តាមទស្សនៈរបស់ជាតិ និងអន្តរជាតិ មានមតិ ផ្សេងៗគ្នា ដូចជារូបព្រហ្មនេះមិនមែនជាព្រះព្រហ្មញ្ញសាសនាទេ រូបព្រហ្មនេះតំណាងឲ្យអ្នកថែរក្សាទិសទាំង៤ ដែលគេហៅថា ចតុលោកបាល គឺអ្នកដែលការពារទិសពិភពលោក មុខ៤យាមទិសទាំង៤នៃចក្កវាឡ ។
អ្នកនិពន្ធខ្លះគេយល់ថា រូបទាំងអស់នេះ ដែលយើងមើលឃើញញញឹមស្រស់រាក់ទាក់រកពុទ្ធសាសនិកទាំងឡាយ ជារូបដំណាងឲ្យស្តេចព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ខ្លួនអង្គឯង ព្រោះលក្ខណៈរបស់ស្តេចជ័យវរ្ម័នទី៧ យើងបានឃើញរួចសំណាក់គង់ពែនភ្នែនក្នុងកាយវិការធ្យានមុទ្រៈ ឬធ្វើសមាធិ ដែលគេហៅថា ពុទ្ធរាជដែលជាព្រះពុទ្ធ និងជាស្តេចផែនដីផង ។
គំនិតមួយទៀត ក្នុងចំណោមរូបទាំងអស់នេះ ស្តេចជ័យវរ្ម័នទី៧ ដែលកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា ព្រះអង្គមានចិត្តអាណិតអាសូរ ករុណាធម៌មេត្តាច្រើន ដូច្នេះព្រះអង្គចង់ផ្សព្វផ្សាយទៅទិសទាំង៤នូវព្រហ្មវិហារធម៌ គឺមេត្តា(សេចក្តីរាប់អាន), ករុណា(សេចក្តីអាណិត)ឧបេក្ខា (សេចក្តីស្មោះស្មើ) និងមុទិតា(សេចក្តីត្រេកអរចំពោះមុខ) ។
ទិសទាំង៤តំណាងឲ្យធាតុទាំង៤ ដែលមានខ្យល់ ទឹក ភ្លើង និងធរណី ។ ព្រោះថាបើគ្មានធាតុទាំង៤នេះទេ មនុស្សមិនអាចរស់នៅបានឡើយ ។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ជានិមិត្តរូបនៃការវិលចុះវិលឡើងរបស់ផែនដី ។ បើយើងមើលពីព្រឹក ថ្ងៃរះពីកើត មុខខាងលិចស្លាប់ ចំណែកមុខចំហៀងសងខាងទៅតាមពេលវេលា ទៅតាមខែ និងរដូវរបស់ស្រុកយើង ។
ពេលថ្ងៃដើរត្រង់ពីលើ ពេលខ្លះដើរឆៀងខាងត្បូង ពេលខ្លះដើរឆៀងខាងជើង ពេលណាថ្ងៃរះផុត គឺមុខខាងជើងត្រូវពន្លឺថ្ងៃជាង ខាងត្បូងម្លប់បន្តិច ហើយខាងកើតថ្ងៃរះ ខាងលិចថ្ងៃលិចជាធម្មតា ។
មានហេតុផលជាច្រើនដែលធ្វើឲ្យយើងទម្លុះនូវពុទ្ធអង្គ អាថ៌កំបាំងនៃចំនួនដ៏ច្រើនលើសលុបរបស់ព្រះកេសនៃព្រះព្រហ្មមុខ៤នៅលើប្រាសាទបាយ័ន ។ តាមពិតទៅបើសំអាងលើពុទ្ធប្រវត្តិយើងរឿងតំណាលថា ព្រះពីដើមធ្លាប់សោយរាជ្យជាស្តេចចក្រពត្តិ កាន់បាត្រសូមទានគេ ហើយគេឥតគោរព ព្រះអង្គសម្តែងបដិហា កើតជាព្រះពុទ្ធមួយអង្គអណ្តែតពេញអាកាស។
ថ្វីដ្បិតតែសេចក្តីពន្យល់ខាងលើនេះ គេអាចទទួលយកបាន តែត្រូវជ្រាបថាចំនួននៃព្រះកេសទាំងអស់នោះដែលមានចំនួន១០៨ ពិតជាទាក់ទងទៅនឹងលោកពិសិដ្ឋ ដែលមានក្នុងគម្ពីរវេទ និងមហាយានផងដែរ ។ លេខ៥៤១០៨ ឬក៏១០០០ ពិតជាបង្កប់នូវនិមិត្តរូបស៊ីជម្រៅឥតគណនា គឺអំណាចមហិទ្ធិឫទ្ធិ បុណ្យបារមីដ៏លើសលប់គ្មានត្រើយត្រាន្តរបស់ព្រះលោកេស្វរៈ ដែលប្រកបដោយព្រហ្មវិហារធម៌ទាំង៤ ដ៏មហាប្រសើរសម្រាប់សត្វលោក ។
