ពិធីសែនចាស់ទុំតាមជំនឿរបស់ជនជាតិខ្មែរយើង
យោងតាមសៀវភៅ « កម្រងឯកសារស្តីពីប្រពៃណី និងទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ » របស់ព្រឹទ្ធាចារ្យមៀច ប៉ុណ្ណ អធិប្បាយថា ពិធីសែនចាស់ទុំ ជាផ្នែកមួយនៃលទ្ធិព្រលឹងនិយម (ព្រលឹងនិយម ឬជីវចលនិយម ។
យោងតាមសៀវភៅ « កម្រងឯកសារស្តីពីប្រពៃណី និងទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ » របស់ព្រឹទ្ធាចារ្យមៀច ប៉ុណ្ណ អធិប្បាយថា ពិធីសែនចាស់ទុំ ជាផ្នែកមួយនៃលទ្ធិព្រលឹងនិយម (ព្រលឹងនិយម ឬជីវចលនិយម ។ បណ្តាជនខ្មែរជឿថា ព្រលឹងដូនតា ឪពុកម្តាយនៅតាមថែរក្សា ហើយជួនកាលដាក់ទោសទណ្ឌចំពោះកូនចៅផងដែរ ។ ព្រលឹងដូនតាជួយឱ្យពរជ័យសិរីសួស្តីដល់កូនចៅណាដែលប្រព្រឹត្តត្រឹមត្រង់តាមគន្លងប្រពៃណីខ្មែរ និងតាមដំបូន្មានរបស់ឪពុកម្តាយ ។ ដូច្នេះហើយកាលណាមានមនុស្សក្នុងគ្រួសារឈឺ គេតែងតែប្រញាប់ទៅរកគ្រូទស្សន៍ទាយឱ្យដឹងថា តើឈឺដោយហេតុអ្វី ?
ជំងឺដែលគេច្រើនសង្ស័យថាចាស់ទុំធ្វើនោះ គឺអស់កម្លាំងល្ហិតល្ហៃមិនចង់និយាយស្តី ជួនកាលអ្នកជំងឺតឹងទ្រូង មួម៉ៅដេកមិនលក់ ចេះតែនឹកកម្សត់អាណិតខ្លួនចង់យំ ម្តងៗក៏មាន ។ ចំណុចដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះ គឺអ្នកជំងឺធ្វើទុក្ខទៀងពេល មានពេលរសៀលជាដើម ។ បើអ្នកជំងឺណាមានសញ្ញាបែបនេះ ហើយបើគ្រូមើលក្បួនទស្សន៍ទាយថាត្រូវខ្មោចចាស់ទុំធ្វើនោះ គេក៏ត្រូវវែកញែកឱ្យដឹងទៀតថា តើខ្មោចចាស់ទុំប្រភេទណាដែលធ្វើឱ្យឈឺនេះ ។ ព្រោះតាមប្រពៃណីខ្មែរពីបុរាណរៀងមក គេធ្លាប់ដឹងថាមានខ្មោចចាស់ទុំ (អ្នកស្រាវបានជួបសម្ភាសន៍ជាមួយលោកតាកឹម ផង់ និងលោកយាយអ៊ូច ញ៉េប នៅភូមិខ្វាវ ឃុំព្រៃអំពក ស្រុកគិរីវង់ ខេត្តតាកែវ អំពីជំងឺចាស់ទុំធ្វើ និងពិធីសែនចាស់ទុំនេះ ។ លោកតាកឹម ផង់ ជាអាចារ្យកាន់ពេលាការ ជាគ្រូមើលជំងឺផង ។ ឯលោកយាយអ៊ូច ញ៉េប ជាអតីតអ្នកសំអាងការ ជាអ្នករៀបចំពីធីការ ផ្សេងៗក្នុងពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ និងពិធីបុណ្យប្រពៃណី ផ្សេងៗ ។ និពន្ធអត្ថបទនេះបីប្រភេទគឺ ៖
១-ចាស់ទុំក្រមុំ-កំលោះ ៖ គឺយុវជននិងយុវនារី លបលួចស្រឡាញ់គ្នាដោយបានខ្លួនបានប្រាណរហូតដល់មានផ្ទៃពោះ ធ្វើកន្លងនឹងប្រពៃណីក៏ដូចជាក្បត់ចិត្តឪពុកម្តាយ ។
២-ចាស់ទុំពំនាក់បំពង់ ៖ គឺបុរសមានប្រពន្ធហើយ ខូចគ្នាដោយលួចលាក់ជាមួយនឹងស្ត្រីដែលមានប្តីហើយ ឬស្ត្រីមេម៉ាយ ។
