នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជានឹងប្រារព្ធធ្វើបុណ្យវិសាខបូជា នៅថ្ងៃទី២២ ខែឧសភា ដើម្បីឧទិសដល់ថ្ងៃដែលព្រះពុទ្របានប្រសូតនោះ វាជាការចាំបាច់ដែលត្រូវស្វែងយល់ ពីជីវិតរបស់ព្រះអង្គ ។ តើព្រះពុទ្ធមានដំណើរជីវិតយ៉ាងណា? តាមការស្រាវជ្រាវ ព្រះពុទ្ធព្រះអង្គប្រសូតនៅឆ្នាំ៦២៣…
នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជានឹងប្រារព្ធធ្វើបុណ្យវិសាខបូជា នៅថ្ងៃទី២២ ខែឧសភា ដើម្បីឧទិសដល់ថ្ងៃដែលព្រះពុទ្របានប្រសូតនោះ វាជាការចាំបាច់ដែលត្រូវស្វែងយល់ ពីជីវិតរបស់ព្រះអង្គ ។ តើព្រះពុទ្ធមានដំណើរជីវិតយ៉ាងណា? តាមការស្រាវជ្រាវ ព្រះពុទ្ធព្រះអង្គប្រសូតនៅឆ្នាំ៦២៣ មុនគ្រិស្តសករាជនៅតំបន់ពិសិដ្ឋ មួយនៃទីក្រុង លំប៊ីនី ( Lumbini )ដែលមានទីតាំងនៅវាលទំនាបតេរ៉ៃ (Terai ) នៃភាគខាងត្បូងប្រទេសនេប៉ាល់ ។
ទីនោះត្រូវបានគេជឿជាក់ថា គឺជាកន្លែងកំណើតពិតប្រាកដរបស់ព្រះអង្គ ហើយអំណះអំណាងនេះត្រូវបានបញ្ជាក់ដោយសិលាចារឹកនៅលើសសរដែលសាងសង់ដោយអធិរាជមួរីយ៉ាន់ អាសូកា ( Mauryan Asoka ) ក្នុងឆ្នាំ២៤៩ មុនគ្រិស្តសករាជ ។ លំប៊ីនី គឺជាកន្លែងសក្ការៈបំផុតនៃសាសនាដ៏អស្ចារ្យមួយ របស់ពិភពលោក ហើយទីនោះក៏មាន ស្លាកស្នាមដែលជាភស្តុតាងសំខាន់ៗអំពីធម្មជាតិនៃមជ្ឈមណ្ឌលធម្មយាត្រា ព្រះពុទ្ធ សាសនាតាំងពីដើមសតវត្សទី៣ មុនគ្រិស្តសករាជ។
ទីកន្លែងកំណើតរបស់ព្រះពុទ្ធក៏ត្រូវបានអង្គការយូណេស្កូ ទទួលស្គាល់ហើយចាត់ទុក គឺជា កន្លែងពិសិដ្ឋដែលត្រូវបានការអភិរក្ស និងការពារ ដូច្នេះហើយបានជាមកដល់ពេលនេះ ក្រៅពីអ្នកដែលមានជំនឿខាងវិទ្យាសាស្ត្រក៏បានទទួលស្គាល់ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ គឺជាទស្សនៈវិទូដ៏ល្បីល្បាញនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រមនុស្សជាតិ មិនមែនត្រឹមតែជាព្រះជាម្ចាស់ដែលអរូបិយគ្មាន រូបគ្មានរៀងនោះឡើយ ។
ព្រះសិទ្ធត្ថ កុមារ ឬព្រះពុទ្ធទ្រង់ចាប់ប្រតិសន្ធិនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ពេញបូណ៌មី ខែអាសាខ ឆ្នាំរកា មុនពុទ្ធសករាជ៨០ឆ្នាំ ជាព្រះរាជបុត្រនៃព្រះបាទសុទ្ធោទនៈ និងព្រះនាងមាយាទេវី ព្រះរាជានៃសក្យវង្ស គ្រងក្រុងកបិលភស្ដុ ដែនសក្កៈ ហើយទ្រង់ប្រសូតនៅថ្ងៃសុក្រពេញបូណ៌មី ខែពិសាខ ឆ្នាំច នាលុម្ពិនីវ័នឧទ្យាន ដែលឋិតនៅក្នុងទីក្រុងលំប៊ីនីនៃប្រទេសនេប៉ាល់ ជិតព្រំប្រទល់នេប៉ាល់ និងឥណ្ឌា ។
