មួយសប្ដាហ៍បន្ទាប់ពីការប្រយុទ្ធគ្នាយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរផ្ទុះឡើងក្នុងរយៈពេល៤ថ្ងៃពីថ្ងៃទី៤ ដល់ ថ្ងៃទី៧ កុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១១ រវាងកងទ័ពកម្ពុជា និងកងទ័ពថៃ ដែលអាប់ភីស៊ីត វេចាជីវ៉ា ត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅថា ជាអ្នកមេគំនិតបានបញ្ជាឱ្យមានការធ្វើសមយុទ្ធយោធាមួយនៅព្រំដែនក្បែរប្រាសាទព្រះវិហារ ។ រយៈពេលពីរបីថ្ងៃក្រោយមក អាប់ភីស៊ីតបានទាមទារឱ្យកម្ពុជាដកទង់ជាតិចេញពីវត្ដកែវសិក្ខាគីរីស្វារៈ និងរើវត្ដចេញ ។ វាច្បាស់ណាស់ថា អាប់ភីស៊ីត ពិតជាបានរៀបចំផែនការធ្វើសង្គ្រាមយ៉ាងល្អប្រឆាំងនឹងកម្ពុជា ក្នុងគោលបំណងកាន់កាប់តំបន់ជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារ ឬបំផ្លាញប្រាសាទឱ្យបានឆាប់កាន់តែល្អមុនសម័យប្រជុំនៃគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកលើកទី៣៥ ដែលនឹងធ្វើនៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១១ នៅប្រទេសបារេន។
សង្គ្រាមពិតប្រាកដបានចាប់ផ្ដើមផ្ទុះនៅពេលដែលកងទ័ពថៃសំរុកចូលទៅក្នុងតំបន់ដែលកាន់កាប់តាមច្បាប់ និងជាក់ស្ដែងរបស់កម្ពុជា។ កងទ័ពថៃបានបាញ់គ្រាប់កាំភ្លើងផ្លោង និងគ្រាប់ចង្កោមដាក់ប្រាសាទព្រះវិហារ និងដាក់តំបន់ដទៃទៀតក្បែរប្រាសាទព្រះវិហារដែលបានបណ្ដាលឱ្យមានការខូចខាតយ៉ាងដំណំ។ វាមិនមានសារសំខាន់អ្វីឡើយដែលត្រូវលើកឡើងថា តើអ្នកណាបាញ់មុន អ្នកណាបាញ់ក្រោយ ប៉ុន្ដែសំខាន់បំផុតទាក់ទងទៅនឹងការផ្ទុះអាវុធនេះគឺថា តើអ្នកណាបង្កើតឱ្យមានបុព្វហេតុនាំឱ្យមានសង្គ្រាមផ្ទុះឡើងរវាងកងទ័ព កម្ពុជា និងកងទ័ពថៃនោះ? តើហេតុអ្វីកងទ័ពថៃបានបាញ់កាំភ្លើងធុនធ្ងន់គ្រប់ប្រភេទដាក់ប្រាសាទនៅពេលដែលកងទ័ពថៃបានយល់ដឹងច្បាស់ថា ប្រាសាទព្រះវិហារជារមណីយដ្ឋានបេតិកភណ្ឌពិភពលោកដែលត្រូវទទួលបាននូវកិច្ចការពារ និងការអភិរក្សដែលត្រូវបានធានាដោយអនុសញ្ញាឡាអេឆ្នាំ១៩៥៤?
