រាជធានីភ្នំពេញ ៖ ក្រុងឧដុង្គ គឺជាអតីតរាជធានីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន ទីនោះបានក្លាយទៅជារមណីយ៍ដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ទាក់ទាញបំផុតមួយសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិទៅលេងកំសាន្តលំហែកាយ ក្រោយពីការហត់នឿងក្នុងការបំពេញការងារក៏ដូចជា ការប្រកបរបររកស៊ីផ្សេងៗផងដែរ ។…
រាជធានីភ្នំពេញ ៖ ក្រុងឧដុង្គ គឺជាអតីតរាជធានីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន ទីនោះបានក្លាយទៅជារមណីយ៍ដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ទាក់ទាញបំផុតមួយសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិទៅលេងកំសាន្តលំហែកាយ ក្រោយពីការហត់នឿងក្នុងការបំពេញការងារក៏ដូចជា ការប្រកបរបររកស៊ីផ្សេងៗផងដែរ ។
មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះក៏មានអ្នកខ្លះទៅធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិនៃអតីតទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះ ដើម្បីបានយល់ដឹង និងចងក្រងអំពីប្រវត្តិបុព្វបុរសខ្មែរដែលបានបន្សល់ទុកនូវកេរ្តិ៍តំណែលសម្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយបានដឹង បានចងចាំពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់ ដោយភាពអស្ចារ្យរបស់ដូនតាខ្មែរយើង។ រាធានីឧដុង្គមានឈ្មោះដើមថា «ព្រះបរមរាជវាំងមហានគរ ឧត្តុង្គមានជ័យ បុរីរម្យឧត្ដមរាជនិវេសនដ្ឋាន » ដែលហៅកាត់ខ្លីថា « ក្រុងឧត្តុង្គមានជ័យ » ហើយសព្វថ្ងៃនៅត្រឹម «ឧដុង្គ» ដែលជាឈ្មោះស្រុកមួយរបស់ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ។
សព្វថ្ងៃរមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រមួយនេះ មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិចំនួន៥ និងឃុំចំនួន២ របស់រដ្ឋបាលក្នុងពញាឮ ខេត្តកណ្ដាល ក្នុងនោះរួមមាន ៖ ១-ភូមិភ្នំជ័យឧត្តម ២-ភូមិស្រះពោធិ៍ ដែលភូមិទាំង២នេះ ស្ថិតនៅក្នុងឃុំផ្សារដែក។ ៣-ភូមិពោធិ៍រ៉ាល់ ៤-ភូមិត្រពាំងស្លែង ៥-ភូមិស្រះពោធិ៍ ហើយភូមិទាំង៣នេះ ស្ថិតនៅក្នុងឃុំភ្នំបាត។ បើធ្វើដំណើរចេញពីរាជធានីភ្នំពេញ មានចម្ងាយប្រមាណជាង៤០គីឡូម៉ែត្រ ហើយដើម្បីបានទៅដល់ទីនោះយើងអាចធ្វើដំណើរទៅតាមផ្លូវជាច្រើន