ខេត្តស្វាយរៀង ៖ រមណីយដ្ឋានប្រាសាទបាសាក់ ជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រ វប្បធម៌ដ៏ចំណាស់មួយនៅខេត្តស្វាយរៀង ។ កាលពីបុរាណប្រាសាទនេះស្ថិតនៅខេត្តរំដួល ដោយកសាងឡើងដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយព្រហ្មញ្ញសាសនា។ ពីបុរាណកាលទីតាំងកសាងប្រាសាទ គឺជាដីកោះមានទន្លេព័ទ្ធជុំវិញ…
ខេត្តស្វាយរៀង ៖ រមណីយដ្ឋានប្រាសាទបាសាក់ ជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រ វប្បធម៌ដ៏ចំណាស់មួយនៅខេត្តស្វាយរៀង ។ កាលពីបុរាណប្រាសាទនេះស្ថិតនៅខេត្តរំដួល ដោយកសាងឡើងដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយព្រហ្មញ្ញសាសនា។ ពីបុរាណកាលទីតាំងកសាងប្រាសាទ គឺជាដីកោះមានទន្លេព័ទ្ធជុំវិញ ជាទីចំណតអ្នកជំនួញ ជ្វាធ្វើដំណើរតាមសំពៅ ចូលចតពេលឆ្លងកាត់។ ក្រោយៗមកទន្លេនេះចេះតែដុះដីរាក់ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្នដីបានដុះតភ្ជាប់គ្នានៅសល់តែច្រាំងទន្លេវ៉ៃគោនៅពីមុខ ហើយគោកទឹកនៅរដូវប្រាំង ។
បើតាមឯកសារសារពើភណ្ឌប្រាសាទបុរាណនៅកម្ពុជាភាគទី១ ប៉ារីស ឆ្នាំ១៩០៣បានសរសេរថា តំបន់ប្រាសាទបាសាក់ មានអាយុចំណាស់ជាងគេក្នុងខេត្តស្វាយរៀង កសាងឡើងអំពីថ្មបាយក្រៀម និងឥដ្ឋតាន់ ធំៗដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ។
បច្ចុប្បន្ននៅមានតួ និងខឿនប្រាសាទជាតឹកតាង ។ មានទួលមួយរាងដូចសំពៅ អ្នកស្រុកហៅ តៗគ្នាថា ទួលគោកសំពៅ ឬទួលកប់សំពៅ ។ ទួលនេះមានតំណាលជារឿងព្រេងថា ពីដើមឡើយមានឈ្មួញជនជាតិជ្វា ធ្វើដំណើរតាមសំពៅ ឆ្លងកាត់កោះប្រាសាទ ហើយដោយមានខ្យល់ព្យុះបក់បោកខ្លាំងក៏ចូលចតសំពៅ នៅក្បែរកោះប្រាសាទ ជាអកុសលខ្យល់បានបក់បោកធ្វើឲ្យសំពៅ ធ្លាយលិចចូលទឹកនៅក្បែរច្រាំងទន្លេ ខាងត្បូងកោះប្រាសាទនេះទៅ ។ ដោយសំពៅ បែកធ្លុះធ្លាយខ្លាំងមិនអាចជួសជុលបាន អ្នកជំនួញជនជាតិជ្វា ក៏បាននាំគ្នាផ្ទេរសម្ភារ ទ្រព្យសម្បត្តិ ឡើងជិះសំពៅផ្សេងមួយទៀតត្រឡប់ទៅស្រុកវិញទុកសំពៅមួយចោល ។
ក្រោយមកដីក៏ហូចូលក្នុងសំពៅ កប់សំពៅ បន្តិចម្តងៗ ជាច្រើនឆ្នាំក្រោយមកដីក៏ដុះលុបកប់សំពៅបាត់នៅសល់តែក្តោង តំណតមកអ្នកស្រុកបានហៅថា ទួលគោកសំពៅ ខ្លះហៅថាទួលកប់សំពៅ ។