ការប្រសូតនៃព្រះសិទ្ធត្ថកើតមានឡើងក្នុងពេលព្រះនាងមាយាទេវីជាព្រះវរមាតាទ្រង់ធ្វើដំណើរដោយរាជបរិពារចេញពីក្រុងកបិលពស្ដុ រាជធានីព្រះបាទសុទ្ធោទនៈជាព្រះស្វាមី ទៅកាន់ទេវទហៈព្រះរាជធានីព្រះរាជបិតារបស់ព្រះនាង ។ កាលព្រះនាងយាងដល់លុម្ពិនីវ័ន ត្រង់ព្រំដែលកបិលពស្តុនឹងទេវទហៈ, វេលាថ្ងៃត្រង់ត្រជាក់ព្រះនាងក៏ប្រសូតព្រះរាជបុត្រពិសិដ្ឋ គឺ «ព្រះសិទ្ធត្ថ» ក្រោមដើមសាលព្រឹក្ស ១ដើម ។
កាលព្រះសិទ្ធត្ថរាជមានវ័យចម្រើនឡើង ទ្រង់សិក្សាវិជ្ជាអក្សរសាស្ត្រ និងវិជ្ជាយុទ្ធសាស្ត្រក្នុងសំណាក់សាស្ត្រាចារ្យនាម «វិស្វាមិត្រ» លុះមានព្រះជន្ម១៦ឆ្នាំ ទ្រង់បានទទួលភិសេកជាមួយនឹងព្រះនាងពិម្ពាយសោធរា ដែលមានព្រះជន្មដំណាលគ្នា សោយរាជ្យជាធំ លើសក្យវង្ស គ្រងក្រុងកបិលពស្ដុ តំណាងព្រះបាទសុទ្ធោទនៈជាព្រះរាជបិតា នៅថ្ងៃអាទិត្យ ពេញបូណ៌មី ខែកត្តិក ឆ្នាំឆ្លូវ ។ ទ្រង់សោយរាជបាន១៣ឆ្នាំ ព្រះជន្ម២៩ ឆ្នាំ បានព្រះរាជបុត្រ១ ព្រះអង្គព្រះនាម «រាហុល» ហើយទ្រង់ចេញទៅទ្រង់ព្រះផ្នួសក្នុងថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ពេញបូណ៌មី ខែអស្សុជ ឆ្នាំថោះ នាឆ្នេរស្ទឹងអនោមា នៅថ្ងៃដែលព្រះរាជបុត្រទ្រង់ប្រសូតនោះ, ព្រះអង្គទ្រង់ព្រះផ្នួសហើយទ្រង់ស្វែងរកមោក្ខធម៌ ដោយការប្រព្រឹត្តទុក្ករកិរិយាអត្តកិលមថានុយោគ ដើម្បីពិសោធរកពោធិញ្ញាណ អស់ថិរវេលា៦ឆ្នាំ ក្នុងឧរុវេលាប្រទេស មគធរដ្ឋ ។
ក្រោយពេលទ្រង់លះការប្រព្រឹត្តទុក្ករកិរិយាចេញហើយ បែរមកបំពេញមជ្ឈិមាបដិបទាវិញ ទ្រង់បានត្រាស់ជាព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រាកដឡើងក្នុងលោកនៅថ្ងៃពុធ ពេញបូណ៌មី ខែពិសាខ ឆ្នាំវក មុនពុទ្ធសករាជ៤៥ ក្រោមពោធិព្រឹក្ស១ដើម នៅខាងលិចស្ទឹង នៅខាងលិចស្ទឹងនេរញ្ជរា នាមណ្ឌលគយា ដែលសព្វថ្ងៃហៅ «ពុទ្ធគយា» ឋិតនៅចម្ងាយជាង១០គីឡូម៉ែត្រ ខាងត្បូងក្រុងគយា ក្នុងរដ្ឋពិហារ ប្រទេសឥណ្ឌា ។
ពុទ្ធគយាជាពុទ្ធបូជនីយដ្ឋានទី២ សម្រាប់ពុទ្ធបូជនីយេសក៍នានាធ្វើពុទ្ធបូជា ដែលសកលលោកស្គាល់បានដោយសារព្រះបាទអសោករាជាធិរាជទ្រង់បានសាងព្រះចេតិយ១ធំខ្ពស់ហៅ «ចេតិយពុទ្ធគយា» និងចេតិយតូចៗជាច្រើន នៅមានដល់សព្វថ្ងៃ ។
ក្រោយពុទ្ធបរិនិព្វាន, ពុទ្ធបរិស័ទ្ធបានសាងវិហារជាច្រើននៅទីទ្រង់ត្រាស់ដឹងនោះ, តែវិហារទាំងនោះបាក់បែកអស់ទៅហើយ នៅសល់តែវិហារ១ មានព្រះពុទ្ធរូបមារវិជ័យ១ព្រះអង្គធំ លាបទឹកមាស ទ្រង់ព្រះភ្នែន ព្រះហស្ថស្ដាំចង្អុលផែនដី ជាភស្ដុតាងចំពោះកិច្ចដែលព្រះសម្ពុទ្ធទ្រង់ឈ្នះមារហើយទ្រង់ត្រាស់ដឹងព្រះសព្វញ្ញុតញ្ញាណ ។