៣-ចាស់ទុំមាត់ពាក្យ ៖ គឺមនុស្សក្នុងក្រុមគ្រួសារសាច់ញាតិ ឈ្លោះទាស់ទែងគ្នាតមមាត់ តមក មិននិយាយស្តីរកគ្នា ។
កាលណាមានបាតុភូតទាំងបីបែបនេះកើតឡើងនៅក្នុងគ្រួសារណាមួយ ហើយបើមនុស្សចាស់ៗនៅក្នុងគ្រួសារនេះមិនដឹង ហើយក៏ពុំមានការដោះស្រាយបែបណាមួយនោះ ព្រលឹងដូនតាតែងតែខឹងយ៉ាងខ្លាំង ហើយនឹងធ្វើឱ្យមនុស្សណាម្នាក់ក្នុងត្រកូលនោះឈឺ ក្នុងន័យចង់ព្រមានអំពីហេតុដែលមិនរវាំងពិនិត្យមើលការខុសត្រូវក្នុងវង្សត្រកូល បណ្តែតបណ្តោយឱ្យមានការថ្លោះធ្លោយជ្រុលជ្រួសបែបនេះ ។ លុះគ្រូហ្មបានព្យាករទស្សន៍ទាយដឹងថា ត្រូវខ្មោចមេបាចាស់ទុំធ្វើហើយនោះ គេត្រូវរៀបចំសែនព្រេន ដើម្បីអង្វរករព្រលឹងដូនតាឱ្យលែងខឹង ព្រមទាំងធ្វើឱ្យអ្នកជំងឺបានជាសះស្បើយឡើងវិញ ។ ដល់ថ្ងៃកំណត់ដែលត្រូវសែននោះ ជាចាំបាច់ គេត្រូវ៖
១-អញ្ជើញចាស់ទុំស្រីប្រុសក្នុងស្រុកឱ្យបាន៧ ឬ៨នាក់ចូលរួមនៅផ្ទះអ្នកជំងឺ ។ ២-អញ្ជើញសាមីខ្លួនអ្នកប្រព្រឹត្តខុសប្រពៃណី ។ ៣-រៀបចំតាក់តែងតង្វាយ សំណែន ផ្សេងៗដូចជា ៖
-ម្ហូបអាហាររួមមានបង្អែម ចំអាប (បង្អែម៤ចាន ចំអាប៤ចាន) ។
-រៀបចំស្រូវ១កញ្ជើលើកព្យួរលើសង្រែក ស្លាធម៌១គូ ទៀន៥ ធូប៥ ម្លូស្លាបារី ។ លុះជួបជុំគ្នាហើយ គេត្រូវដុតទៀនធូប ហើយលើកដៃប្រណម្យឡើងដោយពោល ព្រមៗគ្នាថា «ឱ! ព្រះតេជះម្ចាស់ថ្លៃ ថ្ងៃនេះថ្ងៃជាពេលាល្អ យើងខ្ញុំទាំងអស់គ្នាបានរៀបចំភស្តុភារ សំណែនតង្វាយ ផ្សេងៗមកដាក់តម្កល់នៅទីនេះថ្វាយចំពោះព្រលឹងខ្មោចមេបាចាស់ទុំ ជីដូនជីតាទាំងអស់ដែលបានអាក់អន់ស្រពន់ចិត្តនឹងពួកយើងទាំងអស់គ្នា ហើយបានពាល់ពែងឱ្យឈ្មោះ (ឈ្មោះអ្នកជំងឺ) ឈឺ ឥឡូវសូមព្រលឹងដូនតាមេបាចាស់ទុំមេត្តាលើកលែងទោសកំហុសឱ្យយើងទាំងអស់គ្នា ដែលបានធ្វេសប្រហែសមិនបានមើលការខុសត្រូវចំពោះឈ្មោះ(ឈ្មោះអ្នកប្រព្រឹត្តខុស) បណ្តាលឱ្យមានការភ្លាំងភ្លាត់ ថ្លោះធ្លោយ ឥឡូវយើងខ្ញុំបានដឹងហើយ ព្រមទាំងហៅសាមីខ្លួនឱ្យមកក្រាបសំពះសូមខមាលទោសចំពោះព្រលឹងមេបាចាស់ទុំ ដូនតា សូមឱ្យឈប់ប្រកាន់នឹងពួកវា ហើយសូមស្តោះ ព្រួស បោស ផ្លុំ ឱ្យកូនចាបឈ្មោះ(ឈ្មោះអ្នកជំងឺ) បានជាសះស្បើយ ល្ហើយពីថ្ងៃនេះទៅ…» ។
គេសែនដោយនាំគ្នាពោលពាក្យបែបនេះជាគម្រប់បីដងដោយបង្គាប់ឱ្យអ្នកប្រព្រឹត្តកន្លងប្រពៃណីលើកដៃសំពះសុំទោសជាឧឡារិកនៅចំពោះមុខអង្គប្រជុំ ហើយប្តេជ្ញាលែងប្រព្រឹត្តខុសឆ្គងបែបនេះតទៅទៀត ។ ពិធីសែននេះអាចមានខុសប្លែកគ្នា ខ្លះៗទៅតាមស្រុក ខេត្ត តំបន់ ប៉ុន្តែពិធីនេះមានវត្ថុបំណងដូចគ្នា ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