រាជធានីភ្នំពេញ ៖ ថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៩ គឺជាថ្ងៃគម្រប់ខួប២៨ឆ្នាំនៃកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស(២៣តុលា១៩៩១-២៣តុលា២០១៩) ដើម្បីបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជាដែលមានអាយុ១ទសវត្សរ៍ ក្រោយពីរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានដួលរលំនៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩…
រាជធានីភ្នំពេញ ៖ ថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៩ គឺជាថ្ងៃគម្រប់ខួប២៨ឆ្នាំនៃកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស(២៣តុលា១៩៩១-២៣តុលា២០១៩) ដើម្បីបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជាដែលមានអាយុ១ទសវត្សរ៍ ក្រោយពីរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានដួលរលំនៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ។
តើអ្នកណាខ្លះជាហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស ? ហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស មាន១៨ប្រទេស+កម្ពុជា ។ ប៉ុន្តែ នៅពេលនោះ កម្ពុជាត្រូវបែងចែកជា៤ភាគី គឺរដ្ឋកម្ពុជា ហ្វុ៊នស៊ិនប៉ិច រណសិរ្សជាតិរំដោះប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររបស់លោកតា សឺន សាន និងខ្មែរក្រហម ដែលរួមបញ្ចូលគ្នាបង្កើតជា «ក្រុមប្រឹក្សាជាតិជាន់ខ្ពស់» ។
ប្រទេសជាហត្ថលេខី១៨ផ្សេងទៀត រួមមានមាន ៖
-សមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ(៥ប្រទេស)៖ អាមេរិក អង់គ្លេស បារាំង(សហប្រធានសន្និសីទ) ចិន និងសហភាពសូវៀត
-ប្រទេសនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍(៨ប្រទេស)៖ ឥណ្ឌូណេស៊ី (សហប្រធានសន្និសីទ) វៀតណាម ឡាវ ថៃ សិង្ហបុរី ម៉ាឡេស៊ី ហ្វ៊ីលីពីន និងប្រ៊ុយណេ ពោលគឺប្រទេសក្នុងអាស៊ានបច្ចុប្បន្ន លើកលែងតែភូមាចេញ
-ក្រុមប្រទេសមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ តំណាងដោយយូហ្គោស្លាវី
-ប្រទេស៤ផ្សេងទៀតគឺ ឥណ្ឌា ជប៉ុន កាណាដា និងអូស្ត្រាលី ។
តើកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស ២៣ តុលា ១៩៩១ ចែងអំពីអ្វីខ្លះ ? កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១ មិនមែនជាកិច្ចព្រមព្រៀងតែមួយទេ គឺមានកិច្ចព្រមព្រៀង២ និងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ ។
១-កិច្ចព្រមព្រៀងទី១ ស្តីអំពីការដោះស្រាយជម្លោះនៅកម្ពុជាកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ មានសុពលភាពជាចម្បងទៅលើភាគីទាំង៤នៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិលខ្មែរ (រដ្ឋកម្ពុជា ហ្វុ៊នស៊ិនប៉ិច រណសិរ្សជាតិរំដោះប្រជា
ពលរដ្ឋខ្មែររបស់លោកតា សឺន សាន និងខ្មែរក្រហម) ។
ក៏ប៉ុន្តែ មកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គូភាគីជម្លោះផ្ទៃក្នុងកម្ពុជានិងដែលជាហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស ត្រូវបានរំលាយអស់ទៅហើយ ដោយខ្លះបានរលាយបាត់រូបទាំងស្រុង (ភាគីកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យឬខ្មែរក្រហម) ហើយខ្លះទៀតត្រូវរំលាយខ្លួន ហើយបង្កើតទៅជាគណបក្សនយោបាយ (គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា គណបក្សហ្វុ៊នស៊ិន
ប៉ិច) .