មជ្ឈដ្ឋានជាតិ និងអន្ដរជាតិបានយល់ដឹងយ៉ាងច្បាស់ថា មានបុព្វហេតុខ្លះៗដែលបណ្ដាលមកពីប្រទេសថៃទី១ ប្រើប្រាស់ផែនទីសម្ងាត់ ឯកតោភាគី និងជាផែនទីដែលអន្ដរជាតិមិនបានទទួលស្គាល់ ដើម្បីយកមកអះអាងទាមទារ តំបន់ក្បែរប្រាសាទដែលបានរំលោភទាំងស្រុងទៅនឹងសាលដីកាតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិក្រុងឡាអេឆ្នាំ១៩៦២ ។ ទីពីរ អាប់ភីស៊ីតបានបញ្ជាឱ្យមានសមយុទ្ធយោធាមួយនៅក្បែរព្រំដែនដោយមិនបានជូនដំណឹងដល់ប្រទេសកម្ពុជាមុនឡើយ ដែលជាបំណងចង់កាន់កាប់តំបន់ដូចដែលបានរៀបរាប់ខាងលើ ឬបំផ្លាញប្រាសាទនោះឱ្យបានឆាប់កាន់តែល្អបន្ទាប់ពីចលនាអាវលឿងដាក់សម្ពាធលើអាប់ភីស៊ីត ។
ក្នុងឆ្នាំ២០០៨បក្សប្រជាធិបតេយ្យនៅជាបក្សប្រឆាំងក្នុងពេលនោះ អាប់ភីស៊ីតបានញុះ ញង់ឱ្យចលនាអាវលឿងប្រឆាំងទៅនឹងការដាក់ប្រាសាទព្រះវិហារចូលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកដែលធ្វើឱ្យមានការឈ្លានពានរបស់ថៃមកលើទឹកដីកម្ពុជាក្នុងតំបន់ក្បែរប្រាសាទកាលពីថ្ងៃទី១៥ កក្កដា ឆ្នាំ២០០៨។ ដោយមានការគាំទ្រពេញទំហឹងពីចលនាអាវលឿងអាប់ភីស៊ីតបានសន្យាយកប្រាសាទព្រះវិហារត្រឡប់មកវិញជូនប្រទេសថៃ ។ តែក្រោយមក អាប់ភីស៊ីតបានបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរក្នុងការរារាំងផែនការគ្រប់គ្រង បរាជ័យក្នុងការទប់ស្កាត់ការចុះបញ្ជីប្រាសាទ ព្រះវិហារ និងបរាជ័យក្នុងការទាមទារឱ្យមានការចុះបញ្ជីប្រាសាទរួមគ្នាក្នុងអំឡុងសម័យប្រជុំរបស់កណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌលើកទី៣៤ នាទីក្រុងប្រេហ្ស៊ីលីយ៉ានៃប្រទេសប្រេហ្ស៊ីលកាលពីឆ្នាំ២០១០កន្លងទៅ។
មកដល់ពេលនេះ អាប់ភីស៊ីត និងកាស៊ីត កំពុងយកកម្ពុជាធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំងក្នុងជម្លោះនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃ ដើម្បីបង្វែរការយកចិត្ដទុកដាក់ពីក្រុងបាងកកមកក្រុងភ្នំពេញវិញ ពិសេសដើម្បីជំរុញឱ្យបក្សប្រជាធិបតេយ្យឈ្នះឆ្នោតនៅក្នុងការបោះឆ្នោតខាងមុខនេះ ។ បុព្វហេតុពិតប្រាកដនៃជម្លោះនេះជាក់ស្ដែងបានកើតចេញពីការដែលប្រទេសថៃបានប្រើប្រាស់ផែនទីសម្ងាត់ឯកតោភាគីដែលអន្ដរជាតិមិនបានទទួលស្គាល់ ។ រហូតមកដល់ពេលនេះ តាមដែលយើងបានដឹងនោះផែនទីនោះទទួលស្គាល់ដោយថៃតែម្នាក់ឯងប៉ុណ្ណោះ ក្នុងបំណងបន្ដទាមទារយកតំបន់ក្បែរប្រាសាទ។
