រាជធានីភ្នំពេញ ៖ លោក សុខ សាធ អ្នកនិពន្ធសៀវភៅ «កំណប់សីលធម៌» និង «កម្រងអភិសមាចារ» បានបញ្ចេញទស្សនៈរបស់លោក ដោយឆ្លុះបញ្ចាំងជុំវិញការដែលភិក្ខុសង្ឃមួយចំនួនបានមានថេរដីកាថា ឆាន់បាយប្រជាជន ត្រូវតែជួយប្រជាជនដែលមានទុក្ខ ។
រាជធានីភ្នំពេញ ៖ លោក សុខ សាធ អ្នកនិពន្ធសៀវភៅ «កំណប់សីលធម៌» និង «កម្រងអភិសមាចារ» បានបញ្ចេញទស្សនៈរបស់លោក ដោយឆ្លុះបញ្ចាំងជុំវិញការដែលភិក្ខុសង្ឃមួយចំនួនបានមានថេរដីកាថា ឆាន់បាយប្រជាជន ត្រូវតែជួយប្រជាជនដែលមានទុក្ខ ។ តើការសំអាងបែបនេះ ជាប្រការត្រឹមត្រូវ ឬក៏អត់ ជាមួយនឹងកាយវិការលោតកញ្ឆេង ច្រងេងច្រងាង ពោលពាក្យអសុរោះ ហិង្សា អា មឹងទៅលើអ្នកសារព័ត៌មាន និងមនុស្សឯទៀត ដែលយល់ថា មិនបានគាំទ្ររាល់សកម្មភាពរបស់ខ្លួននោះ ។
លោក សុខ សាធ បានសរសេរក្នុងអត្ថបទរបស់លោក មានចំណងជើងថា តើសង្ឃឯករាជ្យជានរណា និងមកពីណា ? នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ព្រះពុទ្ធសាសនា ធ្លាប់ជាសាសនាដែលមានឥទ្ធិពលខ្ពស់បំផុតដល់កម្រិតកំពូល ក្នុងសម័យកាលនៃព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ នៃចក្រភពខ្មែរ ជាសម័យកាលដែលប្រទេសជាតិនេះមានឯកភាពជាតិយ៉ាងរឹងមាំ ។ ប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនដូចជា ប្រាសាទបាយ័ន ព្រះខ័ន តាព្រហ្ម តាសោម បន្ទាយក្តី ។ល។ ត្រូវបានស្ថាបនាឡើងដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា ។ តែជាប្រការគួរឱ្យសោកស្តាយជាទីបំផុត ដែលក្រោយមក ឥទ្ធិពលរបស់សាសនានេះបានធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់ រហូតដល់រលាយសាបសូន្យតែម្តង ក្នុងសម័យកាលដ៏ខ្មៅងងឹតនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ប៉ុល ពត ។ ទើបតែក្រោយថ្ងៃរំដោះ៧ មករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ដែលសាសនានេះបានចាប់កំណើតឡើងវិញ មានអត្ថិភាព និងរីកចម្រើនគួរឱ្យមោទនៈ រហូតដល់បច្ចុប្បន្នកាលនេះ ។
