ខេត្តពោធិ៍សាត់ ៖ តាមសៀវភៅវចនានុក្រមខ្មែររបស់សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត បានចែងថា ខេត្តពោធិ៍សាត់ជាឈ្មោះខេត្តមួយក្នុងកម្ពុជរដ្ឋនៅជាខាងកើតខេត្តបាត់ដំបង ។ តាមពាក្យពីព្រេងនាយតំណាលថា មានដើមពោធិ៍តូចមួយដើមរសាត់ច្រាស់ទឹកមកជាអស្ចារ្យប្លែកគេបានស្រង់យកទៅដាំនៅទីមួយ…
ខេត្តពោធិ៍សាត់ ៖ តាមសៀវភៅវចនានុក្រមខ្មែររបស់សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត បានចែងថា ខេត្តពោធិ៍សាត់ជាឈ្មោះខេត្តមួយក្នុងកម្ពុជរដ្ឋនៅជាខាងកើតខេត្តបាត់ដំបង ។ តាមពាក្យពីព្រេងនាយតំណាលថា មានដើមពោធិ៍តូចមួយដើមរសាត់ច្រាស់ទឹកមកជាអស្ចារ្យប្លែកគេបានស្រង់យកទៅដាំនៅទីមួយ ដោយហេតុនោះទើបគេឲ្យឈ្មោះភូមិប្រទេសនោះថា (ពោធិ៍រសាត់) ព្រោះពាក្យថា រសាត់ និងសាត់នេះជាពាក្យតែមួយ ប្រើជួសគ្នាបាន ។
លុះចំណេរកាលយូរអង្វែងមកក៏ក្លាយជាពោធិ៍សាត់ ។ សព្វថ្ងៃនេះតាំងជាទីរួមខេត្តហៅថា ខេត្តពោធិ៍សាត់ ។ ឈ្មោះក្រូចមួយប្រភេទ គឺក្រូចពោធិ៍សាត់ ព្រោះក្រូចប្រភេទនេះ កើតមាននៅខេត្តពោធិ៍សាត់ជាដំបូងបង្អស់ ។ គួរកុំហៅថា ខេត្តពោធិ៍សត្វ ក្រូចពោធិ៍សត្វ ព្រោះពោធិ៍សត្វ និងពោធិ៍សាត់ ពាក្យទាំងពីរនេះ មានអត្តន័យផ្សេងគ្នាឆ្ងាយណាស់ ។
ដូច្នេះដើម្បីវាចាកទម្លាប់មិនល្អក្នុងការសរសេរឈ្មោះខេត្តពោធិ៍សាត់នេះ យើងគួរនាំគ្នាសាកល្បងធ្វើការសិក្សាទី១- អំពីស្ទឹងពោធិ៍រសាត់ ពីមុន តើស្ទឹងមួយណា ? នៅទីណា0x017d7 តើស្ទឹងពោធិ៍សាត់ បច្ចុប្បន្ននេះជាស្ទឹងពិតប្រាកដពីដើមរៀងមក ឫមួយក៏មិនមែនទេ ? ។ ទី២- សិក្សាតាមការនិទានដោយការចងចាំរបស់ព្រឹទ្ធចារ្យយើងមួយចំនួនដូចមានខ្លឹមសារថា ៖
ទីមួយ ស្ទឹងពោធិ៍សាត់ពីមុន គឺស្ទឹងដែលហូរប្របវត្តបាកាន (កាត់ឃុំអូរតាប៉ោង) ហូរចាក់ពីក្បាលស្ទឹង ចូលទៅបឹងទន្លេសាប ។ ស្ទឹងបច្ចុប្បន្ននេះ គឺបែកពីក្បាលស្ទឹងមកដែរ ក្រោយមូលហេតុការទប់កាត់ក្បាលស្ទឹងត្រង់ចំណុចទំនប់ដប់បាត្រជាប់ ដើម្បីចាប់ក្រពើលេបកូនស្ដេច ទើបស្ទឹងនេះ បែកចេញមកស្ទឹងពោធិ៍សាត់សព្វថ្ងៃនេះវិញ ហើយស្ទឹងពោធិ៍រសាត់ចាស់នោះក៏លែងមានទឹកហូរពីក្បាលស្ទឹងមកដូចមុនទៀតដែរ ។