ប៉ុន្តែមានផ្លូវធំៗចំនួន២ គឺផ្លូវជាតិលេខ៥ និងផ្លូវជាតិលេខ៥១។ ដោយជារឿងរាល់ថ្ងៃមានភ្ញៀវទេសចរជាតិ និងអន្តរជាតិទៅលេងជាប់មិនដាច់មិនថា ថ្ងៃធម្មតា ឬថ្ងៃអាទិត្យនោះទេ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែនៅថ្ងៃសៅរ៍ និងថ្ងៃអាទិត្យ ឬថ្ងៃបុណ្យ មានមនុស្សទៅលេងច្រើនជាងនៅថ្ងៃធម្មតា។
ក្រុងឧដុង្គ បានចាប់ផ្ដើមកសាងឡើងក្នុងសតវត្សទី១៧ នៃគ្រិស្តសករាជ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសម្ដេចជ័យជេដ្ឋាទី២ បើយោងតាមឯកសារព្រះរាជពង្សាវតារប្រទេសកម្ពុជា ដែលដកស្រង់ផ្សាយដោយសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរភាគទី៥ មានចែងថា នៅក្នុងពុទ្ធសករាជ២១៦៤ គ្រិស្តសករាជ ១៦២០ ព្រះបាទ សម្ដេចព្រះជ័យជេជ្ឋាជាម្ចាស់ជីវិតតម្កល់លើត្បូង ស្ដេចទ្រង់គង់នៅព្រះរាជវាំងល្វាឯម ទ្រង់នាំព្រះរាជអគ្គមហេសី ព្រះស្នំក្រមការ សេនាបតី និងនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រីខ្ញុំរាជការទាំងពួង ចុះព្រះរាជទីន័ងនាវាស្ដេចយាងទៅប្រពាតនៅតំបន់អូរក្រងលាយ ក្នុងខេត្តសំរោងទង។
ទ្រង់ប្រថាប់នៅព្រះពន្លាជាយូរថ្ងៃ រួចស្ដេចយាងក្រសាលនៅទីតាដុង យាយជ័យ ទ្រង់ទតឃើញទីទួលមួយនៅតំបន់ស្រះកែវ ជាទីមានទេសភាពល្អ ក៏ទ្រង់ចាប់ព្រះរាជហឫទ័យ ហើយទ្រង់មានព្រះតម្រាស់នឹងមន្ត្រីខ្ញុំរាជការទាំងពួង មានហោរាធិបតីជាដើមថា «យើងចង់សាងព្រះរាជវាំងគង់នៅទីនេះ តើអស់អ្នកទាំងពួងយល់ថាម្ដេចដែរ?» ។
គ្រានោះឧកញ៉ាហោរាធិបតី មុំ បានគន់គូរពិនិត្យមើលទីតាំងដីនោះ ដោយក្បួនហោរាសាស្ត្រ ហើយក៏ក្រាបបង្គំទូលព្រះរាជាថា « ទីនេះជាទីជ័យភូមិល្អណាស់ ត្រូវតាមក្បួនទាយថា នឹងមានឫទ្ធតបៈតេជះឈ្នះអស់សត្រូវទាំង៨ទិស» ។ ព្រះរាជាទ្រង់ជ្រាបដូច្នោះហើយ ព្រះអង្គទ្រង់ចាត់ឧកញ៉ាក្រឡាហោមកែវ ឲ្យជានាយកចាត់ការកសាងព្រះរាជវាំងនៅតំបន់ស្រះកែវនោះ ទ្រង់ចាត់ ហើយស្ដេចទ្រង់យាងត្រឡប់មកកាន់ព្រះបរមរាជវាំងល្វាឯមវិញ (សព្វថ្ងៃស្រុកល្វាឯម ខេត្តកណ្ដាល) យោងតាមសៀវភៅពង្សាវតារនៃប្រទេសកម្ពុជា របស់ក្រសួងសិក្សាធិការ បោះពុម្ពក្នុងឆ្នាំ ១៩៥២ ទំព័រ ៨៥ ដាក់វង់ក្រចកថា (ស្រុកព្រៃល្វាផ្អែម )។
