចាញ់និងត្រូវបម្រើពួកក្មេងៗទាំងនោះ តែបើពុទ្ធិសែនឈ្នះគឺសុំបាយតែ១២កញ្ចប់ទេ» ។
ជារៀងរាល់ថ្ងៃពុទ្ធិសែនតែងតែឈ្នះបាយ១២កញ្ចប់យកទៅឲ្យមាតា ដែលធ្វើឲ្យព្រះមាតុច្ឆាទាំង១១អង្គ មានចម្ងល់ជាខ្លាំង ហើយមិនយូរប៉ុន្មាននាងពៅបានបកស្រាយចម្ងល់ពួកបងៗ ។ ជ័យជំនះពុទ្ធិសែនក្នុងការលេងបោះអង្គុញបានលេចឮដល់ព្រះមហាក្សត្រ ។ ព្រះបាទរាជសិទ្ធិ ឲ្យអាមាត្រទៅហៅពុទ្ធិសែនចូលរាជវាំង ពុទ្ធិសែនគ្រាន់តែជួបភ្លាម ព្រះអង្គក៏ដឹងថា នេះហើយជាព្រះបិតារបស់ខ្លួន។
ដោយសារតែទេវតាជួយ ពុទ្ធិសែនបានយកឈ្នះបិតារបស់ខ្លួន ។ ព្រះបាទរាជសិទ្ធិបានបញ្ជាឲ្យគេទៅស៊ើបពីប្រវត្តិរបស់ពុទ្ធិសែន ចុងក្រោយទើបដឹងថា ពុទ្ធិសែនជាបុត្របង្កើតរបស់ទ្រង់ ។ លុះស្អែកឡើងព្រះបាទរាជសិទ្ធិក៏បានបញ្ជាឲ្យអាមាត្រនាំព្រះរាជកុមារពុទ្ធិសែនចូលវាំង ហើយទទួលស្គាល់ជាបុត្រ។ គ្រានោះបានធ្វើឲ្យសន្ធមារខឹងយ៉ាងខ្លាំង នាងបានចូលទៅជិតពុទ្ធិសែន ហើយធ្វើជាស្រឡាញ់ណាស់ តែតាមការពិតទៅកំពុងរកល្បិចកលអាក្រក់ដើម្បីធ្វើបាបព្រះរាជកុមារសោះ ។
ច្រើនឆ្នាំកន្លងមកពុទ្ធិសែនពេញរូបពេញរាង យក្សសន្ធមារបានឲ្យពុទ្ធិសែនទៅយកថ្នាំនៅនគររបស់ខ្លួន ដោយសារតែចង់ព្យាបាលព្រះរោគព្រះបាទរាជសិទ្ធិ ខណៈនោះយក្សសន្ធមារបានភ្ជាប់សំបុត្រមួយផង ។ ក្នុងការធ្វើដំណើរពុទ្ធិសែនបានជ្រើសរើសយក «សេះមណីកែវ ដែលជាសេះចេះហោះនិងអាចនិយាយភាសាមនុស្សបាន»ជិះទៅជាមួយ ។ ពុទ្ធិសែនបានក្រាបលាព្រះមាតា និងព្រះមាតុច្ឆា រួចហើយក៏ចេញទៅ ។
ពេលធ្វើដំណើរតាមផ្លូវពុទ្ធិសែនបានជួបនឹងខ្យល់ព្យុះយ៉ាងធំមួយ ធ្វើឲ្យពុទ្ធិសែនសន្លប់លើខ្នងសេះ ហើយសេះមណីកែវបានហោះទៅកាន់អាស្រមតាឥសី ។ តាឥសីបានបើកមើលសំបុត្រដែលនៅលើខ្នងពុទ្ធិសែន ហើយបានប្រែសារនោះពីពាក្យថា «ពេលទៅដល់យប់ផ្តាច់ជីវិតយប់ ទៅដល់ថ្ងៃផ្តាច់ជីវិតថ្ងៃ» ទៅជាពាក្យថា «ដល់ថ្ងៃរៀបការថ្ងៃ ដល់យប់រៀបការយប់»វិញ ហើយបន្ទាប់មកពុទ្ធិសែនបានបំផាយសេះបន្តដំណើរទៅមុខទៀត ។
(សូមបញ្ជាក់ថា បើតាមអ្នកស្រុកបានជឿជាក់ថា ទីកន្លែងដែលព្រះមុនីឥសីប្រែសារ និងពុទ្ធិសែនបំផាយសេះហោះឡើងបន្តដំណើរទៅមុខទៀតនោះ គឺស្ថិតនៅត្រង់ចង្កេះភ្នំប្រសិទ្ធត្រ័យត្រឹង្ស ដូចដែលមានស្លាកស្នាមដានជើងសេះ និងកន្លែងឥសីចង្ក្រមភាវនា រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ដែលជាទីកន្លែងស័ក្ដិសិទ្ធិរបស់ពួកគាត់ទៅគោរពបូជាទៀតផង) ។
