ខេត្តសៀមរាប ៖ ប្រាសាទបេងមាលាបានកសាងឡើងនៅសតវត្សរ៍ទី១២ តាមរចនាបថអង្គរវត្ត សង់លើផៃ្ទដីរាបស្មើទំហំ១៤ហិកតា (១៨១ម៉ែត្រគុណនឹង១៥២ម៉ែត្រ) មានកំពែង៣ជាន់ ដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយដល់ព្រះអាទិទេព
ខេត្តសៀមរាប ៖ ប្រាសាទបេងមាលាបានកសាងឡើងនៅសតវត្សរ៍ទី១២ តាមរចនាបថអង្គរវត្ត សង់លើផៃ្ទដីរាបស្មើទំហំ១៤ហិកតា (១៨១ម៉ែត្រគុណនឹង១៥២ម៉ែត្រ) មានកំពែង៣ជាន់ ដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយដល់ព្រះអាទិទេពក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា និកាយវិស្ណុនិយម ។ ប្រាសាទនេះមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិបេងមាលា ឃុំបេងមាលា ស្រុកស្វាយលើ ខេត្តសៀមរាប នាទិសអាគ្នេយ៍នៃភ្នំគូលេន មានចម្ងាយ៧៧គីឡូម៉ែត្រពីក្រុងសៀមរាប ។
ទាក់ទងនឹងឈ្មោះប្រាសាទនេះវិញ អ្នកខ្លះហៅថា «ប្រាសាទបឹងមាលា»ឯខ្លះទៀតហៅថាប្រាសាទបេងមាលា ។ មិនមានភស្តុតាងដាច់ណាត់កំណត់ថាឈ្មោះប្រាសាទនេះថាអ្វីឱ្យប្រាកដនៅទ្បើយ ដ្បិតឈ្មោះដែលហៅមកនេះមិនមែនជាឈ្មោះដើមរបស់ប្រាសាទនេះទេ គឺគ្រាន់តែជាឈ្មោះដែលអ្នកស្រុកហៅតាមមាត់បន្តគ្នានាសម័យ ក្រោយៗមក ដោយគ្មានសំណេរកត់ត្រាជាភាសាជាតិថាដូចម្តេច។ អ្នកស្រាវជ្រាវជាតិបារាំង Louis Delaporte មកដល់ប្រាសាទនេះនៅឆ្នាំ១៨៨០ ក៏បានហៅប្រាសាទនេះថា «បឹងមាលា» ដោយមានពន្យល់ពាក្យហៅថា បឹងផ្កាឈូក។ ការពន្យល់នេះក៏ពិបាកយកជាការណ៍ដែរ ។ រីឯឈ្មោះ បេងមាលាវិញ តើមានការពន្យល់ដូចម្តេចវិញ ?
លោកអឹុម សុខរិទ្ធី អ្នកស្រាវជ្រាវនៃអាជ្ញាធរអប្សរាបានបង្ហាញថា បើយើងអានកំណាព្យ «និរាសនគរវត្ត» របស់កវីមានងារជាឧកញ៉ាសុត្តន្តប្រីជា ឥន្ទ នៅដើមសតវត្សទី២០ លោកហៅឈ្មោះប្រាសាទនេះថា «បេងមាលា»។ ការហៅដូច្នេះអាចឲ្យយើងរកមូលហេតុមកពន្យល់បានខ្លះ ។ កាលពីជិត១០មុន មានវត្តបុរាណមួយសាងក្នុងបរិវេណប្រាសាទមានឈ្មោះពេញថា «វត្តព្រះកេតុមាលា» ។ វត្តនេះបានរើចេញមកសាងជាថ្មីនៅខាងលិច ខាងក្រៅបរិវេណប្រាសាទវិញ ។ អ្នកស្រុកហៅវត្តនោះខ្លីថា «វត្តមាលា»។ បើមើលតាមកំណត់ត្រារបស់អ្នកស្រាវជ្រាវបារាំងនៅដើមសតវត្សទី២០ វត្តនេះមានក្នុងបរិវេណប្រាសាទយូរហើយ។
បើមើលភស្តុតាងបុរាណវិទ្យាវិញ ក៏ឃើញមានខឿនឱបោសថាគារ និងសីមាភ្លោះ ដែលជាសំណង់ព្រះពុទ្ធសាសនានៅសម័យកណ្តាល។ ដោយមិនដឹងប្រាសាទមានឈ្មោះដើមថាអ្វីនោះ មនុស្សក៏មានទំនោរហៅប្រាសាទតាមឈ្មោះវត្តនេះថា «មាលា» តៗគ្នាមករៀងមក។ ករណីនេះមិនចម្លែកទេ ពីព្រោះយើងធ្លាប់ឮហៅឈ្មោះប្រាសាទតាមវត្តច្រើនមកហើយ ដូចជាប្រាសាទវត្តត្រាច ប្រាសាទធ្នុង ប្រាសាទទេពប្រណម្យ ប្រាសាទខ្នាត ។ល។ ដូច្នេះ«មាលា» មិនមានន័យទាក់ទងនឹង «ផ្កា» អ្វីទេ ប៉ុន្តែជាការទាក់ទងនឹងព្រះនាមរបស់ព្រះមហាក្សត្រមួយអង្គតាមលំនាំរឿងព្រេង «ព្រះកេតុមាលា» ដែលជារឿងតំណាលអំពីកំណើតនៃប្រាសាទនេះ។ ហេតុដូចម្តេចបានមានភ្ជាប់នឹងពាក្យ«បេង» ទៅវិញ ?