ក្នុងឆ្នាំ១៩៦២ តុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិក្រុងឡាអេបានប្រើប្រាស់ផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ជាមូលដ្ឋាន ដើម្បីសម្រេចថា ប្រាសាទព្រះវិហារ និងតំបន់ជុំវិញប្រាសាទស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីក្រោមអធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា ។ នៅក្នុងហេតុផលនៃការសម្រេចរបស់ខ្លួនតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិ បានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់លាស់បំផុតនូវនីត្យានុកូលភាពនៃខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនដែលត្រូវបានគូសលើផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ដោយគណៈកម្មាធិការចំរុះបារាំង និងសៀម ហើយដែលភាគីទាំងពីរបានព្រមព្រៀងទទួលយកនៅក្នុងឆ្នាំ១៩០៨។ ដូច្នេះ មិនមានការសង្ស័យឡើយដែលវត្ដកែវសិក្ខាគីរីស្វារៈស្ថិតនៅក្នុងចម្ងាយ៣០០ម៉ែត្រពីប្រាសាទ និង៧០០ម៉ែត្រស្ថិតនៅជ្រៅក្នុងទឹកដីរបស់កម្ពុជា ។
អាជ្ញាធរថៃមិនដែលបានធ្វើការជំទាស់ទៅនឹងការសាងសង់វត្ដនោះក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨ ព្រមជាមួយគ្នានឹងផ្សារមួយ បន្ទាប់ពីប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលនូវសុខសន្ដិភាព និងស្ថិរភាពនយោបាយនៅទូទាំងប្រទេសក្នុងប្រវត្ដិសាស្ដ្ររបស់ ខ្លួន ។ ក្នុងន័យនេះ រដ្ឋាភិបាលថៃមិនអាចនិយាយបានថា ពួកគេមិនបានដឹងអំពីការសាងសង់វត្ដនោះតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៨ឡើយ ។ ចំពោះអត្ដភាពនៃវត្ដនេះក្នុងឆ្នាំ២០០៨ អភិបាលខេត្ដស៊ីសាកេតថៃបានទទួលស្គាល់ថា វត្ដកែវសិក្ខា គីរីស្វារៈត្រូវបានសាងសង់ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨ ។ វាច្បាស់ណាស់ថា នីត្យានុកូលភាពនៃវត្ដនេះមិនត្រូវបានអាជ្ញាធរថៃជំទាស់តវ៉ាឡើយរហូតដល់ពេលប្រទេសកម្ពុជាបានស្នើដាក់ប្រាសាទព្រះវិហារចូលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅ ទីក្រុងក្រៃឆឺចប្រទេសណូវែលហ្សឺឡង់ក្នុងឆ្នាំ ២០០៧ ហើយចុងក្រោយត្រូវបានចុះបញ្ជីជាផ្លូវការនៅទីក្រុងកេបិច ប្រទេសកាណាដាក្នុងឆ្នាំ ២០០៨។
នៅក្នុងឆ្នាំ២០០០ប្រទេសកម្ពុជា និងថៃបានចុះហត្ថលេខាលើអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នាមួយស្ដីពីការវាស់វែង និងខណ្ឌសីមាព្រំដែនគោកដែលទាំងវត្ដ និងផ្សារមិនត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលថៃលើកឡើង ឬជំទាស់តវ៉ាឡើយ។ យោងតាមមាត្រា១ (គ) នៃអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នាភាគីទាំងពីរបានឯកភាពគ្នាប្រើប្រាស់ផែនទីរបស់គណៈកម្មការបារាំង-សៀម ដែលត្រូវបានង្កើតឡើងដោយអនុសញាឆ្នាំ១៩០៤ និងសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ១៩០៧ ដែលក្នុងនោះសំដៅដល់ផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ដែលត្រូវបានតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិប្រើប្រាស់ក្នុងសាលដីការបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ១៩៦២ ត្រូវបានរាប់បញ្ជូលសំរាប់ធ្វើការវាស់វែង និងខណ្ឌសីមាព្រំដែនគោរវាងប្រទេសទាំងពីរ ។