ឥឡូវនេះ ជាថ្មីម្តងទៀត សញ្ញានៃការធ្លាក់ចុះ អាប់ឱន និងឈានទៅរកការរលំរលាយម្តងទៀត ត្រូវបានគេឃើញកើតមានឡើងជាបន្តបន្ទាប់ ។ ប៉ុន្តែម្តងនេះ មិនមែនបណ្តាលមកពីកត្តាខាងក្រៅនោះទេ គឺវាស្តែងចេញតាមរូបភាពនៃ «ដំណើរច្រែះសុីដែក» ។ រឿងអាស្រូវជាច្រើនបានកើតមានឡើងជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងសង្ឃគណៈ ដោយរំលោភបំពានវិន័យសង្ឃដែលព្រះពុទ្ធជាបរមគ្រូនៃយើង បានសម្តែង និងបញ្ញត្តិទុកមក ។ បន្ថែមទៅលើរឿងរ៉ាវអស់ទាំងនោះ នៅមានបុគ្គលពួកខ្លះដែលជាក្រុមស្វែងរកផលប្រយោជន៍ពីនយោបាយ និងជ្រកក្រោមស្លាកព្រះពុទ្ធសាសនា ថ្មីៗនេះបានពោលអះអាងថា តួនាទីរបស់ព្រះសង្ឃដែលឆាន់បាយប្រជាជន ត្រូវតែជួយប្រជាជន នៅពេលដែលពួកគេមានទុក្ខ ។ល។ ទោះជាដោយវិធីណាក៏ដោយ បើនិយាយពីសតិញាណ គេថ្លែងថា «វាគ្មិនអវិជ្ជា បណ្តោយឱ្យអារម្មណ៍របស់ខ្លួននិយាយ ហើយពួកគេបានសាងឡើងនូវកំហុសស្ទួនៗ ដែលសឹងជាមូលហេតុនៃសេចក្តីទុក្ខ ។ វាគ្មិនឈ្លាសវៃ ទុកឱ្យវិចារណញ្ញាណរបស់គេនិយាយ ហើយរស់នៅក្នុងសភាពមួយសមរម្យ ត្រឹមត្រូវ ប៉ុន្តែដូចជាមិនមែនជីវិតពិតនោះទេ ។ វាគ្មិនគតិបណ្ឌិត ទុកឱ្យគតិបណ្ឌិតនិយាយ ហើយពួកគេក៏ក្លាយជាផ្នែកមួយនៃអរិយសច្ចសកល» ។
ការចូលប្រឡូកយ៉ាងសកម្មក្នុងហ្វូងបាតុករ ជាមួយនឹងកាយវិការលោតកញ្ឆេង ច្រងេងច្រងាង ពោលពាក្យអសុរោះ ហិង្សា អា មឹង ទៅលើអ្នកសារព័ត៌មាន និងមនុស្សដទៃទៀត ដែលមិនគាំទ្រ និងព្យាយាមទប់ស្កាត់បាតុកម្មហិង្សារបស់ក្រុមដែលហៅខ្លួនឯងថា ជា «សង្ឃឯករាជ្យ» នោះ ត្រូវបានចោទជាសំណួរថា តើព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាអម្ចាស់ ពិតជាបានត្រាស់សម្តែង និងបញ្ញត្តិទុកមកថា សង្ឃជាសាវ័ករបស់ព្រះអង្គ ហើយដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាឧត្តមភេទ ជាស្រែបុណ្យ ជាសរណបុគ្គល (បុគ្គលជាទីពឹង ទីរឭក) ។ល។ នោះ ហើយដែលឆាន់បាយប្រជាជន ត្រូវតែជួយប្រជាជនដែលមានទុក្ខ ដូចអ្វីដែល «សង្ឃឯករាជ្យ» បានធ្វើកន្លងមកហើយនោះមែន
ឬ ? ពាក់ព័ន្ធនឹងសំណួរនេះ ព្រះពុទ្ធជាបរមគ្រូនៃយើង មុនព្រះអង្គយាងចូលព្រះបរិនិព្វាន ព្រះអង្គបានមានព្រះរាជបន្ទូលទៅកាន់សាវ័កររបស់ព្រះអង្គដែលកំពុងតែមានទុក្ខក្រៀមក្រំថា ៖ «ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អត់ពីតថាគតទៅ ធម៌ឯណាដែលតថាគតបានសម្តែងហើយ វិន័យឯណាដែលតថាគតបានបញ្ញត្តិទុកហើយ ធម៌ និងវិន័យនោះជាគ្រូរបស់អ្នកហើយ…» ។ ដោយធម៌ និងវិន័យទាំងអស់នោះ មាននៅក្នុងគម្ពីរព្រះត្រៃបិដក ទើបបានជាអ្នកប្រាជ្ញ បណ្ឌិតទាំងឡាយតែងពោលថា ៖ «គម្ពីរព្រះត្រៃបិដកជាព្រះពុទ្ធសាសនា ឬព្រះពុទ្ធសាសនាគឺគម្ពីរព្រះត្រៃបិដក» ។