ខ្លឹមសារសំខាន់ៗនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ រួមមាន ៖
-ការឈប់បាញ់រវាងភាគីជម្លោះក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិលខ្មែរ
-ការកាត់រំសាយទ័ព
-ការដកកងទ័ពបរទេសចេញពីកម្ពុជា (ដោយសារតែនៅក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមស៊ីវិលនោះ វៀតាមដាក់ទ័ពនៅ កម្ពុជា ដើម្បីជួយរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា ក្នុងការប្រយុទ្ធជាមួយនឹងចលនាតស៊ូនៅជាយដែន)
-ការរៀបចំការបោះឆ្នោតតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ
-ការកំណត់អាណត្តិរបស់អ៊ុនតាក់ ដើម្បីមកពិនិត្យមើលបទឈប់បាញ់ រក្សាសន្តិភាព និងរៀបចំការបោះឆ្នោតទៅតាមអ្វីដែលមានចែងក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀង
-ការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍របស់ជនភៀសខ្លួនខ្មែរ ជាពិសេសពីជំរំជនភៀសខ្លួននៅជាយដែនខ្មែរ-ថៃ ឲ្យវិលត្រឡប់មកក្នុងប្រទេសកម្ពុជាវិញ
-កំណត់គោលការណ៍នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីរបស់កម្ពុជា(រួមមានដូចជា គោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ការគោរពសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាជន និងគោលការណ៍នីតិរដ្ឋ ជាដើម)
២-កិច្ចព្រមព្រៀងទី២ អំពីការគោរពឯករាជ្យអធិបតេយ្យ បូរណភាព និងអព្យាក្រឹតរបស់កម្ពុជា
តាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ កម្ពុជានិងប្រទេសជាហត្ថលេខីផ្សេងទៀត មានកាតព្វកិច្ចគោរពឯករាជ្យ អធិបតេយ្យ បូរណភាព និងអព្យា ក្រឹតគ្នាទៅវិញទៅមក ។
៣-សេចក្តីថ្លែងការណ៍ស្តីអំពីការកសាងប
ទេសកម្ពុជាឡើងវិញ
តាមរយៈសេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះ ប្រទេសហត្ថលេខីសន្យាផ្តល់ជំនួយ ដើម្បីជួយស្តារនិងអភិវឌ្ឍប្រទេសកម្ពុជាឡើងវិញ ។
ក្នុងករណីមានការរំលោភលើកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស តើកិច្ចព្រមព្រៀងនេះមានចែងអំពីវិធានការអ្វីខ្លះ ? នៅក្នុងករណីមានការរំលោភលើកិច្ចព្រម ព្រៀងក្រុងប៉ារីស គេអាចកោះប្រជុំប្រទេសហត្ថលេខីឡើងវិញបាន ដើម្បីស្វែងរកវិធានការសមស្រប ។
យោងតាមមាត្រា២៩នៃកិច្ចព្រមព្រៀងទី១ (ស្តីពីការដោះស្រាយជម្លោះផ្ទៃក្នុងកម្ពុជា) អ្នក
ដែលអាចកោះប្រជុំបាន គឺសហប្រធាននៃសន្និ សីទក្រុងប៉ារីស (បារាំង និងឥណ្ឌូណេស៊ី) ក៏ប៉ុន្តែ ការកោះប្រជុំនេះអាចធ្វើទៅបានលុះត្រាតែមានសំណើពីអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ (អ.ស.ប)។
ចំណែកនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងទី២វិញ(ស្តីពីឯករាជ្យ អធិបតេយ្យ បូរណភាព និងអព្យាក្រឹតរបស់កម្ពុជា)
ត្រង់មាត្រា៥ចែងថា ៖
១-នៅក្នុងករណីមានការរំលោភ ឬគំរាមរំលោភអធិបតេយ្យ ឯករាជ្យ បូរណភាព (…) ហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងត្រូវធ្វើការប្រជុំជាបន្ទាន់ ដើម្បីចាត់វិធានការសមស្រប (…)។
២-វិធានការសមស្របទាំងនេះអាចជាការប្តឹងទៅក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ អ.ស.ប ឬវិធានការផ្សេងទៀត ដែលមានចែងក្នុងមាត្រា៣៣នៃធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិ (ចរចា ស៊ើបអង្កេត សម្របសម្រួល ផ្សះផ្សា មជ្ឈត្តកម្ម ដំណោះស្រាយតាមផ្លូវតុលាការ…) ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