ពេលនេះការជឿទុកចិត្ដរបស់ថៃក្នុងទំនាក់ទំនងអន្ដរជាតិរបស់ខ្លួនជាមួយប្រទេសកម្ពុជា កំពុងត្រូវបានសហគមន៍អន្ដរជាតិឃ្លាំមើលយ៉ាងយកចិត្ដទុកដាក់ ហើយដែលសហគមន៍អន្ដរជាតិបានមើលឃើញថា ថៃជាប្រទេសគំរាមកំហែងកម្ពុជាដែលជាប្រទេសសមាជិកតូចមួយរបស់សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ដោយសារតែអំពើឈ្លានពានរបស់កងទ័ពថៃមកលើកម្ពុជា ប្រទេសថៃកំពុងប្រឈមមុខយ៉ាងអាក្រ់ទៅនឹងការបាក់មុខ បាត់សេចក្ដីថ្លៃថ្នូរលើឆាកអន្ដរជាតិដោយសារតែមហិច្ឆតាចិញ្ចឹមចិត្ដទាមទារយកតំបន់ក្បែរប្រាសាទរំលោភទៅនឹងច្បាប់អន្ដរជាតិ ។ ក្នុងទង្វើដ៏អាក្រ់របស់ថៃបែបនេះ ប្រទេសថៃកំពុងក្លាយទៅជាអ្នកគំរាមកំហែងដ៏ធំមួយ ជាអ្នកលេងកោងកាចអន្ដរជាតិដែលកំពុងរំលោភច្បាប់អន្ដរជាតិ ហើយតាំងខ្លួនដូចជាអ៊ីទ្លែរជាឧក្រិដ្ឋជនអន្ដរជាតិ និងជាជនអនាធិបតេយ្យបំផ្លាញរបៀបរបប និងសណ្ដាប់ពិភពលោកដែលត្រូវបានចារឹកក្នុងធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិ។
មជ្ឈដ្ឋានជាតិ និងអន្ដរជាតិ អាប់ភីស៊ីតមិនអាចបង្កើតជាលេសថា ខ្លួនរក្សាសិទ្ធិស្វ័យការពារបានឡើយនៅពេលដែលប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានទទួលការខូចខាតយ៉ាងដំណំដោយការបាញ់កាំភ្លើងធំរបស់កងទ័ពថៃដោយផ្ទាល់។ អាប់ភីស៊ីតបានយល់ដឹងយ៉ាងច្បាស់ថា ប្រាសាទព្រះវិហារមិនមែនជាមូលដ្ឋានកងទ័ពឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញប្រាសាទព្រះវិហារគឺជាទីកន្លែងសំរាប់គោរពបូជា និងទេសចរណ៍ ។ នៅគ្រប់ពេលមានតែកងកំលាំងនគរបាលមួយចំនួនតូចដែលកាន់អាវុធស្រាលៗ ដើម្បីការពារសុវត្ថិភាពដល់អ្នកទេសចរនៅប្រាសាទប៉ុណ្ណោះ ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏អាប់ភីស៊ីតមិនអាចលើកឡើងនូវទឡ្ហីករណ៍ចំពោះការបាញ់របស់ថៃមកលើប្រាសាទព្រះវិហារនៅពេលដែលប្រាសាទជាសម្បត្ដិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកដែលត្រូវតែទទួលបាននូវកិច្ចការពារ និងការអភិរក្សក្នុងពេលមានជម្លោះប្រដាប់អាវុធ ដូចបានធានាក្នុងអនុសញ្ញាឡាអេឆ្នាំ១៩៥៤ ដែលភាគីហត្ថលេខីទាំងអស់បានប្ដេជ្ញាចាត់រាល់វិធានការទាំងអស់ដែលអាចធ្វើទៅបានដើម្បីរក្សាការពារសម្បត្ដិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌។
