ប្រាសាទព្រះវិហារកំពូលអច្ឆរិយវត្ថុដ៏អស្ចារ្យរបស់កម្ពុជា និងជាការតស៊ូប្តូរផ្តាច់ លុះតំណក់ឈាមចុងក្រោយរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរ នៅថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ២០១៣ នេះ គឺជាព្រឹត្តិការណ៍នៃខួបលើកទី៥១ឆ្នាំ ដែលតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិក្រុងឡាអេ បានសម្រេចលើរឿងក្តីប្រាសាទព្រះវិហារ ប្រគល់មហាប្រាសាទអង្គនេះ ព្រមទាំងផ្ទៃដីជុំវិញទីនោះ ពីចង្កូមឈ្លានពានសៀមមកឱ្យព្រះរាជា
ប្រាសាទព្រះវិហារកំពូលអច្ឆរិយវត្ថុដ៏អស្ចារ្យរបស់កម្ពុជា និងជាការតស៊ូប្តូរផ្តាច់ លុះតំណក់ឈាមចុងក្រោយរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរ នៅថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ២០១៣ នេះ គឺជាព្រឹត្តិការណ៍នៃខួបលើកទី៥១ឆ្នាំ ដែលតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិក្រុងឡាអេ បានសម្រេចលើរឿងក្តីប្រាសាទព្រះវិហារ ប្រគល់មហាប្រាសាទអង្គនេះ ព្រមទាំងផ្ទៃដីជុំវិញទីនោះ ពីចង្កូមឈ្លានពានសៀមមកឱ្យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្រោមការសម្រេចរបស់ចៅក្រមអន្តរជាតិ៩រូប ក្នុងចំណោម១២រូប កាលពីថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ១៩៦២ នៅសាលសវនាការទីក្រុងឡាអេ ប្រទេសហុល្លង់ ។
ឈានចូលសម័យកាលសម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ប្រជារាស្ត្រខ្មែរគ្រប់រូបបានចាត់ទុកថា ជាមោទនភាពថ្មីមួយទៀតដែលប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានក្រុមប្រឹក្សាអន្តរជាតិស្តីពីប្រាង្គប្រាសាទ និងរមណីយដ្ឋាន (ICOMOS) ទទួលស្គាល់ថា ជាកំពូលស្នាដៃដ៏អស្ចារ្យនៃស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ និងមានតម្លៃសាកលដ៏ចំណាន ហើយត្រូវបានបញ្ចូលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោក នាថ្ងៃទី៧ កក្កដា ឆ្នាំ២០០៨ នៅទីក្រុងកេបិច ប្រទេសកាណាដា ។ ក្រោយពីនេះ សៀមបានឈ្លានពានម្តងហើយម្តងទៀត ដោយប្រើកម្លាំងយោធា និងសព្វាវុធទំនើបរហូតក្លាយជាកូនសង្គ្រាមបង្ហូរឈាម ហើយកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់សិទ្ធិការពារស្របច្បាប់ក្រោមការលើកដៃរាំងខ្ទប់របស់សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន និងថ្នាក់ដឹកនាំរាជរដ្ឋាភិបាលជាច្រើនរូបទៀត លុះត្រាតំណក់ឈាមចុងក្រោយ ដោយប្រើទាំងកម្លាំងយោធាទប់ទល់វិញ ការទូត និងយុត្តាធិការ ទើបសៀមធ្វើអ្វីមិនកើតដល់ពេលនេះ ។