ប្រាសាទបាសាក់ មានរឿងតំណាលជាប្រវត្តិសាស្ត្រថាក្នុងសម័យអង្គរ មានស្តេចមួយព្រះអង្គបានភៀសសឹកទៅស្នាក់នៅក្នុងប្រាសាទបាសាក់នេះ ហើយមិនយូប៉ុន្មានសង្គ្រាមតាមយាយី ព្រះអង្គក៏បានភៀសព្រះកាយចេញពីប្រាសាទបាសាក់ ដោយឡើងសំពៅទៅកាន់ព្រៃខាងកើតទន្លេ ពេលឆ្លងទៅដល់ត្រើយម្ខាងហើយបានបោះជំរំ កសាងបន្ទាយ ពលរេហ៍ នៅក្នុងព្រៃនៃច្រាំងទន្លេខាងកើត ។ ក្នុងពេលកំពុងបោះជំរំកសាងបន្ទាយ ព្រះមហេសីមានព្រះគភ៌គ្រប់ខែ ក៏បញ្ជាឲ្យរាជអាមាត្យរកពេទ្យឆ្មបមកបង្កើតបុត្រ ។ រាជអាមាត្យបានទៅរកយាយម៉បម្នាក់មានអាយុចាស់ជរាដើរលែងរួច ។ រាជអាមាត្យមិនដឹងទៅរកពេទ្យឆ្មបឯណាបានក៏សម្រេចចិត្តពពេទ្យឆ្មបដែលមានវ័យចាស់ជរាទៅបង្កើតបុត្រឲ្យមហេសីស្តេចអង្គនោះ បានបុត្រីមួយព្រះអង្គ ។
មួយខែក្រោយមកក្រុមភិលៀងដែលរៀបចំព្រះស្ងោយ បានយកសម្លម្ជូរបង់ម្អមថ្វាយព្រះនាងមហេសីសោយ ។ ខណៈកំពុងសោយបានបន្តិចក្រោយមក ក៏មានអាការឈឺព្រះកេសា វិលមុខ ក្អួតចង្អោរ ទាស់សម្លម្ជូរម្អម រហូតធ្ងន់គ្រូពេទ្យមិនអាចជួយសង្គ្រោះបាន ព្រះនាងក៏ចូលទិវង្គត នាពេលនោះទៅ ។
ស្តេចជាព្រះស្វាមី ខូចព្រះទ័យយ៉ាងខ្លាំង ហើយបានបញ្ជាឲ្យពលរេហ៍ទៅបោចម្អមដែលដុះនៅជិតបន្ទាយចោល សូម្បីរុក្ខជាតិដែលដុះក្បែរម្អមក៏បោចចោលដែរ ហើយព្រះអង្គបានដាក់បណ្តាសាកុំឲ្យដុះម្អមទៀត ។ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននៅប្រមាណជាបីភូមិនៅជិតព្រៃបន្ទាយ គឺគ្មានដុះម្អមទេ ។ បច្ចុប្បន្នអ្នកស្រុកចង់ដឹងយកម្អមទៅដាំក៏មិនដុះដែរ ដោយត្រូវបណ្តាសាស្តេច ។
មានឈ្មោះភូមិឃុំជាតឹកតាង គឺភូមិប្រសូតិ ឃុំប្រសូតិ ភូមិបន្ទាយ ឬព្រៃបន្ទាយ ភូមិកណ្តៀងរាយ ភូមិពពែតឃុំពពែត ស្រុកស្វាយទាប ភូមិព្រះពន្លា ឃុំព្រះពន្លា ភូមិរាជមន្ទីរ ភូមិភ្នំស្រូវ ឃុំរាជមន្ទីរ ស្រុកកំពង់រោទ៍ ។
រមណីយដ្ឋានប្រាសាទ ព្រៃបាសាក់មានចម្ងាយ៨,៥គីឡូម៉ែត្រ ពីទីរួមខេត្តស្វាយរៀង បើធ្វើដំណើរចេញពីក្រុងស្វាយរៀងត្រង់ចំណុចគល់ស្ពានគយត្របែកតាមផ្លូវក្រាលកៅស៊ូទៅត្បូងដល់ចំណុចខ្លោងទ្វារវត្តសេរីសោភា មានចម្ងាយ៤,៥គីឡូម៉ែត្ររួចបត់ទៅកើតតាមតាមផ្លូវលំ ឆ្ពោះទៅរមណីយដ្ឋានប្រាសាទបាសាក់មានចម្ងាយ៤គីឡូម៉ែត្រ ។
រមណីយដ្ឋានប្រាសាទបាសាក់នៅក្បែរច្រាំងទន្លេវ៉ៃគោ ស្ថិតនៅភូមិបាសាក់ឃុំបាសាក់ ស្រុកស្វាយជ្រំ មានផ្ទៃដីជាង៩ហិកតា ។ ទីនោះមានដើមឈើតូចធំត្រជាក់ត្រឈឹងត្រឈៃ ពេលមានខ្យល់បក់ពីទន្លេវ៉ៃគោមក រំភើយៗត្រជាក់គួរឲ្យចង់ស្នាក់នៅកម្សាន្ត និងមានសំឡេងសត្វយំរងំ ប្រៀបដូចជាតន្ត្រីបំពេយ៉ាងពីរោះរណ្តំ ។