លំដាប់ពីនោះ ឧកញ៉ាក្រឡាហោម កែវ ក៏បង្គាប់ទៅចៅហ្វាយស្រុក ឲ្យកេណ្ឌបណ្ដាប្រជានរាស្ត្រកាប់ឈើមកធ្វើជាព្រះរាជវាំង តាមព្រះរាជបញ្ជា ។ លុះប្រមូលគ្រឿងសម្ភារៈបានសព្វគ្រប់ហើយ ឧកញ៉ាក្រឡាហោម កែវ បង្គាប់មេការឲ្យចាប់ផ្ដើមចាត់ការលើកដីធ្វើជាបន្ទាយយាមល្បាតជុំវិញ សង់ជាព្រះរាជវាំង ព្រះរាជមន្ទីរ ព្រះរាជដំណាក់ធំ-តូច និងចុងព្រះរាជរោង រយៈពេលប្រមាណ១០ខែ ទើបរួចស្រេច ហើយឧកញ៉ាក្រឡាហោម កែវ បានយកសេចក្ដីក្រាបបង្គំទូលថ្វាយដល់ព្រះរាជាទ្រង់ជ្រាបសព្វគ្រប់ការ ។
លុះទ្រង់ជ្រាបហើយ ព្រះបាទសម្ដេចព្រះជ័យជេដ្ឋាជាអម្ចាស់ជីវិតតម្កល់លើត្បូង ស្ដេចចេញចាក ព្រះបរមរាជវាំងល្វាឯម ទ្រង់ឡើងគង់ព្រះទីន័ងនាវាធ្វើព្រះរាជដំណើរតាមទន្លេសាប មួយអន្លើដោយព្រះអគ្គមហេសី ព្រះស្នំក្រមការ ព្រះរាជវង្សានុវង្ស សេនាបតី នាហ្មឺនសព្វមុខមន្ត្រីខ្ញុំរាជការគ្រប់ក្រុមជារាជបរិពារ លុះដល់កំពង់តាដុង យាយជ័យ ទ្រង់ប្រថាប់ នៅទីនោះ៣រាត្រី ទ្រង់ព្រះរាជបញ្ញត្តឲ្យហៅទីនោះថា «កំពង់ហ្លួង» (សព្វថ្ងៃឃុំកំពង់ហ្លួង ស្រុកពញាឮ ខេត្តកណ្ដាល)។
ហើយទ្រង់ព្រះរាជបញ្ជាភ្នាក់មុខក្រសួង ឲ្យរៀបចំធ្វើព្រះរាជពិធីឡើងព្រះរាជវាំងថ្មី និមន្តព្រះសង្ឃរាជាគណៈចម្រើនព្រះបរិត្ត៣ថ្ងៃ ចូលព្រះរាជពិធីនៅថ្ងៃ ៥ កើត ខែផល្គុន ឆ្នាំវកទោស័ក ពុទ្ធសករាជ ២១៦៤ គ្រិស្តសករាជ ១៦២០ ហើយព្រះរាជវង្សានុវង្ស ព្រះអគ្គមហេសី ព្រះស្នំក្រមការ សេនាបតី មន្ត្រីខ្ញុំរាជការជារាជបរិពារ ហែស្ដេចឡើងពីកំពង់ហ្លួងចូលទៅគង់ក្នុងព្រះរាជវាំងថ្មី រួចទ្រង់ឲ្យរៀបធ្វើព្រះរាជពិធីសម្ពោធព្រះនគរ ៣ថ្ងៃទៀត ដោយមានល្បែងមហោស្រពគ្រប់បែបសម្ដែងជាឧឡារិកអធិកអធមក្រៃពេក ទើបទ្រង់តាំងព្រះនាមព្រះនគរ (ទីក្រុង) ថ្មីនោះថា «ព្រះបរមរាជវាំងមហានគរ ឧត្តុង្គមានជ័យបុរីរម្យឧត្ដមរាជនិវេសនដ្ឋាន» ដែលហៅខ្លីថា «ក្រុងឧត្តុង្គមានជ័យ»។
ទីក្រុងឧត្ដុង្គមានជ័យ មានព្រះមហាក្សត្រគង់នៅអស់ថេរៈវេលាជាង២សតវត្ស គឺ២៤៣ឆ្នាំ ។ បណ្ដារជ្ជកាលទាំងនោះ ចំពោះរជ្ជកាលព្រះបាទអង្គជ័យ (ហៅព្រះសត្ថា) ដែលទ្រង់សោយរាជ្យ នៅពុទ្ធសករាជ ២២៧៣ -២២៧៩ គ្រិស្តសករាជ ១៧៣០ -១៧៣៦ ស្ដេចចេញចាកទីក្រុងឧត្ដុង្គមានជ័យទៅគង់ទីក្រុងលង្វែក ជាទីក្រុងដែលធ្លាប់មានមកហើយ ។
