អត់ធន់ជាឫសគល់នៃអំពើល្អទាំងឡាយ, អត់ធន់ជាគ្រឿងអលង្ការដ៏សំខាន់របស់អ្នកប្រាជ្ញ បុគ្គលក្លាយទៅជាអ្នកប្រាជ្ញបានព្រោះមានសេចក្ដីអត់ធន់នេះឯងជាឫស ។ ជុំវិញការបកស្រាយអំពីពាក្យអត់ធន់ ឬអត់ទ្រាំនេះ លោកយ៉ាន ហៀន ជាសាស្ត្រាចារ្យនៅពុទ្ធិកសាកលវិទ្យាល័យព្រះសីហនុរាជ បានរង្គាយសេចក្តីយ៉ាងដូច្នេះថា…
អត់ធន់ជាឫសគល់នៃអំពើល្អទាំងឡាយ, អត់ធន់ជាគ្រឿងអលង្ការដ៏សំខាន់របស់អ្នកប្រាជ្ញ បុគ្គលក្លាយទៅជាអ្នកប្រាជ្ញបានព្រោះមានសេចក្ដីអត់ធន់នេះឯងជាឫស ។
ជុំវិញការបកស្រាយអំពីពាក្យអត់ធន់ ឬអត់ទ្រាំនេះ លោកយ៉ាន ហៀន ជាសាស្ត្រាចារ្យនៅពុទ្ធិកសាកលវិទ្យាល័យព្រះសីហនុរាជ បានរង្គាយសេចក្តីយ៉ាងដូច្នេះថា ពាក្យថា«អត់ធន់» ឬ«អត់ទ្រាំ» ជាពាក្យដែលស្មើនឹងពាក្យបាលីថា “ខន្តិ > ខន្តី” ពាក្យសំស្ក្រឹតថា “ក្សាន្តិ” ហើយជាពាក្យមួយដែលគួរត្រិះរិះពិចារណាសម្រាប់ជាគតិបែបអប់រំផង បែបទស្សនវិជ្ជាផង ដែលស្របនឹងពុទ្ធសាសនា ។ ពាក្យ “អត់ធន់” ឬ “អត់ទ្រាំ” យើងអាចញែកជាពាក្យមួយៗ “អត់ + ធន់/ទ្រាំ”។ ពាក្យ “អត់” តាមវចនានុក្រមខ្មែរ លោកពន្យល់ថា “ពាក្យបដិសេធ ប្រាប់សេចក្តីថា “ឥត, មិន, គ្មាន, មិនមាន” ។ ពាក្យនេះប្រើជាកិរិយាសព្ទក៏បាន ។ ចំណែកពាក្យ “ធន់” តាមវចនានុក្រមខ្មែរលោកពន្យល់ថា “ទ្រាំ, អត់ធ្មត់ ; ស៊ូ” ។ រីឯពាក្យ “ទ្រាំ” មានន័យដូចគ្នានឹងពាក្យ “ធន់” ដែរ ។
លោកសាស្ត្រាចារ្យបានបន្ថែមថា តាមការវែកញែកនិងសេចក្ដីពន្យល់ខាងលើនេះ យើងអាចត្រិះរិះថា អ្វីទៅអត់ ? អត់ គឺមិនមានឬគ្មានឬក៏អវត្តមានលោភៈ ទោសៈ មោហៈ ដែលជាឫសគល់នៃអកុសលធម៌ ពោលគឺយើងព្យាយាមលះជម្រះនូវអកុសលមូលនេះចេញអំពីសន្តានចិត្ត ឬលះបញ្ចវេរាទាំង៥មានសម្លាប់, លួច, ប្រព្រឹត្តខុសក្នុងកាម, កុហក, សេពគ្រឿងស្រវឹង មិនឱ្យមាននៅក្នុងចិត្តរបស់យើងម្នាក់ៗ ព្រោះទាំងនេះជាគ្រឿងបង្កទំនាស់សព្វបែបយ៉ាងនៅក្នុសង្គម ។ នេះជាការលះកិលេសខាងក្នុង ។ ចុះអ្វីទៅធន់ ឬទ្រាំ ? ធន់ឬទ្រាំ គឺស៊ូនឹងរឿងដែលមិនល្អពីខាងក្រៅខ្លួនយើង ដែលមកប៉ះផ្ទប់នឹងភ្នែក, ត្រចៀក, ច្រមុះ, អណ្ដាត, កាយ, ចិត្ត ពោលគឺលោកធម៌ផ្នែកខាងអាក្រក់៤ក្នុងលោកធម៌ចំណោម៨ (សុខ, ទុក្ខ, លាភ, អលាភ, យស, អយស, បសំស, និន្ទា) មានទុក្ខ, គ្មានលាភ, គ្មានយស, និន្ទា ឬថាស៊ូទ្រាំនឹងពាក្យអាក្រក់និងទង្វើអាក្រក់ទាំងឡាយ ដោយយើងមិនព្រមប្រទូស្តតប ព្យាយាមរកមធ្យោបាយដោះស្រាយដោយសន្តិវិធីតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន ។
លោកថា ម្យ៉ាងទៀត យើងត្រូវធន់ឬទ្រាំនឹងត្រជាក់ពេក, ក្ដៅពេក, ឃ្លានពេក, ឆ្អែតពេក, ព្រឹកពេក, ល្ងាចពេក ព្រោះបើយើងស៊ូមិនបាននឹងបរិយាកាសទាំងនេះទេ យើងមិនអាចបំពេញកិច្ចការដែលមានប្រយោជន៍ឬអំពើល្អបានឡើយ ។ នេះជាការទប់រឿងពីខាងក្រៅមិនកើតដល់ខ្លួនយើងបាន ។
សរុបសេចក្ដីមក យើងគួរប្រកាន់ការអត់ធន់ឱ្យបាន ព្រោះជាឫសគល់នៃអំពើល្អទាំងឡាយ ហើយសេចក្ដីអត់ធន់ក៏លោកចាត់ទុកជាគ្រឿងអលង្ការដ៏សំខាន់របស់អ្នកប្រាជ្ញ “ខន្តិ ធីរស្ស លង្ការោ”។ បុគ្គលក្លាយទៅជាអ្នកប្រាជ្ញបានព្រោះមានសេចក្ដីអត់ធន់ (ខន្តី) ជាឫស។ ដូច្នេះគួរយើងប្រកាន់យកឱ្យបានគ្រប់គ្នា ទើបសង្គមយើងមានសន្តិភាពពិតប្រាកដ ៕ សាន សារិន
ចែករំលែកព័តមាននេះ