លោក អឹុម សុខរិទ្ធី ពន្យល់បន្ថែមថា «មានផ្លូវបុរាណមួយខ្សែដែលតភ្ជាប់រាជធានីអង្គរមកកាន់តំបន់ខាងកើត ចេញអំពីខ្សែត្រង់នៃភ្នំបាខែង កាត់តាមប្រាសាទបាទជុំ ចៅស្រីវិបុល បន្ទាយអំពិល និងកាត់តាមខាងត្បូងប្រាសាទមាលានេះ រួចឆ្ពោះទៅប្រាសាទបាកាន ហៅព្រះខ័ននៅកំពង់ស្វាយ ។ ផ្លូវនេះអ្នកស្រុកអង្គរ គិរីមានន្ទ វត្តត្រាច និងតំបន់ជុំវិញប្រាសាទនេះហៅឈ្មោះថា «ផ្លូវបេង» ។ ហេតុដូច្នេះ វាទំនងថាការហៅឈ្មោះប្រាសាទភ្ជាប់ទៅនឹងផ្លូវ ដែលជាការចង់បង្ហាញថា ប្រាសាទមាលា នៅតាមបណ្តោយផ្លូវបេងនោះឯង ។ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មានភស្តុតាងឈ្មោះជាភាសាជាតិ ដែលយ៉ាងហោចណាស់មានគេដឹងឮតាំងតែពីដើមសតវត្សទី២០មកម្ល៉េះ ដែលគួរតែប្រកាន់យកតាមតទៅ។
ប្រាសាទបេងមាលាស្ថាបនាឡើងអំពីថ្មភក់និងថ្មបាយក្រៀម មានទ្រង់ទ្រាយប្រហាក់ប្រហែលនឹងប្រាសាទអង្គរវត្ត ដែលអ្នកស្រាវជ្រាវមួយចំនួនយល់ថា ប្រាសាទបេងមាលាជាគំរូសម្រាប់បុព្វបុរសខ្មែរកសាងអង្គរវត្ត។ ប្រាសាទបេងមាលា មានគូទឹកព័ទ្ធជុំវិញមានបណ្តោយប្រវែង១២០០ម៉ែត្រ ទទឹង៩០០ម៉ែត្រ ដែលជាតំណាងមហាសមុទ្រព័ទ្ធជុំវិញចក្កវាល ។ ប៉ុន្តែតាមការស្រាវជ្រាវ ថ្មីៗដោយផ្អែកលើភស្តុតាងនៃការសិក្សាលើវិស័យបដិមាសាស្ត្រនៃប្រវត្តិសិល្បៈ សំណង់ស្ថាបត្យកម្ម ព្រមទាំងសំណង់ប្រាសាទនៅផ្នែកខាងកើត នាំឱ្យអ្នកស្រាវជ្រាវយល់ថា ប្រាសាទនេះទំនងជាស្ថាបនាក្រោយអង្គរវត្ត នាភាគខាងចុងនៃសតវត្សទី១២។ ពោលគឺសាងទ្បើងនៅចន្លោះសម័យសាងអង្គរវត្ត និងមុនសម័យសាងបាយ័ន ។
ប្រាសាទបេងមាលាមានហោត្រៃចំនួន៤ ធំ២នៅខាងក្រៅ តូច២នៅខាងក្នុង ហើយមានផ្តែរចំនួន១៨០ដែលលម្អដោយភ្ញីផ្កា និងរំលេចដោយតួអង្គមនុស្ស អាទិទេព រាហូ ។ល។ ទាក់ទងនឹងរឿងទេវកថាជាច្រើនដូចជា កូរសមុទ្រទឹកដោះ រាមកេរ្តិ៍ មហាភារតជាដើម។ ប៉ុន្តែប្រាសាទនេះមិនមានសិលាចារឹកទេ ។
