រាជធានីភ្នំពេញ ៖ ទោះបីជាសារមន្ទីរជាតិ ត្រូវបានកសាងឡើងតាំងពី៩០ឆ្នាំមុនក៏ដោយ ក៏ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើននៅតែមិនទាន់បានដឹងអំពីកំណើតទីតាំង និងសារសំខាន់របស់សារមន្ទីរនេះនៅឡើយ។ ពេលនេះកោះសន្ដិភាពសូមចុះផ្សាយអំពីប្រវត្ដិនៃសារមន្ទីរជាតិដើម្បី ឱ្យមហាជនបានជ្រាប ។
រាជធានីភ្នំពេញ ៖ ទោះបីជាសារមន្ទីរជាតិ ត្រូវបានកសាងឡើងតាំងពី៩០ឆ្នាំមុនក៏ដោយ ក៏ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើននៅតែមិនទាន់បានដឹងអំពីកំណើតទីតាំង និងសារសំខាន់របស់សារមន្ទីរនេះនៅឡើយ។ ពេលនេះកោះសន្ដិភាពសូមចុះផ្សាយអំពីប្រវត្ដិនៃសារមន្ទីរជាតិដើម្បីឱ្យមហាជនបានជ្រាប ។
សារមន្ទីរជាតិដែលបានប្រែក្លាយពីសារមន្ទីរខ្មែរនោះត្រូវបានកសាងនិងបើកសម្ពោធឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការនាថ្ងៃទី១៣ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩២០ ខណៈព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ស្ថិតក្រោមអាណានិគមនិយមបារាំង ។ សារមន្ទីរជាតិកម្ពុជាស្ថិតនៅផ្លូវលេខ១៣ សង្កាត់ជ័យជំនះ ខណ្ឌដូនពេញ ។ អ្នករចនាប្លង់ចាត់ចែងគំរោង និងគ្រប់គ្រងសារមន្ទីរខ្មែរនាសម័យកាលនោះគឺលោកហ្ស៊ក ហ្គ្រោស៍ លីយ៉េរ៍ ជាជនជាតិបារាំង ។ មូលហេតុដែលនាំឱ្យមានការបង្កើតឬកសាងសារមន្ទីរខ្មែរនេះឡើងគឺដើម្បីតម្កល់ឬរក្សាទុកវត្ថុបុរាណមានតម្លៃដែលប្រមូលបានពីទូទាំងប្រទេស ព្រោះនៅអំឡុងគ្រឹស្ដ សករាជ ១៩០៥ វត្ថុបុរាណដែលប្រមូលបានត្រូវយកទៅតម្កល់ទុកនៅព្រះវិហារព្រះកែវ មរកត។ លុះមកដល់គ្រឹស្ដសករាជ១៩០៩ ទើបមានការដាក់តាំងបង្ហាញនៅក្នុងអគារមួយស្ថិតនៅប៉ែកខាងជើងវត្ដភ្នំ ។
គ្រឹស្ដសករាជ១៩១៧ អគ្គទេសាភិបាលឥណ្ឌូចិន-បារាំង លោកអាល់ប៊ែរត៍ សារ៉ូត៍ បានចាត់តាំងលោកហ្ស៊កហ្គ្រោស៍លីយ៉េរ៍ជាវិចិត្រករគំនូរឱ្យធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពី“ស្ថានភាពនៃសិល្បករខ្មែរ” ។ លោកបានស្នើសុំបង្កើតកម្មវិធី“បុនក្ការសិល្បៈ” ដែលជាកម្មវិធីស្ដារនិងលើកស្ទួយសិល្បៈខ្មែរ ដែលរួមមានការបង្កើតសាលារចនា និងសារមន្ទីរថ្មីមួយនៅប្រទេសកម្ពុជា ។ គ្រឹស្ដសករាជ១៩២០ សារមន្ទីរ អាល់ ប៊ែរត៍ សារ៉ូត៍ (ស្ថិតនៅតួអគារខាងជើង) និងសាលារចនា(ថែវខាងក្រោយដែលសព្វថ្ងៃជាផ្នែកមួយរបស់សារមន្ទីរជាតិ) បានបើកសម្ពោធប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការនាថ្ងៃទី១៣ ខែមេសា ១៩២០ ។
គ្រឹស្ដសករាជ១៩២៣-១៩៤៣ ដោយចំនួនវត្ថុបុរាណរកឃើញកាន់តែច្រើនឡើងក្នុងនោះវត្ថុផ្នែកបុរាណវិទ្យាវត្ថុសិល្បៈ មក ពីបរមរាជវាំង វត្ដអារាម និងរូបថតផ្សេងៗទៀតនោះ ការរក្សាទុកវត្ថុបុរាណត្រូវរីក ចូលទៅកាន់ថែវខាងជើងខាងត្បូង និងរោងជាងផលិតវត្ថុសិល្បៈរបស់សាលារចនាជាហេតុនាំឱ្យសាលារចនាត្រូវផ្លាស់ប្ដូរទៅកាន់ទីតាំងថ្មីមួយទៀតជាប់ខាងលិចសារមន្ទីរគឺសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈសព្វ ថ្ងៃ។ គ្រឹស្ដសករាជ១៩៤៤-១៩៤៩ មានជនជាតិបារាំងចំនួន៤នាក់ បានទទួលតំណែងជាអភិរក្សសារមន្ទីរ បន្ដពីលោក George Groslier ក្នុងនោះរួមមានលោកស្រី Eveline Poree-Maspero លោក Pierre Dupont លោក Jacques Lagisquet និងលោកស្រី Salange Thierry ។ មកដល់គ្រឹស្ដសករាជ ១៩៥០-១៩៥៦ ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយ លោក Jean Boisserlier ដែលពេលនោះលោកបានធ្វើការកែលំអ និងរៀបចំតាំងវត្ថុ សិល្បៈទៅតាមប្រវត្ដិនៃសិល្បៈខ្មែរ ។