គួររំលឹកត្រឡប់ក្រោយបន្តិចថា មុនឆ្នាំ១៩៥៩ ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានសៀមឈ្លានពានចូលកាន់កាប់ធ្វើជាសម្បត្តិរបស់ខ្លួនបើកផ្លូវដល់ទេសចរប្រមូលលុយធ្វើមានធ្វើបាន ព្រមទាំងលួចវត្ថុបុរាណនៅទីនោះយ៉ាងច្រើនទៀតផង ។ នៅថ្ងៃទី៦ តុលា ឆ្នាំ១៩៥៩ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្តឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិក្រុងឡាអេ ដោយភ្ជាប់ជាមួយផែនទីសន្លឹកដងរែកជាឧបសម្ព័ន្ធ១ ដើម្បីស្នើសុំឱ្យសម្រេចលើជម្លោះអំពីអធិបតេយ្យដែនដីក្នុងតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារ ហើយយោងតាមសាលដីកាថ្ងៃទី២៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៦១ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិរកឃើញថា ខ្លួនមានយុត្តាធិការ ដើម្បីវិនិច្ឆ័យលើជម្លោះនោះ ។
នៅថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ ចៅក្រមអន្តរជាតិបានសម្រេចប្រគល់ប្រាសាទព្រះវិហារ ជាឧឡារិកមកឱ្យប្រទេសកម្ពុជា… ដោយសម្រេចឱ្យឈ្នះលើកទី១ មានចៅក្រមអន្តរជាតិ៩សំឡេង ទល់នឹង៣សំឡេង គឺកំណត់ឱ្យប្រាសាទព្រះវិហារ ស្ថិតក្នុងទឹកដីកម្ពុជា និងស្ថិតក្នុងអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា ។ សម្រេចឱ្យឈ្នះលើកទី២ មានចៅក្រមអន្តរជាតិ៩សំឡេងទល់នឹង៣សំឡេង គឺកំណត់ឱ្យថៃមានកាតព្វកិច្ច(ត្រូវតែធ្វើ) ដកទង់ជាតិ, ដកកងទ័ព, នគរបាល, ឆ្នាំការពារ, អ្នកបោសសំអាត, អ្នកគ្រប់គ្រង មើលថែ ដែលស្ថិតក្រោមរដ្ឋាភិបាលថៃចេញពីតំបន់ជុំវិញ និងចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារ ។ សម្រេចឱ្យឈ្នះលើកទី៣ មានចៅក្រុមអន្តរជាតិ៧សំឡេងទល់នឹង៥សំឡេង គឺកំណត់ឱ្យប្រទេសថៃ ត្រូវតែប្រគល់មកឱ្យកម្ពុជាវិញ នូវវត្ថុបុរាណ វត្ថុមានតម្លៃគ្រប់យ៉ាងដែលថៃបានយកចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារ ។
ដោយយល់ព្រមទទួលយកសាលដីកានោះនៅថ្ងៃទី១៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៦២ ថៃបានដកទង់ជាតិរបស់ខ្លួន និងកងទ័ពរបស់ខ្លួនចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារ និងបរិវេណជុំវិញប្រាសាទ ។ សាលដីកាតុលាការ គឺបានសម្រេចជាស្ថាពរ និងបិទផ្លូវឧទ្ធរណ៍ក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំ ។ ថៃបានខកខានស្នើសុំសើរើក្នុងរយៈពេលលើសពី១០ឆ្នាំចាប់ពីថ្ងៃចេញសាលដីកា ដូច្នេះថៃគ្មានសិទ្ធិអ្វីមកសើរើ និងទាមទារយកប្រាសាទព្រះវិហាររបស់កម្ពុជានោះទេ ។ ដើម្បីសម្រេចការប៉ុនប៉ងយូរអង្វែងរបស់ខ្លួន ក្នុងការដណ្តើមកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារ និងតំបន់ជុំវិញប្រាសាទនោះ នៅថ្ងៃទី១៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៨ ថៃបានបញ្ជូនកងទ័ពរបស់ខ្លួនមកឈ្លានពាន និងកាន់កាប់តំបន់ជុំវិញនោះជាថ្មីម្តងទៀត ដោយរំលោភទាំងស្រុងទៅនឹងសាលដីកាតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិឆ្នាំ១៩៦២។ ពិសេសថ្មីៗនេះអំពើឈ្លានពានរបស់ថៃម្តងហើយម្តងទៀត បានរាលដាលដល់តំបន់ខាងលិចនៃប្រាសាទព្រះវិហារដោយរំលោភយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅនឹងធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិ និងបទដ្ឋានច្បាប់អន្តរជាតិដទៃទៀត។