នៅឆ្នាំ១៩៣៣ លោកហ្ស៊ក សឺដេស បានស្រាវជ្រាវឃើញប្រអប់ថ្មរាងបួនជ្រុងទ្រវែង ស្ថិតក្បែរហោត្រៃធំនាទិសឦសាន ហើយបានសន្និដ្ឋានថាជាមឈូសតម្កល់សព ។ លុះឆ្នាំ ក្រោយៗមកទៀត លោកបណ្ឌិតមីសែល ត្រាណេ ជនជាតិខ្មែរបានសន្និដ្ឋានតពីលោកហ្ស៊ក សឺដេសថា មឈូសនោះជាកន្លែងតម្កល់សពរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ ។ ចំណែកលោកសាស្ត្រាចារ្យអាំង ជូលាន មានយោបល់មិនស្របនឹងលោកបណ្ឌិតទាំងពីរទេ ។ បើតាមការសិក្សាកន្លងមក ប្រអប់ថ្មរបៀបនេះគេប្រទះឃើញច្រើន ដែលទំនងជាមានការពាក់ព័ន្ធនឹងការតម្កល់សាកសពដែរ ប៉ុន្តែមិនច្បាស់ថា តម្កល់សាកសពបុគ្គលណាម្នាក់ទ្បើយ ។ បន្ថែមពីនោះនៅជុំវិញប្រាសាទបេងមាលាក៏មានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា នៅខាងលិចមានប្រាសាទដូនចាន់ ប្រាសាទកោះចិន ហើយខាងកើតមានប្រាសាទគងភ្លុក និងប្រាសាទជ្រៃ។ ចំណែកខាងកើតប្រាសាទធំមានសំណង់រក្សាទឹកធំមួយ មានគ្រឹះប្រាសាទនៅកណ្តាលដែលអ្នកស្រុកហៅថា វាលនទី ឬវាលមន្ទីរ ឬរហាល ។
កន្លងមកប្រាសាទនេះបានទទួលរងនូវការខូចខាតជាច្រើនកន្លែង តែបច្ចុបន្នក្រោមការយកចិត្តទុកដាក់ពីអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា បានអភិរក្ស និងរៀបចំឡើងវិញនូវគំនរថ្មឱ្យមានសណ្តាប់ធ្នាប់ រៀបចំផ្លូវដើរ និងសង់ស្ពានឈើ សម្រាប់ទេសចរងាយស្រួលក្នុងការទស្សនាទស្សនីយភាព ផ្សេងៗនៃប្រាសាទទាំងមូល ។ ក្រៅពីនោះ អាជ្ញាធរជាតិអប្សរាក៏បាន យកចិត្តទុកដាក់រៀបចំទេសភាពនៃប្រាសាទឱ្យមានភាពស្រស់ស្អាតឡើងវិញផងដែរ ដោយមានក្រុមការងារបានកាត់សម្អាតមែកឈើ ដកស្មៅជាប្រចាំ ជាពិសេសបានដាំដើមឈើឡើងវិញដើម្បីជារបាំងការពារ និងជាសោភ័ណភាពសម្រាប់ប្រាង្គប្រាសាទទៀតផង។ បច្ចុប្បន្នប្រាសាទបេងមាលា ក៏ទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីអ្នកស្រាវជ្រាវក៏ដូចជាភ្ញៀវទេសចរជាតិ-អន្តរជាតិ ទៅសិក្សានិងទស្សនាឈ្វេងយល់មានការកើនឡើងជាបន្តបន្ទាប់ បើទោះជាតំបន់នោះនៅឆ្ងាយពីតំបន់ឧទ្យានអង្គរដែលបេតិកភណ្ឌនៃពិភពលោកដ៏ល្បីល្បាញក៏ដោយ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