វត្តសម្បូររង្សី ជាវត្តល្បីមួយ និងមានវ័យចំណាស់ជាងគេនៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ។យោងតាមផេកសំឡេងកម្ពុជាក្រោម បរិយាយថា ចម្ងាយពីទីរួមខេត្តព្រះត្រពាំងប្រមាណ៤០គីឡូម៉ែត្រ កំពង់ស្ពាន គឺជាស្រុកមួយដែលមានខ្មែរក្រោមរស់នៅយ៉ាងកុះករ មានវត្តខែ្មរទាំងអស់២២វត្ត ក្នុងចំណោម១៤១វត្តនៃខេត្តព្រះត្រពាំង…
វត្តសម្បូររង្សី ជាវត្តល្បីមួយ និងមានវ័យចំណាស់ជាងគេនៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ។
យោងតាមផេកសំឡេងកម្ពុជាក្រោម បរិយាយថា ចម្ងាយពីទីរួមខេត្តព្រះត្រពាំងប្រមាណ៤០គីឡូម៉ែត្រ កំពង់ស្ពាន គឺជាស្រុកមួយដែលមានខ្មែរក្រោមរស់នៅយ៉ាងកុះករ មានវត្តខែ្មរទាំងអស់២២វត្ត ក្នុងចំណោម១៤១វត្តនៃខេត្តព្រះត្រពាំង ។
វត្តទាំងនោះមានដូចជា វត្តមហាពោធិវ័ន ហៅវត្តតាធៀវ កសាងគ.ស១៣៦៧ វត្តបទុមសាគរ ហៅវត្តកំពង់ស្ពាន កសាងគ.ស១៨១៨ វត្តរតនាទីបារាមកោះកែវ ហៅ អូរមិចកសាងគ.ស១៦៥៧ វត្តបទុមក្រពុំរ័ត្នកេសរបុបា្ផចម្បាមាស ហៅវត្តសំណឹងធំ កសាងគ.ស១៣៦៤ ជាដើម ។ ដោយឡែកវត្តសម្បូររង្សី ហៅវត្តសម្បូរ បានស្ថាបនាឡើងក្នុងគ.ស៣៧៣ ស្ថិតនៅភូមិតាខៅ ឃុំក្រសាំង ស្រុកកំពង់ស្ពាន ខេត្តព្រះត្រពាំង ស្ថាបនាឡើងក្នុងព.ស៩១៧ គ.ស៣៧៣ បើគិតមកទល់នឹងបច្ចុប្បន្ន វត្តនេះមានអាយុកាលជាង១ពាន់ឆ្នាំមកហើយ ។ បើពិនិត្យទៅលើបញ្ជី និងស្ថិតិវត្តខ្មែរ នៅកម្ពុជាក្រោមឃើញថា វត្តសម្បូររង្សី គឺជាវត្តមួយដែលបានកសាងឡើងមុនគេបង្អស់ក្នុងចំណោមវត្តខ្មែរដែលបានកសាងនៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ។
វត្តសម្បូររង្សី មានផ្ទៃដីទំហំប្រមាណជាង ១១.១៧០ម៉ែត្រក្រឡា វត្តនេះត្រូវបានជួសជុលឡើងវិញអស់៤លើកមកហើយ ។ ការរុះរើលើកទី៤ ត្រូវបានកសាងព្រះវិហារជាថ្មី ដឹកនាំដោយព្រះចៅអធិការវត្តព្រះនាមថាច់ យ៉ួង និងបានបញ្ចុះខណ្ឌសីមានៅឆ្នាំ១៩៩៨ ។ ក្នុងពេលជួសជុល និងកសាងឡើង ម្តងៗ ត្រូវបានព្រះចៅអធិការវត្តយកចិត្តទុកដាក់ និងរចនា ទៅតាមក្បូរក្បាច់លំនាំវប្បធម៌ខ្មែរ ។ ក្រៅពីព្រះវិហារ ដែលបានកសាងចំកណ្តាលទីធ្លាវត្តនោះ យើងប្រទះឃើញកុដិសាលាតូចធំជាច្រីន ដូចជា សមណកុដិ, កុដិរបស់ព្រះចៅអធិការ, កុដិសម្រាប់អាគន្តុកៈ, សាលាឆទាន និងសាលារៀន ជាដើម ។ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ វត្តតែងបើកសាលារៀនអក្សរសាស្ដ្រខ្មែរ និងភាសាបាលី សម្រាប់កូនចៅខ្មែរក្រោមនៅជុំវិញវត្ត និងសមណសិស្សនានានៅក្នុង និងក្រៅខេត្តសិក្សារៀនសូត្រ មិនដែលអាក់ខាន ។