នៅចំកណ្តាលព្រៃមានទួលចំនួន២គឺ៖ ទួលប្រាសាទ និងទួលគោកសំពៅ បច្ចុប្បន្នមាននៅសេះសល់តួប្រាសាទខ្លះដែលធ្វើពីឥដ្ឋ ធំៗ ។ នៅក្នុងប្រាសាទក៏មានតម្កល់រូបបដិមាព្រះគោនន្ទិ កសាងនៅសតវត្សទី៧ ធ្វើអំពីថ្មភក់ ទំហំ០,៣៣x០,៥៥ម៉ែត្រ ។ ព្រះគោនន្ទិ បច្ចុប្បន្នត្រូវបានយកទៅរក្សាទុកនៅសារមន្ទីរជាតិរាជធានីភ្នំពេញ ។
អ្នកភូមិ រួមជាមួយអាជ្ញាធរបានសាងសង់កូនប្រាសាទតូចមួយនៅលើខឿនប្រាសាទចាស់យករូបព្រះពុទ្ធបដិមាតម្កល់សម្រាប់គោរពបូជា ។
បើតាមសៀវភៅវត្ថុពិចិត្រនៅសារមន្ទីរជាតិ ព្រះគោនន្ទិ ត្រូវរដ្ឋបាលខេត្តយកធ្វើជានិមិត្តសញ្ញារបស់ខេត្តស្វាយរៀង ដាក់លើផែនទីតាំងពីបង្កើតខេត្តស្វាយរៀងនៅឆ្នាំ១៩២២រហូតបច្ចុប្បន្ន ។
នៅឆ្នាំ២០១០លោកអ៊ឹម សិទ្ធី និងលោកជំទាវហង់ ភារី លោកអូនព័ន្ធ មុនីរត្ន័ និងលោកជំទាវអ៊ឹម ប៉ូលីកា បានផ្តួចផ្តើមអភិវឌ្ឍតំបន់ប្រាសាទព្រៃបាសាក់ ដោយកសាងព្រះពុទ្ធរូបអង្គធំប្រោសបញ្ចវគ្គីយ៍ «ភិក្ខុទាំងប្រាំព្រះអង្គដែលជាសាវ័កតាមថែរក្សាព្រះពុទ្ធផ្ទាល់នៅពេលព្រះអង្គស្វែងរកព្រះធម៌ត្រាស់ដឹងជាព្រះពុទ្ធ» ។ ក្រៅពីនេះមានសមទ្ធិផលមួយចំនួនទៀត បានសម្ពោធដាក់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទគោរពបូជានៅឆ្នាំ២០១៣ ។
នៅថ្ងៃទី២៦ ខែមេសាឆ្នាំ២០១៧ លោកជំទាវម៉ែន សំអន និងលោកអ៊ឹម សិទ្ធី និងលោកជំទាវហង់ ភារី លោកអូនព័ន្ធ មុនីរ័ត្ន និងលោកជំទាវអ៊ឹម ប៉ូលីកា លោកអ៊ឹម សិទ្ធីរ៉ា និងលោកជំទាវជុក ម៉ុលមរកត ព្រមទាំងសប្បុរសជននានាបានរួមគ្នាកសាងសាលាបុណ្យមួយខ្នងទំហំ៦មx១៥ម៉ែត្តសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋធ្វើបុណ្យដោយបានសង់រួចនៅដើមខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧ និងបានសម្ពោធដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់នៅថ្ងៃទី៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៨ ។
រមណីយដ្ឋានប្រាសាទបាសាក់មានភោជនីយដ្ឋានមួយស្ថិតនៅប៉ែកខាងកើតឆៀងខាងជើងជាប់មាត់ទន្លេវ៉ៃគោ មានរោងខ្យូស៧សម្រាប់ទទួលភ្ញៀវអង្គុយលេង និងពិសាអាហារ និងមានកន្លែងក្រាលកន្ទេលអង្គុយកម្សាន្តក្រោមម្លប់ឈើ ។
ចំពោះមុខម្ហូប មានមាន់ដុត និងម្ហូបអាហារផ្សេងៗទៀត ព្រមទាំងភេសជ្ជៈគ្រប់មុខ ។
ចំណែកនៅតាមបណ្តោយផ្លូវចូលទៅប្រាសាទបាសាក់មានអ្នកភូមិលក់ «ទឹកត្នោតជូ រក្លែមកង្កែបអាំង និងកូនត្រឡនតន» ព្រមទាំងមានភេសជ្ជៈគ្រប់មុខ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