គម្ពីរព្រះត្រៃបិដកនេះចែកចេញជាបីផ្នែកផ្សេងគ្នាគឺ ផ្នែកវិន័យបិដក ផ្នែកព្រះសូត្រ ឬសុតន្តបិដក និងផ្នែកអភិធម្មបិដក ។ ដោយឡែក អ្វីដែលមាននៅក្នុងវិន័យបិដកនោះគឺជាធម៌ ជាវិន័យដែលព្រះពុទ្ធជាអម្ចាស់បានត្រាស់សម្តែង និងបញ្ញត្តិទុកមកយ៉ាងពិតប្រាកដ មិនមែនសម្រាប់តែព្រះសង្ឃដែលជាភិក្ខុ និងសាមណេរបុ៉ណ្ណោះទេ គឺសម្រាប់ពុទ្ធបរិស័ទដែលជាគ្រហស្ថ គោរព និងប្រតិបត្តិផងដែរ ។ តែគួរសោកស្តាយ នៅក្នុងវិន័យបិដកដែលមានទាំងអស់១៣គម្ពីរក្នុងបណ្តា១១០គម្ពីរនោះ មិនមានឃើញកន្លែងណាមួយដែលព្រះពុទ្ធជាបរមគ្រូបញ្ញត្តិថា សាវ័កទាំងឡាយរបស់ព្រះអង្គដែលជាភិក្ខុ សាមណេរ ត្រូវតែជួយប្រជាជននៅពេលដែលពួកគេមានទុក្ខដូចអ្វីដែលក្រុម «សង្ឃឯករាជ្យ» បានអះអាង និងកំពុងធ្វើនៅកម្ពុជានោះឡើយ ។ ពិតមែនតែមានការបែងចែករវាងវិន័យសម្រាប់សង្ឃ និងវិន័យសម្រាប់គ្រហស្ថក៏ដោយ ក៏ពុទ្ធបរិស័ទដែលជាគ្រហស្ថ គួរតែយល់ដឹងអំពីវិន័យសម្រាប់សង្ឃឱ្យបានច្រើនផងដែរ «ចៀសវាងធ្វើការគោរពបូជាទាំងងងឹតចំពោះសង្ឃបង់វិន័យ សង្ឃក្លែងក្លាយ សង្ឃដែលជាស្រែបាប»។
នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ដើម្បីធ្វើបុណ្យឧទ្ទិសកុសលជូនជីដូនជីតា បុព្វការីជនដែលបានចែកឋានទៅហើយឱ្យបានសម្រេចផលនោះ កូនចៅត្រូវធ្វើតាមរយៈអ្នកមានសីលដែលពុទ្ធសាសនិកទាំងឡាយតែងតែយល់ថាអ្នកមានសីលនោះ គឺអ្នកបួសហ្នឹងឯង ហើយបើធ្វើតាមរយៈអ្នកបួសដែលជាសង្ឃបង់វិន័យ និងទ្រុស្តសីលវិញនោះ ទោះជាខំប្រឹងបរិច្ចាគធនធានច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់យ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏មិនបានបុណ្យកុសលអ្វីមកដល់ខ្លួនឡើយ ហើយបុណ្យកុសលដែលឧទ្ទិសជូនជីដូនជីតា បុព្វការីជននោះ ក៏រឹតតែមិនបានដល់ថែមទៀតផង ។ ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងព្រះសង្ឃឆាន់បាយប្រជាជន ត្រូវតែជួយប្រជាជននេះទៀត វាពិតជាមិនខុសអ្វីទេ បើបដិបត្តិឱ្យបានត្រឹមត្រូវតាមព្រះវិន័យដែលជាពុទ្ធប្បញ្ញត្តិពិតប្រាកដនោះ ។ តួនាទីសំខាន់របស់ព្រះសង្ឃនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានេះ ដែលព្រះពុទ្ធជាអម្ចាស់បានសម្តែងទុកមក គឺការព្យាយាមរៀនសូត្រធម៌វិន័យរបស់ព្រះអង្គ និងផ្សព្វផ្សាយធម៌វិន័យនោះដល់ពុទ្ធបរិស័ទដែលជាគ្រហស្ថ ឱ្យបានយល់ជ្រួតជ្រាបពីសីលធម៌ព្រះពុទ្ធសាសនា ឱ្យស្គាល់បុណ្យស្គាល់បាប លះបង់អំពើជាអកុសល ហើយងាកមករកអំពើដែលជាកុសលវិញ ។ល។ ដូចពុទ្ធភាសិតមួយឃ្លាបានចែងថា ៖
-«សព្វបាបស្ស អករណំ ការមិនធ្វើអំពើបាបទាំងពួង ដោយកាយ ដោយវាចា និងដោយចិត្ត១
-កុសលស្សូ បសម្បទា ការញ៉ាំងកុសលឱ្យដល់ព្រមដោយកាយ ដោយវាចា និងដោយចិត្ត១
-សចិត្តបរិយោ ទបនំ ការជម្រះចិត្តឱ្យបរិសុទ្ធ មិនមានកិលេស ជាគ្រឿងសៅហ្មង១
-ឥតំ ពុទ្ធានសាសនំ ពាក្យនេះឯងជាសាសនៈ ពាក្យប្រៀនប្រដៅនៃព្រះពុទ្ធទាំងឡាយ» ។
នៅក្នុងសម័យពុទ្ធកាល ក៏ដូចជាសម័យបច្ចុប្បន្នកាលនេះដែរ ទំនាស់តែងកើតមានជាធម្មតា ដូចជាទំនាស់ក្នុងគ្រួសារ ក្នុងសង្គម និងរហូតដល់មានទំនាស់រវាងប្រទេស និងប្រទេសថែមទៀតផង ។ ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាទំនាស់នេះ ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ មិនដែលបដិសេធតួនាទីជាអ្នកសម្របសម្រួល និងជួយរកដំណោះស្រាយនោះឡើយ តែវិធីដោះស្រាយរបស់ព្រះអង្គ គឺផ្អែកលើសច្ចធម៌ និងអហិង្សា លើការអត់ឱន និងយោគយល់គ្នា ។
ទន្ទឹមនឹងប្រៀនប្រដៅ និងផ្សព្វផ្សាយព្រះធម៌ ព្រះវិន័យរបស់ព្រះអង្គ ព្រះពុទ្ធនៅបានជួយដោះស្រាយវិវាទជាច្រើនផងដែរ ដូចជា នាសម័យថ្ងៃមួយ ប្រជារាស្ត្រនៃនគរ «កោលិយៈ» និងនគរ «សក្យៈ» ដែលជាប្រទេសជិតខាងគ្នាពីរ ស្ថិតនៅជាប់នឹងដងស្ទឹង «រោហិណី» មានទំនាស់នឹងគ្នា ដោយសារតែដណ្តើមទឹកគ្នា ដែលស្ទើរតែរីងស្ងួតអស់ទៅហើយនោះ ដើម្បីស្រោចស្រពស្រែរៀងៗខ្លួន ។ ក្រោយពីការជេរប្រមាថ និងវាយតប់គ្នាទៅវិញទៅមក ព័ត៌មាននេះក៏បានលេចឮទៅដល់ព្រះរាជានៃប្រទេសទាំងពីរ ។ ពេលនោះ ទំនាស់លែងជាទំនាស់បញ្ហាទឹកធ្វើស្រែទៀតហើយ ព្រោះព័ត៌មានដែលព្រះរាជាទទួលបាន គឺជាការជេរប្រមាថចំពោះព្រះរាជា ពីសំណាក់ប្រជារាស្ត្រនៃប្រទេសទាំងពីរទៅវិញ ។ អធិករណ៍នេះ បានឈានដល់ការត្រៀមកម្លាំងទ័ពរៀងៗខ្លួនដើម្បីធ្វើសង្គ្រាម ។ បន្ទាប់មក