បន្ទាប់ពីបុណ្យចេញវស្សា គេតែងឃើញក្បួនកឋិនត្រូវបានដង្ហែចូលគ្រប់ទីអារាមទាំងអស់ពុំមានទំនេរវត្ដណាមួយឡើយ ដែលកំណត់ពេល២៩ថ្ងៃចាប់ពីថ្ងៃ១រោច ខែអស្សុជដល់ថ្ងៃទី១៥កើត ខែកត្តិក ហើយបើទីអារាមណាមិនមានកឋិនណាមួយហែចូលទេ ទីអារាមនោះក៏ត្រូវតែរៀបចំជាកឋិនជើងវត្តឡើងដែរ ។ ពិធីហែអង្គកឋិនទៅកាន់ទីអារាមនីមួយៗ គេរៀបចំធ្វើឡើងយ៉ាងអធិកអធម សប្បាយរីករាយយ៉ាងក្រៃលែង ។
កឋិនជាបុណ្យផ្នែកខាងវិន័យមានលក្ខណៈខុសប្លែកពីចីវរទានធម្មតា ជាទានមានផលច្រើនជាអនេក ឯទាយកអ្នកឱ្យ និងភិក្ខុសង្ឃអ្នកទទួលក្រាលគ្រងក៏ត្រូវធ្វើទៅតាមក្រឹត្យក្រមវិន័យបំផុតទើបកើតជាកឋិនប្រកបដោយធម៌ ។ កឋិនប្លែកពីចីវរទានឯទៀតដោយលក្ខណៈ៥យ៉ាងគឺៈ
១-ប្លែកដោយកាល ព្រោះមានពុទ្ធានុញ្ញាតថា កឋិនកាលមានតែ២៩ថ្ងៃគឺខែអស្សុជមាន១៤ថ្ងៃ ពីត្រឹម១រោច ដល់១៤រោច ដាច់ខែអស្សុជ។ ចំណែក ខែកត្តិកមាន១៥ថ្ងៃពីត្រឹម១កើតដល់១៥កើតពេញបូណ៌មី។ រយៈកាលនេះ ពាក្យសាមញ្ញហៅថារដូវកឋិន ក្នុងរដូវកំណត់នេះបរិស័ទចង់ធ្វើថ្ងៃណាមួយក៏បានឲ្យតែស្ថិតក្នុងថ្ងៃទាំង២៩នេះហើយវត្តមួយធ្វើបានតែម្ដងប៉ុណ្ណោះ ។
២-ប្លែកដោយវត្ថុ គឺសំពត់ដែលក្រាលកឋិននោះ បានតែស្បង់ ឬចីវរ ឬក៏សង្ឃាដី ដែលគេធ្វើត្រឹមត្រូវតាមពុទ្ធប្បញ្ញត្តិ។ សំពត់ក្រៅពីនេះធ្វើពុំបាន ហើយសំពត់ទាំង៣មុខនេះទៀតសោតនឹងយកទាំងអស់ជាអង្គកឋិនក៏ពុំបានគឺបានតែ១មុខ ទោះបីទាយកយកចីវរ១ត្រៃគឺ ចីវរ១ ស្បង់១ សង្ឃាដី១ ជាសំពត់កឋិនមកវេរប្រគេនក៏ភិក្ខុអ្នកក្រាលគ្រងលោករើសយកតែវត្ថុណាមួយធ្វើជាអង្គកឋិន គឺលោកចង់យកស្បង់ក៏បាន ចីវរក៏បាន ឬសង្ឃាដីក៏បាន ស្រេចលើព្រះទ័យលោក ឲ្យតែវត្ថុនោះត្រឹមត្រូវតាមវិនយប្បញ្ញត្តិ។ តែតាមធម្មតាលោកអ្នកក្រាលគ្រងច្រើនយកសង្ឃាដី ជាអង្គកឋិនដោយលោកយល់ថាបណ្ដាចីវរ១ត្រៃ សង្ឃាដីជាចីវរធំជាងគេ។
៣-ប្លែកដោយអំពើ គឺបុគ្គលអ្នកធ្វើគប្បីធ្វើឲ្យបានត្រូវរបៀបតាមផ្លូវព្រះវិន័យទើបបាន។
៤-ប្លែកដោយបដិគ្គាហកៈគឺអ្នកទទួលសំពត់កឋិនបានតែភិក្ខុ ក្រៅពីភិក្ខុពុំបានឡើយ ហើយភិក្ខុនោះទៀតសោតលុះណាតែបាននៅគង់ចាំវស្សាគ្រប់៣ខែក្នុងវត្តណាមួយទើបអាចទទួលក្រាលគ្រងនិងអនុមោទនា កឋិនក្នុងវត្តនោះបាន ភិក្ខុដែលមិនបានចាំវស្សាឬបាននៅចាំវស្សាដែរ តែឲ្យដាច់ក៏ទទួលពុំបាន ។
៥-ប្លែកដោយអានិសង្ស គឺភិក្ខុអ្នកទទួល និងភិក្ខុអ្នកក្រាលគ្រងកឋិនក៏បានអនិសង្ស៥យ៉ាងក្នុងរវាង៥ខែដូចមានក្នុងវិន័យបិដកត្រង់កឋិនក្ខន្ធកថាៈ
១-អនាមន្តចារោ ត្រាច់ទៅកាន់ទីដទៃ ដោយមិនបាច់លាភិក្ខុផងគ្នាដោយមិនមានទោស។
២-អសមាទានចារោ ត្រាច់ទៅដោយមិនបាច់យកត្រៃចីវរគ្រប់ប្រដាប់ទៅជាមួយបាន។
៣-គណភោជនំ ឆាន់អាហារភោជនបាន។
៤-យាវទត្ថចីវរំ ទុកដាក់អតិរេកចីវរបានតាមត្រូវការ ។
៥-យោ ច តត្ថ ចីវរុប្បាទោ សោ នេសំ ភវិស្សតិ ចីវរណាដែលកើតឡើងក្នុងអាវាស ចីវរនោះនឹងមានដល់ភិក្ខុនោះមិនជំទាស់ទៅនឹងវិន័យឡើយ ។
ដោយកឋិនទានជាទាននាំឲ្យភិក្ខុសង្ឃជាអ្នកទទួលក្រាលគ្រង និងអនុមោទនា បានអានិសង្ស៥យ៉ាងដូចពោលមកនេះហើយ បានជាទាយកអ្នកធ្វើកឋិនត្រូវបានអានិសង្សច្រើនជាអនេក សមដូចព្រះពុទ្ធដីកាថា សុខស្ស ទាតា មេធាវី សុខំ សោ អធិគច្ឆតិ ជនអ្នកមានប្រាជ្ញាណាមួយបានឲ្យនូវសេចក្ដីសុខស្រួលដល់អ្នកដទៃ ជននោះឯងរមែងបានជួបប្រទះនឹងសេចក្ដីសុខវិញជាក់ជាមិនខាន ។ (ដោយសាន សារិន)
ចែករំលែកព័តមាននេះ