តាមគម្ពីរព្រះពុទ្ធសាសនាបានលើកសរសើរថ្ងៃ១៥កើត ពេញបូណ៌មី ខែវិសាខថាជាថ្ងៃមហាមង្គលដ៏អស្ចារ្យ និងជាថ្ងៃនាំមកនូវមហាសិរីសួស្តីដ៏ប្រសើរក្រៃលែង ។ ក្នុងថ្ងៃដ៏វិសេសវិសាលនេះឃើញពុទ្ធបរិស័ទចំណុះជើងវត្តនីមួយៗនាំគ្នា
តាមគម្ពីរព្រះពុទ្ធសាសនាបានលើកសរសើរថ្ងៃ១៥កើត ពេញបូណ៌មី ខែវិសាខថាជាថ្ងៃមហាមង្គលដ៏អស្ចារ្យ និងជាថ្ងៃនាំមកនូវមហាសិរីសួស្តីដ៏ប្រសើរក្រៃលែង ។ ក្នុងថ្ងៃដ៏វិសេសវិសាលនេះឃើញពុទ្ធបរិស័ទចំណុះជើងវត្តនីមួយៗនាំគ្នាទៅកាន់ទីអារាមក្នុងដៃមានកាន់ទៀន ធូប ផ្កាភ្ញី ប្រទីបជ្វាលា យកទៅបូជាចំពោះព្រះពុទ្ធរូបដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដែលបរិនិព្វានទៅអស់កាលជាយូរអង្វែង និងរៀបចំចង្ហាន់ប្រគេនព្រះសង្ឃ ហើយប្រជុំគ្នាស្តាប់ភិក្ខុ-សាមណេរស្វាធ្យាយព្រះធម៌ ។ ពិធីនេះរំលឹកដល់កាលដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់ប្រសូត ត្រាស់ដឹងធម៌ និងបរិនិព្វាន ដែលអ្នកប្រាជ្ញចាត់ទុកកាលទាំង៣នេះថាជានក្ខត្តសម័យដ៏ពិសេសបំផុតរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា ដោយសារតែកាលទាំង៣នេះកើតឡើងក្នុងថ្ងៃពេញបូណ៌មី ខែវិសាខ ដូចគ្នា គឺខុសតែឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ។ ក្នុងថ្ងៃបុណ្យវិសាខបូជានេះដែរមន្ត្រីរាជការស្ថាប័នរដ្ឋ និងនិយោជិតស្ថាប័នឯកជន ក្រុមហ៊ុន សហគ្រាសនានា ក៏ត្រូវបានឈប់សម្រាកពីការងារមួយថ្ងៃផងដែរដើម្បីមានឱកាសចូលរួមអបអរសាទរពិធីបុណ្យ ។
សូមលើកយកនក្ខត្តសម័យទាំង៣កាលនោះមកបង្ហាញដល់សាធុជនដូចតទៅ ៖
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ប្រសូតនៅថ្ងៃសុក្រ ខែវិសាខ ឆ្នាំច ពេញបូណ៌មី វេលាជិតថ្ងៃត្រង់ ក្នុងព្រៃលុម្ពិនី ឬហៅថាព្រៃសាលព្រឹក្សជាចន្លោះនគរទាំង២ គឺនគរកបិលពស្តុ និងនគរទេវទហៈ ហើយមានសេចក្តីអស្ចារ្យយ៉ាងនេះ គឺមានទទឹកត្រជាក់ ទទឹកក្តៅហូរធ្លាក់មកពីក្នុងអាកាស លាងជម្រះមន្ទិលគភ៌ មានសុទ្ធាវាស មហាព្រហ្មទាំង៤អង្គ យកបណ្តាញមាសមកទទួលទ្រព្រះពោធិសត្វ មហារាជទាំង៤ទទួលយកពីព្រះព្រហ្ម ឯពួកស្រីស្នំទទួលពីមហារាជទៅទៀត ហើយព្រះពោធិសត្វដ៏មានសិរីចុះពីដៃស្រីស្នំ រួចទ្រង់ឈរលើផែនដីដោយព្រះបាទទាំងគូ ។ ពេលនោះមហាព្រហ្មយកស្វេតច្ឆត្របាំងថ្វាយ។ ទេវតាអង្គខ្លះកាន់គ្រឿងសម្រាប់រាជ្យគ្រប់ប្រដាប់ជាស្រេចថ្វាយព្រះពោធិសត្វមិនមានខ្វះចន្លោះទេ ។
ហេតុការណ៍ដ៏អស្ចារ្យនេះ មនុស្សទាំងឡាយដែលនៅក្នុងទីប្រសូតទាំងអស់គ្នាសុទ្ធតែបានឃើញជាក់ច្បាស់នឹងភ្នែក ។ កាលព្រះអង្គចុះពីដៃស្រីស្នំហើយទ្រង់យាងទៅបាន៧ជំហាន រួចបែរព្រះភ័ក្ត្រទៅទិសឧត្តរ ទ្រង់បន្លឺវាចាថា «យើងជាកំពូលនៃលោក ជាបុគ្គលប្រសើរជាងគេក្នុងលោក ជាចម្បងជាងគេក្នុងលោក ជាតិនេះជាកំណើតចុងក្រោយរបស់យើង អំណឹះតទៅមុខ យើងលែងកើតទៀតហើយ» ។ ដោយអំណាចនៃមធុវាចានេះ ក៏បានធ្វើឱ្យផែនដីទាំងមូលកម្រើករំពើកញាប់ញ័រ ហើយមានរស្មីភ្លឺចែងចាំងពេញលោកធាតុទាំងមូល ។ រីឯនៅក្នុងលោកន្តរមហានរកដែលធ្លាប់តែងងឹតសូន្យឈឹងជានិច្ច ត្រឡប់ជាភ្លឺចែសធ្វើឱ្យនរកក្នុងភពនោះ ធូរស្រាល ស្រាកស្រាន្តពីផលកម្មរបស់ខ្លួនបានមួយគ្រា ។