បច្ចុប្បន្នវត្តសម្បូររង្សី មានរក្សានូវផ្ទាំងសិលាចារឹកមួយ ដែលមានប្រវែងបណ្តោយ១,៧ម៉ែត្រ ទទឹង៤,៨ សង្ទីម៉ែត្រ កម្រាស់០,៩សង្ទីម៉ែត្រ និងមានទម្ងន់ប្រហែល៥០០គីឡូក្រាម ។ ផ្ទាំងសិលាចារឹកនេះមានចារអក្សរខ្មែរបុរាណមួយបន្ទាត់ ដែលក្រៅពីអ្នកបុរាណវិទ្យាមិនអាចអានបានឡើយ ។ តែសេចក្តីនៃអក្សរនៅក្នុងផ្ទាំសិលាចារឹកនេះ ត្រូវបានអ្នកស្រាវជ្រាវបារាំងស្គាល់យូរមកហើយ ដោយគេបានយកទៅចុះផ្សាយនៅក្នុងព្រឹត្តិបត្រសាលាបារាំងចុងបូព៌ ា (Bulletin de l’ecole Francaise l’Extrieme Orient XIX) កាលពីឆ្នាំ១៩១៩ ។ កាលជំនាន់នោះ វត្តនេះឈ្មោះថា សម្បូរ ប្រហែលជាហៅកាត់ពីសម្បូររង្សី ហើយបច្ចុប្បន្នពុទ្ធបរិស័ទខ្មែរនៅជុំវិញវត្តនេះ ក៏នៅតែហៅថា វត្តសម្បូរ ដដែល ។ តួអក្សរខ្មែរបុរាណ និងសេចក្តីជាភាសាសំស្ក្រឹតនេះ ត្រូវបានលោកហ្សក ហ្សឺដែស បកប្រែទៅជាភាសាបារាំង ហើយលោកសាស្ត្រាចារ្យអាំង ជូលាន បានសរសេរមកជាអក្សរខ្មែរសម័យថ្មី ថា «ភោគីន្ទ្រាស្យ សហស្រនិស្សត ចលជ្ជិហ្មាត ទិច្ចុម្វិត» ប្រែសម្រួលសេចក្ដីមកជាភាសាខ្មែរប្រែថា «ដោយមានពន្លឺបត់បែនចេញពីមាត់ទាំងមួយពាន់ នៃស្តេចនាគ មកបបោសអង្អែល»។
លោកសាស្ត្រាចារ្យអាំង ជូលាន បានបញ្ជាក់ថា នេះជាសិលាចារឹកមួយដែលចារឡើងនៅសតវត្សរ៍ទី៧ ឬទី៨ បើយោងទៅតាមការវិភាគតួអក្សរ គឺមុនសម័យអង្គរទៅទៀត ប្រហាក់ប្រហែលខេត្តតាកែវសព្វថ្ងៃនេះ ។ សិលា ចារឹកនេះមានចុះលេខបញ្ជីសារពើភណ្ឌថា K.419 ។
យោងតាមខ្លឹមសារសិលាចារឹកនេះ ស្តេចនាគទាំងមួយពាន់ដែលខ្មែរយើងធ្លាប់គោរពបូជាតាំងពីបុរាណមកនោះ បញ្ចេញពន្លឺយ៉ាងចិញ្ចាចមកបបោសអង្អែលថែរក្សាពុទ្ធបរិស័ទទាំងអស់ដែលនៅក្នុងភូមិស្រុកមួយនេះ ទើបវត្តនេះ ឈ្មោះថា សម្បូររង្សី គឺសម្បូរពន្លឺ ។ ដូច្នេះសិលាចារឹកនេះ គឺជាដួងព្រលឹងរបស់វត្តសម្បូររង្សី និងភស្តុតាងមួយបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា ខ្មែរក្រោមជាម្ចាស់ស្រុកអាណាចក្រនគរភ្នំ ឬ ដែនដីកម្ពុជាក្រោមសព្វថ្ងៃ ៕ កែសម្រួលដោយ ៖ សុឃាក់
ចែករំលែកព័តមាននេះ