រឿងរ៉ាវខាងលើនេះ ក៏បានលេចឮទៅដល់ព្រះពុទ្ធជាអម្ចាស់ ដែលកំពុងគង់សមាធិនៅឯក្រុងកបិលភស្តុ (នគរសក្យៈ) ។ ព្រះអង្គឈ្វេងយល់ថា បញ្ហានេះធ្ងន់ធ្ងរណាស់ បើព្រះអង្គមិនប្រញាប់ទៅជួយទេ ពួកគេនឹងសម្លាប់គ្នាទៅវិញទៅមកជាមិនខាន ។ ពេលយាងទៅដល់ ព្រះអង្គបានគង់ប្រថាប់នៅចន្លោះកងទ័ពទាំងសងខាងដែលត្រៀមនឹងប្រយុទ្ធគ្នា ។ ខណៈនោះ ព្រះអង្គបានត្រាស់សួរទៅព្រះរាជា «សក្យៈ» អំពីមូលហេតុដែលបណ្តាលឱ្យមានអធិករណ៍នេះកើតឡើង ។
ទាំងព្រះរាជា ទាំងមហាមន្ត្រីក្នុងព្រះរាជវាំង សុទ្ធតែមិនបានដឹងពីមូលហេតុពិតនៃជម្លោះនោះទាំងអស់ ។ ទីបញ្ចប់ មានតែពលករនៃប្រទេសទាំងពីរប៉ុណ្ណោះ ដែលទូលថ្វាយការពិតថា ទំនាស់នេះកើតចេញពីការដណ្តើមទឹកគ្នាធ្វើស្រែប៉ុណ្ណោះ ។ បន្ទាប់មក ព្រះពុទ្ធបានត្រាស់សួរទៅព្រះរាជា «សក្យៈ» ថា តើទឹកនោះថ្លៃប៉ុន្មាន ? ព្រះរាជាឆ្លើយតបថា ទឹកនោះមានតម្លៃតិចតួចណាស់ ។ ព្រះពុទ្ធបានសួរទៀតថា បពិត្រព្រះមហារាជ ចុះមនុស្សទាំងឡាយរបស់ព្រះអង្គ មានតម្លៃប៉ុន្មានដែរ ? បពិត្រព្រះអង្គ មនុស្សទាំងអស់នោះមានតម្លៃកាត់ថ្លៃមិនបានទេ ។ ទីបញ្ចប់ ព្រះពុទ្ធជាអម្ចាស់បានជួយបំបែកអធិករណ៍នោះបានដោយជោគជ័យ ។ អធិករណ៍ខាងលើនេះ បើព្រះអង្គទៅមិនទាន់ពេលទេនោះ ស្ទឹង «រោហិណី»នឹងក្លាយជាស្ទឹងឈាមបាត់ទៅហើយ ។ បន្ទាប់មក ព្រះអង្គក៏បានណែនាំឱ្យប្រជារាស្ត្រនៃប្រទេសទាំងពីរ រស់នៅដោយសុខសាន្តជាមួយគ្នា លះបង់នូវគំនុំសងសឹកនឹងគ្នាទៅថ្ងៃក្រោយ ។ រឿងដែលបានដកស្រង់មកជាគតិខាងលើនេះ សមល្មមនឹងពុទ្ធបរិស័ទដែលជាសង្ឃសាវ័កពិតប្រាកដ និងពុទ្ធបរិស័ទដែលជាគ្រហស្ថអាចយល់បាន និងប្រតិបត្តិតាមបាន ដោយលះបង់នូវហិង្សាទាំងបីគឺ ហិង្សាដោយគំនិត ហិង្សាដោយពាក្យសម្តី និងហិង្សាដោយកាយ (វៀរប្រព្រឹត្តខុសក្នុងកាយកម្ម វចីកម្ម មនោកម្ម) ដោយនាំគ្នាងាកមករកគម្ពីរព្រះត្រៃបិដក ដែលជាព្រះពុទ្ធបរមគ្រូនៃយើង ។
ព្រះពុទ្ធបានប្រៀនប្រដៅ ធម៌អហិង្សា ធម៌ខន្តី និងសច្ចធម៌ ដែលសុទ្ធតែជាធម៌នាំផ្លូវមនុស្សទៅរកសន្តិភាព ។
ទង្វើផ្ទុយពីនេះ មនុស្សជាតិពិតជាមិនអាចឃើញនូវពន្លឺសន្តិភាពបានឡើយ ។
«ធម្មោ ហវេ រក្ខតិ ធម្មចារី» ធម៌រមែងរក្សានូវអ្នកដែលប្រព្រឹត្តធម៌ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