បន្ទាប់ពីទ្រង់បានត្រាស់ដឹង ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ពិចារណាអនុត្តរធម៌ និងនិស្ស័យសត្វនៅសត្តមហាឋានមានរតនបល្ល័ងជាដើម អស់ថិរវេលា៧ថ្ងៃ ៧ដង រួចហើយទ្រង់ស្ដេចយាងនៅថ្ងៃសៅរ៍ពេញបូណ៌មី ខែអាសាធ ឆ្នាំវក ទៅសំដែងព្រះធម្មចក្កបឋមទេសនា ពណ៌នាអំពីទុក្ខទាំង១៣កង, អំពីហេតុកើតទុក្ខគឺ តណ្ហា អំពីរលត់ទុក្ខ គឺព្រះនិព្វាន និងអំពីមធ្យោបាយ ដើម្បីរំលត់ទុក្ខ គឺមគ្គប្រកបដោយអង្គ ៨ (ចតុរារិយសច្ច) ប្រោសបញ្ចវគ្គិយភិក្ខុ នៅឥសិបតនៈមិគទាយវ័ន។ សព្វថ្ងៃព្រៃនេះទៅជាទីពិសេស ១ហៅ «សារនាថ» នៅចម្ងាយ១០ គីឡូម៉ែត្រពីស្ថានីយអយស្ម័យយានក្រុងពារាណសី ដែលសព្វថ្ងៃហៅ «បេណារ៉េស» ។
លំដាប់ពីទ្រង់សំដែងព្រះធម្មចក្កមក, ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធបានត្រាច់ចរប្រកាសសាសនាប្រោសវេនេយ្យសត្វ ដោយទ្រង់ប្រព្រឹត្តពុទ្ធកិច្ច៥ យ៉ាងគឺ ១- ពេលព្រឹកទ្រង់ត្រាច់ចរបិណ្ឌបាត, ២- ពេលរសៀលទ្រង់សំដែងធម៌ប្រោសចតុព្វធពុទ្ធបរិស័ទ, ៣- ពេលព្រលប់ទ្រង់ប្រទានឱវាទពួកភិក្ខុ ៤- ពេលអធ្រាត្រទ្រង់ដោះបញ្ហានៃទេវតា ៥- ពេលបែកបច្ចូសទ្រង់ប្រមើលមើលឧបនិស្ស័យសត្វដែលគួរប្រោស ឬមិនគួរប្រោស នៅក្នុងមធ្យមប្រទេស គឺប្រទេសឥណ្ឌាអស់វេលា៤៥ឆ្នាំ គឺចាប់ផ្ដើមប្រកាសពីព្រះជន្ម៣៥ រហូតដល់ព្រះជន្ម៨០ ឆ្នាំ លុះត្រាតែមានពុទ្ធបរិស័ទទាំង៤ គឺភិក្ខុ ភិក្ខុនី ឧបាសក ឧបាសិកា គ្រប់គ្រាន់អាចទ្រទ្រង់អាចផ្សាយព្រះពុទ្ធសាសនាជំនួសព្រះអង្គតមកបានទើបទ្រង់ស្ដេចយាងទៅចូលព្រះបរិនិព្វាននៅថ្ងៃអង្គារ ខែពិសាខ ឆ្នាំម្សាញ់ មុនពុទ្ធសករាជ ១ថ្ងៃ ក្រោមដើមសាលព្រឹក្សទាំងគូ នៅខាងលិចក្រុងកុសិនារា គឺកុសិនគរៈឬភស្សិ ដែលឋិតនៅចម្ងាយ៩ គីឡូម៉ែត្រពីក្រុងគោរក្ខបូរ នៅរដ្ឋឧត្ដរប្រទេស នាប្រទេសឥណ្ឌាសម័យបច្ចុប្បន្ន ពោល គឺនៅក្នុងតំបន់គូស៊ីណាហ្គា (Kushinagar) រដ្ឋ អូតា ប្រាដេស (Uttar Pradesh) ដោយនៅពេលបច្ចុប្បន្នមាន ផ្នូដ៏ធំមួយដែលគេមានជំនឿថា គឺជាកន្លែងតម្កល់ផេះដែលសេសសល់ពីការបូជាព្រះពុទ្ធ អង្គក្រោយចូលព្រះនិព្វានក្នុងថ្ងៃពុធ ៨រោច ខែពិសាខ ឆ្នាំម្សាញ់។
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដែលមនុស្សទូទៅស្គាល់ព្រះអង្គថា ព្រះពុទ្ធ ដែលមាននាមដើមថា ព្រះសិទ្ធត្ថ គឺជាព្រះដែលពលរដ្ឋជាង៩០ភាគរយ នៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាគោរព និងបូជារហូតដល់រដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថា ជាសាសនារបស់រដ្ឋថែមទៀតផង ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