នាឆ្នាំ១៩៥១ គឺមុនកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យពេញលេញ២ឆ្នាំ សារមន្ទីរខ្មែរបានប្ដូរឈ្មោះមក“សារមន្ទីរជាតិនៃកម្ពុជា” ហើយបារាំងបានផ្ទេរឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរ ជាអ្នកគ្រប់គ្រងវិញ។ ប៉ុន្ដែកញ្ញា Madeleine Giteau ជនជាតិបារាំងនៅបន្ដការគ្រប់គ្រងបណ្ដោះអាសន្ន រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៦៦ ទើបកម្ពុជាបានតែងតាំងលោកជា ថៃសេង និង លោកលី វូអុង ជាអ្នកគ្រប់គ្រងសារមន្ទីរនេះ ។ គ្រឹស្ដសករាជ១៩៦៨ តួអគារកណ្ដាល ផ្នែកខាងមុខត្រូវបានរុះរើនិងសាងសង់ពីបេតុងអាមេតាមលំនាំដើមឡើងវិញ។ ការសាងសង់ថ្មីនេះមានបន្ថែមជាន់ក្រោមមួយសំរាប់រក្សាទុកសមុច្ច័យ និងសង់មួយជាន់ខាងលើទៀត សំរាប់ជាបណ្ណាល័យ និងការិយាល័យរដ្ឋបាល ។ គ្រឹស្ដសករាជ១៩៧០ សង្គ្រាមក្នុងស្រុក បានផ្ទុះឡើងសមុច្ច័យសំខាន់ៗតាមបណ្ដាខេត្ដ ត្រូវនាំយកមករក្សាទុកនៅសារមន្ទីរជាតិ ។ ចាប់ពីគ្រឹស្ដសករាជ១៩៧៥ ដល់១៩៧៩ សម័យខ្មែរក្រហមសារមន្ទីរជាតិត្រូវបោះបង់ចោលហើយរាល់សកម្មភាពការងារត្រូវបញ្ចប់ទាំងស្រុង ។
ក្រោយថ្ងៃរំដោះ ៧ មករា ១៩៧៩ ប្រទេសជាតិត្រូវបានស្ដារនិងអភិវឌ្ឍន៍ឡើងវិញ លើគ្រប់វិស័យ ហើយសារមន្ទីរជាតិបានចាប់ផ្ដើមបើកដំណើរការឡើងវិញ ក្រោមនាមថា “សារមន្ទីរសិល្បៈ និងបុរាណវិទ្យា” ដោយមានលោកកាន់ ម៉ន លោកអ៊ុក ជា និងលោកអ៊ុក ស៊ុនហេង ជានាយកគ្រប់គ្រងជាបន្ដបន្ទាប់ ក្រោមកិច្ចសហប្រតិបត្ដិការជាមួយបណ្ដាប្រទេសសង្គមនិយម ។
លោកជំទាវ អ៊ុន ផល្លីន ជាអ្នកគ្រប់គ្រងសារមន្ទីរជាតិនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះបានមានប្រសាសន៍ថា ក្រោយឆ្នាំ១៩៩២ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះសារមន្ទីរជាតិមានអ្នកគ្រប់គ្រងជាបន្ដបន្ទាប់ដូចជាលោកសាស្ដ្រាចារ្យ ពេជ្រ កែវ លោកឃុន សាម៉េន លោកហាប់ ទូច និងរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្នគឺលោកជំទាវតែម្ដង។ សារមន្ទីរនេះត្រូវបានប្រសិទ្ធនាមឡើងវិញថា “សារមន្ទីរជាតិកម្ពុជា” ដែលសព្វថ្ងៃកំពុងដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់លើការងារអភិរក្សថែទាំជួសជុលសមុច្ច័យទាំងឡាយ ដោយមានការបង្កើតរោងជាងចំនួន៣ គឺរោងជាងអភិរក្ស និងជួសជុលវត្ថុអំពីថ្មឡើងវិញ នៅឆ្នាំ១៩៩៦ រោងជាងអភិរក្ស និងជួសជុលវត្ថុអំពីលោហធាតុ នៅឆ្នាំ២០០៤ និងរោងជាងអភិរក្ស និងជួសជុលវត្ថុអំពីកុលាលភាជន៍នៅឆ្នាំ២០០៨ ។ អគារទាំងឡាយមានការកែលំអជួសជុលនិងរៀបចំ បន្ទប់តាំងពិពរ័ណ៍ថ្មីៗ ។ សព្វថ្ងៃមានកិច្ចសហ ប្រតិបត្ដិការអន្ដរជាតិកាន់តែច្រើន ហើយវត្ថុសិល្បៈខ្មែរសំខាន់ៗបានបញ្ជូនទៅតាំងពិព័រណ៍នៅបណ្ដាប្រទេសមួយចំនួនលើពិភពលោក ។ ឯចំនួនភ្ញៀវចូលទស្សនាសារមន្ទីរជាតិមានការកើនឡើងជាលំដាប់ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