មុនពេលព្រះបាទអង្គជ័យស្ដេចទៅគង់នៅបន្ទាយលង្វែកនោះ ទីក្រុងឧត្ដុង្គទំនេរ ពុំមានព្រះមហាក្សត្រគង់រយៈពេលប្រមាណ២០ឆ្នាំ លុះក្រោយពី២០ឆ្នាំនោះមក ទើបមានព្រះមហាក្សត្រគង់នៅឡើងវិញ។ បណ្ដាព្រះមហាក្សត្រដែលគង់នៅក្រុងឧត្ដុង្គ ព្រះករុណាព្រះបាទសម្ដេចព្រះហរិរក្សរាមា ព្រះអង្គឌួង (ព្រះបរមកោដ្ឋ) និងព្រះករុណាព្រះបាទសម្ដេច ព្រះនរោត្តម (ព្រះសុវណ្ណកោដ្ឋ) ទ្រង់បានស្ថាបនាឧត្ដមវត្ថុជាច្រើន គឺព្រះករុណា ព្រះបរមកោដ្ឋ ទ្រង់បានស្ថាបនាផ្លូវថ្នល់មួយ ពីឧត្ដុង្គទៅរាម ជាកំពង់សមុទ្រ ព្រះករុណាសុវណ្ណកោដ្ឋ ទ្រង់បានស្ថាបនាប្រាសាទ ព្រះរាជដំណាក់ នឹងគ្រឹះស្ថានជាច្រើន មានគ្រឹះស្ថានមហោស្រព និងបណ្ណាល័យជាដើម ដោយគ្រឿងឈើ តែឥឡូវនេះបាក់បែកអស់ហើយ។
ដល់មកពុទ្ធសតវត្សទី២៥ គ្រិស្តសតវត្សទី១៩ ព្រះករុណាព្រះបាទសម្ដេចព្រះនរោត្តម ស្ដេចចេញចាកព្រះរាជធានីឧត្ដុង្គមានជ័យ មកគង់នៅព្រះរាជធានីភ្នំពេញក្នុងពុទ្ធសករាជ២០៤៦ គ្រិស្តសករាជ១៨៦៣ ។ ទីក្រុងឧត្ដុង្គមានជ័យ ជាទីក្រុងចាស់មុនបន្ទាប់ក្រុងភ្នំពេញ ស្ថិតនៅចន្លោះទិសពាយព្យ និងទិសឧត្តរ នៃទីក្រុងភ្នំពេញ ចម្ងាយ៤០គីឡូម៉ែត្រ ។
សព្វថ្ងៃ ទីក្រុងឧត្ដុង្គ ទៅជាស្រុកមួយហៅថា «ស្រុកឧត្ដុង្គ» រួមចូលក្នុងខេត្តកំពង់ស្ពឺ ជាទីមានទេសភាពរាបទាបរៀបរយ ដោយមានភ្នំព្រះរាជទ្រព្យ ដែលមានព្រះរាជទ្រព្យ ដែលមានព្រះសក្យមុនីចេតិយ ព្រះវិហារអដ្ឋរស្ស និងព្រះចេតិយត្រៃត្រិង្សជាដើម ជាលំអ មើលពីចម្ងាយឃើញកំពូលភ្នំទាំងនោះច្រូងច្រាងខ្ពស់ត្រដែតត្រដឹមគួររីករាយ ។
នៅលើកំពូលភ្នំព្រះរាជទ្រព្យ មានមហាចេតិយជាច្រើនសុទ្ធតែវិចិត្រដោយក្បូរក្បាច់រចនាជាស្នាដៃនៃសិល្បករខ្មែរដ៏ជំនាញៗ ក្នុងសម័យបុរាណ ជាព្រះចេតិយបញ្ចុះព្រះអដ្ឋិធាតុនៃព្រះរាជា ព្រះអគ្គមហេសី ព្រះវង្សានុវង្ស ក្សត្រាក្សត្រី ដែលជាបុព្វបុរសព្រះរាជវង្សានុវង្សខ្មែរ ។
បណ្ដាព្រះចេតិយទាំងនោះ ព្រះចេតិយចាស់ៗជាងគេ គឺព្រះចេតិយបញ្ចុះអដ្ឋិធាតុ នៃព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ ដែលព្រះទិវង្គតពីពុទ្ធសករាជ ២១៦៣ គ្រិស្តសករាជ ១៦១៩ ត្រង់ទីព្រះបរមរាជវាំងស្រះសារពើយុត្ត ដែលជាព្រះរាជនិវេសនដ្ឋានសម័យឧត្ដុង្គមានជ័យ, ឥឡូវក្លាយជាទីវត្តហៅតាមពាក្យសាមញ្ញថា «វត្តក្នុងវាំង» ហៅតាមផ្លូវការថា «វត្តហរិរក្សរាជជននី» ហើយមានវត្តអារាមជាច្រើននៅជិតៗទីនោះ មានវត្តប្រាង្គណ៍ និងវត្តវាំងចាស់ ជាដើម ដែលជាអាវាសនៃពួកបព្វជិតពុទ្ធជិនោរសរបស់ជាតិខ្មែរ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