លុះព្រះជន្មបាន២៩ឆ្នាំ ព្រះអង្គយាងចេញចាកពីនគរទៅសាងផ្នួស ។ ដោយការប្រព្រឹត្តព្រហ្មចរិយធម៌តឹងពេក ពន្យារពេលនៃការត្រាស់ដឹងរហូតដល់ទៅ៦ឆ្នាំ ទើបបានត្រាស់ដឹងនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណលើរតនបល្ល័ង្កក្រោមដើមពោធិព្រឹក្ស ដោយទ្រង់គង់បែរព្រះភ័ក្ត្រទៅទិសបូព៌ ។ ពពួកទេវតាទាំង១ម៉ឺនចក្កវាឡ ព្រះឥន្ទ្រ ព្រះព្រហ្មបាននាំទិព្វមាលាមកធ្វើសក្ការបូជាថ្វាយសព្ទសាធុការពរដល់ព្រះបរមគ្រូ ។ ព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងធម៌ក្នុងថ្ងៃពុធ ខែវិសាខ ឆ្នាំរកា ពេញបូណ៌មី វេលាទៀបភ្លឺ ក្នុងព្រះជន្ម៣៥វស្សា ។
ក្នុងរវាងនៃការត្រាស់ដឹង រយៈពេល៤៥វស្សានេះព្រះអង្គទ្រង់បំពេញពុទ្ធកិច្ចទាំង៥ប្រការជា
និច្ច ដែលព្រះពុទ្ធទាំងពួងតែងធ្វើក្នុងកាលប្រកាសសាសនាគឺ ៖
១-ក្នុងវេលាព្រឹក ព្រះអង្គត្រាច់ទៅដើម្បីបិណ្ឌបាត ។
២-នៅពេលរសៀលទ្រង់សម្តែងធម៌ទេសនាដល់សាធារណជន ។
៣-ក្នុងវេលាព្រលប់ ទ្រង់ប្រទានឱវាទចំពោះតែភិក្ខុសង្ឃ ។
៤-វេលាកណ្តាលអធ្រាត្រ ទ្រង់ដោះស្រាយប្រស្នានៃពួកទេវតា ។
៥-លុះដល់វេលាទៀបភ្លឺ ទ្រង់ប្រមើលមើលនូវសត្វដែលមានភ័ព្វ និងឥតភ័ព្វ ។ សត្វទាំងឡាយមាននិស្ស័យមិនដូចគ្នាទេ បើសត្វណាមាននិស្ស័យនឹងព្រះអង្គទ្រង់យាងទៅប្រោសសត្វនោះដោយផ្ទាល់ព្រះអង្គឯង តែបើសត្វណាមាននិស្ស័យនឹងសាវកដទៃ ទ្រង់ក៏ប្រើសាវកអង្គនោះឱ្យទៅប្រោស ។
លុះដល់ចេញវស្សាទី៤៥ ព្រះអង្គបានត្រាច់ទៅកាន់ចារិកតាមលំដាប់រហូតដល់នគរកុសិនារា ទ្រង់ចូលទៅកាន់សាលវ័នរបស់ពួកមល្លក្សត្រ និងត្រាស់ទៅកាន់ព្រះអានន្ទឱ្យរៀបចំអាសនៈ(គ្រែ) ឱ្យមានក្បាលដំណេកបែរទៅទិសខាងជើងក្នុងចន្លោះដើមសាលព្រឹក្សទាំងគូឱ្យឆាប់ថ្វាយតថាគត ។ ព្រះអានន្ទក៏បានទទួលធ្វើតាមពុទ្ធដីកាមិនបង្អង់ឡើយ ។ គ្រានោះព្រះអង្គទ្រង់ផ្ទុំផ្អៀងទៅខាងស្តាំ យកព្រះបាទឆ្វេងតម្រួតលើព្រះបាទស្តាំស្រេចហើយពេលណាទ្រង់ត្រាស់នូវវត្តប្រតិបត្តិផ្សេងៗដែលត្រូវប្រព្រឹត្តធ្វើក្នុងកាលជាខាងក្រោយដល់ភិក្ខុសង្ឃទាំងឡាយ រហូតដល់បរិនិព្វានក្នុងចន្លោះសាលវ័ននោះ ។ ព្រះបរមគ្រូបរិនិព្វានក្នុងថ្ងៃអង្គារ ខែវិសាខ ឆ្នាំម្សាញ់ ពេញបូណ៌មី វេលាបែកបច្ចូសសម័យ (វេលាភ្លឺព្រាងៗ) ក្នុងជន្មាយុ៨០វស្សា ។
ព្រោះហេតុនោះហើយទើបពិធីនេះបានជាទីនិយមរាប់អានរបស់អ្នកប្រាជ្ញថាជាមហាមង្គលដ៏អស្ចារ្យ និងជាមហាសិរីសួស្តីដ៏ប្រសើរក្រៃលែង កាលបើដល់ថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែវិសាខ សប្បុរសអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាជួបជុំគ្នារៀបចំចាត់ចែងមិនដែលខកខានឡើយ ទើបពិធីនេះជាប់ជាបវេណីតមករហូតដល់សព្វថ្ងៃ ៕
(ដោយធម្មាចារ្យ សច្ចៈ ភាព)
ចែករំលែកព័តមាននេះ