ថ្លែងពីនាងកង្រីបុត្រីយក្សសន្ធមារ កាលបើពុទ្ធិសែនទៅដល់ បានអានសំបុត្រដែលមាតាផ្ញើរួចមកដែលជាអត្ថន័យរបស់ឥសីប្រែសារនោះ នាងបានព្រមទទួលពុទ្ធិសែនជាស្វាមី ហើយក៏បានរៀបអភិសេក ។ ចាប់ពីពេលនោះមកពុទ្ធិសែនបានសោយរាជ្យនៅនគរយក្សយ៉ាងសុខសាន្ត និងបង្កើតបានបុត្រា២អង្គជាមួយនិងនាងកង្រី ដែលបុត្រាទាំ២អង្គមានព្រះនាមថា «ជុំសែន»និង«រថសែន»។ ក្រោយមកនាងកង្រីបានប្រាប់ស្វាមីពីកន្លែងដាក់វត្ថុមានដូចជា«ស្គរជ័យ»កាលណាគោះនិងមានអាវុធចេញមក ជាពិសេសកែវភ្នែកនាងទាំង១២ ។
នៅពេលមានឱកាសល្អ ពុទ្ធិសែន បានចូលទៅលួចកែវភ្នែកនាងទាំង១២ និងបេះថ្នាំស័ក្ដិសិទ្ធិ ព្រមទាំងស្គរជ័យទៅជាមួយក្នុងបំណងជួយដល់ព្រះមាតានិងព្រះមាតុច្ឆារបស់ទ្រង់។ ពេលដែលពុទ្ធិសែនចេញបានបន្តិច នាងកង្រីបានដឹងហើយខំស្រែកអង្វរស្វាមី និងរត់ដេញតាមឲ្យត្រឡប់មកវិញ តែដោយសារសេះមណីកែវហោះយ៉ាងលឿន ធ្វើឲ្យនាងកង្រីតាមមិនទាន់ និងរត់រហូតអស់កម្លាំងដួលដេកលើដី ។ រីឯពុទ្ធិសែន រារាំងកង្រីមិនឲ្យរត់តាមខ្លួនទៀត ក៏បានប្រើវត្ថុទិព្វ បង្កើតជាទន្លេមួយ (ជាទន្លេសាបសព្វថ្ងៃ) ធ្វើឲ្យកង្រីមិនអាចឆ្លងមកត្រើយម្ខាងទៀតបានឡើយ។
និយាយពីនាងកង្រីឈឺចាប់ខ្លាំងពេកដោយសារបាត់ប្ដី ក៏យំសោករហូតដល់អស់កម្លាំងពីខ្លួន ហើយក៏ដេកបាត់បង់ជីវិតនៅទីនោះទៅ ។ សពរបស់នាងបានក្លាយទៅជា «ភ្នំកង្រី» ដែលស្ថិតនៅដងទន្លេសាប ក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងសព្វថ្ងៃនេះ។ ក្រោយពេលពុទ្ធិសែនទៅដល់នគរឥន្ទបត្តបុរីយក្សសន្ធមារបានដឹងរឿងរ៉ាវទាំងអស់ដែលកើតឡើង ហើយក៏បានក្រឡាខ្លួនពីមនុស្សទៅរូបពិតជាយក្សវិញ និងមានបំណងផ្តាច់ជីវិតពុទ្ធិសែនចោល តែពុទ្ធិសែនបានដឹងមុនក៏យកស្គរជ័យគោះ បណ្ដាលឲ្យអាវុធហោះទៅចាក់ផ្តាច់ជីវិត យក្សសន្ធមារមួយរំពេច ។ ខណៈនោះព្រះ បាទរាជសិទ្ធ បានភ្ញាក់រលឹកដឹងកំហុសរបស់ខ្លួន ក៏ទទួលមហេសីទាំង១២ចូលរាជវាំងវិញ ហើយពុទ្ធិសែនបានយកថ្នាំមកព្យាបាលភ្នែកមាតានិងព្រះមាតុច្ឆាបានភ្លឺដូចដើមវិញ ។
លុះពេលបញ្ចប់ភារកិច្ចសព្វគ្រប់ហើយ ពុទ្ធិសែនបានលាមាតាបិតា ដើម្បីទៅរកនាងកង្រីជាមហេសី និងបុត្ររបស់ទ្រង់វិញ តែជាអកុសលនាងកង្រីបានបាត់បង់ជីវិតបាត់ទៅហើយ ។ គ្រានោះពុទ្ធិសែន ឈឺចិត្តក្រៃលែង ទ្រង់បានធ្វើពិធីបុណ្យសពឲ្យមហេសី ។ លុះធ្វើបុណ្យរួចរាល់ ពុទ្ធិសែនបានត្រឡប់ទៅរកមាតាបិតាវិញ ហើយបន្ទាប់មកព្រះបាទរាជសិទ្ធិក៏បានឲ្យពុទ្ធិសែនបន្តសោយរាជ្យពីព្រះអង្គ និងរស់នៅយ៉ាងសុខសាន្ត ៕ (កែសម្រួលដោយ ៖ បុប្ផា)
ចែករំលែកព័តមាននេះ