ច្បាស់ណាស់ថា តុលាការនឹងប្រើប្រាស់ផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ គឺជាភស្តុតាងចាស់ដែលត្រូវបានផលិត ដោយគណៈកម្មការកំណត់ព្រំដែនរវាងបារាំង ឥណ្ឌូចិន និងសៀម ស្របតាមបទប្បញ្ញត្តិនៃអនុសញ្ញាឆ្នាំ១៩០៤ ។ ក្នុងឆ្នាំ១៩៦២ តុលាការបានប្រើប្រាស់ផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ ដើម្បីប្រកាសគាំទ្រយកខ្សែបន្ទាត់ដូចបានគូសនៅលើផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ សម្រេចឱ្យកម្ពុជាឈ្នះក្តី ។ ប្រសិនបើថៃខ្វាក់ភ្នែកមើលមិនឃើញខ្សែបន្ទាត់គូសនៅលើផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១នោះ ពិភពលោកទាំងមូល ពិសេសក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអាស៊ាន និងតុលាការ ក៏គង់តែមើលឃើញផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១នោះដែរ ហើយផ្អែកលើខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនគូសនៅលើផែនទីនោះបានដាក់ប្រាសាទព្រះវិហារ និងបរិវេណជុំវិញប្រាសាទ ស្ថិតក្នុងទឹកដីកម្ពុជា ។
ជាក់ស្តែងរឿងក្តីនេះត្រូវបានវិនិច្ឆ័យក្នុងឆ្នាំ១៩៦២ ជាស្ថាពរ និងបិទផ្លូវឧទ្ធរណ៍ដែលមិនបើកឡើងវិញ ឱ្យថៃតវ៉ាបានឡើយ ។ ប៉ុន្តែសម្រាប់ប្រជាជាតិថៃដែលគេគិតថា មានភាពស៊ីវិល័យក្នុងសម័យកាលសាកលភាវូបនីយកម្មដោយមុខមាត់ និងកិត្តិយសរបស់ខ្លួនដែលទទួលស្គាល់កន្លងមកនៅលើឆាកអន្តរជាតិ ត្រូវតែរៀនសូត្រអនុវត្តតាមកាតព្វកិច្ចអន្តរជាតិរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិដែលជាស្ថាប័នដ៏មានអំណាចមួយរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានផ្តល់ឱ្យខ្លួន ។
សូមបញ្ជាក់ថា ប្រាសាទព្រះវិហារ (Prasat Preah Vihear) ស្ថិតក្នុងភូមិស្វាយជ្រំ ឃុំកន្ទួត ស្រុកជាំក្សាន្ត នៅលើខ្នងភ្នំដងរែក មានទំហំប្រាសាទ៨០០គុណនឹង៤០០ម៉ែត្រ ។ ដងភ្នំនេះមានលក្ខណៈចោតខ្លាំងពីខាងប្រទេសកម្ពុជា និងជម្រាលពីខាងប្រទេសថៃ។ ប្រាសាទព្រះវិហារមានចម្ងាយ៤០៥គីឡូម៉ែត្រ ពីទីក្រុងភ្នំពេញ តែបើគេធ្វើដំណើរចេញពីក្រុងព្រះវិហារវិញ វាមានចម្ងាយត្រឹមតែ១០៨គីឡូម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ ដោយធ្វើដំណើរតាមផ្លូវលេខ២១១ ទៅកាន់ស្រុកជាំក្សាន្ត ។
នៅឯភ្នំដងរែកនោះមានជណ្តើរមួយអាចឱ្យគេឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំបាន ជាទីតាំងរបស់ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅ ហើយបច្ចុប្បន្នកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធកម្ពុជាបានធ្វើផ្លូវបេតុងរឹងមាំធំល្មមរថយន្តបើកបរចៀសគ្នាបានផ្តល់លក្ខណៈងាយស្រួលក្នុងការឡើងទៅកាន់ប្រាសាទ… ជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងមានអ្នកទេសចរជាតិ-អន្តរជាតិទៅកម្សាន្តឥតដាច់រយៈ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