របាយការការណ៍របស់មជ្ឈមណ្ឌលកំចាត់មីនកម្ពុជាបានបង្ហាញថា កងទ័ពថៃបានបាញ់គ្រាប់កាំភ្លើងចង្កោមដាក់ប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលគ្រាប់កាំភ្លើងចង្កោមខ្លះបានផ្ទុះលើប្រាសាទ ហើយគ្រាប់ចងោ្កមខ្លះទៀតមិនទាន់ផ្ទុះនៅឡើយ ប៉ុន្ដែគ្រាប់ចង្កោមដែលមិនទាន់ផ្ទុះទាំងនោះ នឹងសម្លាប់ជីវិតមនុស្សច្រើនទៀតច្រើនទសវត្សក្រោយមក បន្ទាប់ពីការប្រយុទ្ធគ្នានឹងបញ្ចប់។ នេះជាសង្គ្រាមយ៉ាងពិតប្រាកដ មិនមែនជាការប៉ះទង្គិចគ្នាដោយប្រដាប់អាវុធឡើយ ពីព្រោះ កងទ័ពថៃបានបាញ់កាំភ្លើងផ្លោងធំៗដាក់ប្រាសាទ ។ នេះជាសង្គ្រាមយ៉ាងពិតប្រាកដដោយសារកងទ័ពថៃបានបាញ់គ្រាប់កាំភ្លើងធំៗ និងគ្រាប់ចង្កោមដាក់ប្រាសាទក្រោមបញ្ជាធ្វើសង្គ្រាមដោយអាប់ភីស៊ីត ហើយអាប់ភីស៊ីតត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះសង្គ្រាមនោះ។
ក្នុងន័យនេះ យោងតាមអនុសញ្ញាឆ្នាំ១៩៥៤ កិច្ចការសំខាន់បំផុត និងបន្ទាន់នោះត្រូវមានអ្នកសង្កេតការយោធាសហប្រជាជាតិព្រមជាមួយនិងក្រុមវាយតំលៃរបស់អង្គការយូណេស្កូមកសិក្សាវាយតំលៃការខូចខាតនៅនឹងកន្លែងចាប់តាំងពីប្រាសាទបានទទួលឋានៈជាសម្បត្ដិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ២០០៨ នាទីក្រុងកេបិចប្រទេសកាណាដា ។ អាស្រ័យដោយការខូចខាតនេះ ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវទាមទារឱ្យមានការចូលរួមពីអន្ដរជាតិសំរាប់កិច្ចការពារ និងការ អភិរក្សជាបន្ទាន់ស្របតាមការអនុវត្ដផែនការគ្រប់គ្រងដែលកម្ពុជាបានដាក់ជូនគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្នុងសម័យប្រជុំលើកទី៣៤ នៅប្រទេសប្រស៊ីលឆ្នាំ២០១០កន្លងទៅ ។ កម្ពុជាបានទទួលការគាំទ្រយ៉ាងលេញក្នុងការអនុវត្ដនូវផែនការគ្រប់គ្រងតាមរយៈរបាយការណ៍ចេញដោយមជ្ឈមណ្ឌលបេតិកភណ្ឌពិភពលោកដែលបំរើជាលេខាធិការដ្ឋានរបស់គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។
ដូច្នេះប្រទេសជាសមាជិកទាំង២១នៃគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកត្រូវពិចារណាយ៉ាងយកចិត្ដទុកដាក់ដល់កិច្ចការពារ និងការអភិរក្សជាបន្ទាន់ដល់ប្រាសាទដែលត្រូវបានបំផ្លាញយ៉ាងដំណំដោយគ្រាប់កាំភ្លើផ្លោងរបស់ កងទ័ពថៃ ។ ព្រលឹងនៅរស់របស់ប្រាសាទព្រះវិហារកំពុងស្រែកហៅឱ្យអង្គការយូណេស្កូជួយដែលជាស្ថាប័នមួយនៃអង្គការសហប្រជាជាតិដ៏មានអំណាច និងសហគមន៍អន្ដរជាតិសុំការពារ និងការសង្គ្រោះ ដើម្បីរក្សាឱ្យបានគង់វង្សយូរអង្វែងទុកជាសម្បត្ដិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌របស់មនុស្សជាតិទាំងអស់ ៕
ឡុង សុគុណ
ចែករំលែកព័តមាននេះ