ទីពីរ តាមការនិទានបានរៀបរាប់ថា ក្នុងសម័យថ្ងៃមួយមានហេតុចម្លែកមួយគួរឲ្យអស្ចារ្យណាស់ អ្នកស្រុកអ្នកភូមិប្របមាត់ព្រែកស្ទឹង មានការភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំង ព្រោះមានដើមពោធិតូចមួយដើម ស្រាប់តែអណ្ដែតច្រាសទឹកពីបឹងទន្លេសាបឡើងមក ។ ដោយម្នាក់ៗឃើញហេតុភេទដូច្នេះក៏នាំគ្នាយកខ្សែពួរមកទាក់ចាប់អូសព្រះពោធិ៍តូចឡើងគោក តែទាញមិនឈ្នះសោះទីនោះគេឲ្យឈ្មោះភូមិនោះថា ភូមិព្រះមិននៅ ។ ពាក្យនេះហៅយាៗមកតាមក្រៀមភាសារបានក្លាយមកជាពាក្យថា ភូមិព្រះម្លូ វិញដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។
និទានអំពីដើមព្រះពោធិ៍បានអណ្ដែតឡើងបន្តមកដល់ភូមិមួយ អ្នកស្រុកនាំគ្នារាយពួរទាក់ដើមព្រះពោធិ៍តូចម្ដងទៀត ។ ម្ដងនេះគេទាញយកទៅទាក់នឹងដើមចារធំមួយនៅប្របមាត់ស្ទឹង ។ ព្រះពោធិ៍តូចបានអណ្ដែតច្រាសទាញដើមចារដួលផ្អៀងចោលស្លឹកទៅក្នុងស្ទឹងរយុល ព្រះពោធិ៍តូចរបូតអណ្ដែតឡើងបន្តទៀត ។ ទីនោះជាប់ពាក្យហៅតៗថា ភូមិចារយុល ក្រៀមភាសារកម្លាយមកជាពាក្យថា ភូមិចាយ៉ូវ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ មកដល់ភូមិមួយទៀត អ្នកស្រុកទាញពួរទាក់នឹងដើមចេកដួលរេលពេញចម្ការ ទីនោះជាប់ឈ្មោះ ភូមិចេកយោល រៀងមក ។ លុះមកដល់ទីវត្តបាកានបច្ចុប្បន្ន (ទីនោះមិនទាន់ក្លាយជាវត្តនៅឡើយទេ គឺមានតែប្រាសាទមួយនៅសតវត្សទី១៦ ឈ្មោះ ប្រាសាទ ព្រះខាន់ តាមការស្រាវជ្រាវរបស់សាលាបារាំងបូព៌ា) អ្នកស្រុកនាំគ្នាដុតទៀនធូបបួងសួង ហើយនាំគ្នាទាក់ម្ដងទៀង ។
តាមការនិទានរបស់ព្រឹទ្ធាចារ្យជាច្រើនថា គេប្រើតែខ្សែអំបោះប្រាំពីរសសៃប៉ុណ្ណោះ ហើយទាក់ដើមពោធិ៍តូចនោះជាប់ទាញឡើងមកប្រតិស្ថានដាំនៅប្របនឹងប្រាសាទថ្ម អ្នកស្រុកអ្នកភូមិត្រេកអរខ្លាំងណាស់ក៏នាំគ្នាស្រែកព្រមគ្នាថា បានការហើយ បានការហើយ…ទីនោះជាប់ឈ្មោះថា ភូមិបានការ ។ ក្រោយមកដោយសារព្រឹត្តិការផ្សេងៗទៀត ទីនោះបានប្ដូរ និងកំលាយមកជាឈ្មោះ បានការ ឫវត្តបាកានវិញ ។
ចំណែកស្ទឹងនោះក៏ជាប់ឈ្មោះថា ស្ទឹងពោធិ៍រសាត់ ក្រោយមកស្ទឹងពោធិ៍សាត់ ភូមិពោធិ៍សាត់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដែលជាប្រភពចាប់កំណើតដំបូងនៃក្រូចមួយប្រភេទដែលសន្មតនាមថា ក្រូចពោធិ៍សាត់ នេះរហូតមក ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