ពេលយើងឡើងដល់ជាន់ទី៣ ហាក់បីដូចនៅកណ្តាលហ្វូងមនុស្សច្រើន ពេលនោះអាណាចក្រកម្ពុជា មានការច្របូកច្របល់ដោយសារសាសនា ទើបប្រាសាទបាយ័ន ដែលកសាងឡើងដោយស្តេចជ័យវរ្ម័នទី៧ បានចែកជា ៣កាល គឺកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧, កាលព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ និងកាលសៀមលើកទ័ពមកវាយលុកយក ទីក្រុងអង្គរធំនៅឆ្នាំ១១១៧ ។
ក្រោយមកពីព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានទៅតស៊ូរំដោះជាតិក្នុងរយៈពេល៤ឆ្នាំ គឺបង្រួបង្រួមជាតិផង រហូតដល់ឆ្នាំ១១៨១ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បណ្តេញទ័ពចាមឈ្លានពានចេញអស់ពីក្រុងអង្គរធំ ទើបរៀបចំទីក្រុងឡើងវិញ និងរៀបចំកសាងប្រាសាទ តូចៗបន្ថែមលើសំណង់ចាស់ ដើម្បីប្រាសាទនោះទៅជាប្រាសាទក្នុងរជ្ជកាលរបស់ទ្រង់ ។
រួមសេចក្តីមកយើងសន្និដ្ឋានបានថា ប្រាសាទបាយ័នកសាងឡើងដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយព្រះពោធិសត្វលោកេស្វរៈមានមុខ៤ ជាទីសំអាងក្នុងលទ្ធិព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន ។ នៅឆ្នាំ១៩៣៣ លោកហ្សកទ្រូវេ ជាអ្នកអភិរក្សទី៣ នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរ បានធ្វើកំណាយក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៣១ ចំកណ្តាលប្រាសាទកណ្តាល (ធំ) ជម្រៅ១៤ម៉ែត្រ ស្មើនឹងកម្រិតដីរាបរបស់ប្រាសាទ លោកបានយកដីចេញពីក្រៅ ដើម្បីសិក្សាស្រាវជ្រាវរកកេតនភណ្ឌ ផ្សេងៗ តែនៅក្នុងនោះលោកបានរកឃើញព្រះពុទ្ធរូបមួយអង្គបាក់បែកកម្ពស់៣ម៉ែត្រ៦០ ហើយបានជួសជុលឡើងវិញជាស្ថាពរ ហើយប្រគល់ជូនស្តេចស៊ីសុវត្ថិមុនីវង្ស នៅថ្ងៃទី១៧ ឧសភា ឆ្នាំ១៩៣៥ ហើយបានយកទៅតម្កល់នៅព្រះវិហារប្រាំពីរល្វែង តាមបណ្តោយថ្នល់ ទៅខ្លោងទ្វារជ័យ នៅខាងត្បូងថ្នល់ក្រោយប្រាសាទសួព្រ័ត្រ ។
ប្រាសាទដែលឧទ្ទិសដល់ព្រះពុទ្ធសាសនា គេហៅថា ព្រះពុទ្ធជ័យពុទ្ធមហានាថ បានន័យថា ជ័យតំណាងឲ្យព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ព្រះពុទ្ធតំណាងឲ្យអ្នករក្សាលោក ។
សរុបមក ព្រះភ័ក្ត្រទាំង៤ដ៏ធំដែលស្ថិតនៅលើកំពូលទាំងឡាយនៃប្រាសាទបាយ័ន ដែលនៅប្រាង្គកណ្តាល ឬប្រាង្គប្រធាន ដែលពីដើមមានការគោរពបូជាព្រះជ័យពុទ្ធមហានាថនោះ គឺពិតជាតំណាងឲ្យព្រះលោកេស្វរៈ ។ ព្រះអង្គមានទឹកមុខញញឹមប្រិមប្រិយ បែរមុខមករកឃើញហាក់បីដូចជាចង់រង់ចាំភ្ញៀវយ៉ាងរាក់ទាក់ មើលពីខាងណាក៏ដូចខាងណា ឃើញស្នាមញញឹម ពព្រាយ នាំឲ្យយើងសប្បាយរីករាយ និងកោតស្ញប់ស្ញែងពីវីរទេពកោសល្យនៃស្ថាបត្យករជាដូនតារបស់យើង ៕ ឯកសារលោកបណ្ឌិតមីសែល ត្រាណេ
ចែករំលែកព័តមាននេះ