ខេត្តរតនគិរី ៖ បឹងយក្សឡោមជារមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយជាទីពេញនិយម ស្ថិតនៅលើតំបន់ខ្ពង់រាបនៃខេត្តរតនគិរី ។ បឹងនេះមានអង្កត់ផ្ចិតប្រមាណ៨០០ម៉ែត្រ និងជម្រៅ៤៨ម៉ែត្រ ទៅ៨០ម៉ែត្រ វាកើតឡើងដោយបន្ទុះភ្នំភ្លើងចាស់ជាច្រើនសតវត្សមកហើយ ។
បឹងយក្សឡោមមានសភាពស្ងប់ស្ងាត់នៅកណ្តាលព្រៃ ជាទីឋានដ៏សុខដុមរមនាសម្រាប់ពពួកសត្វព្រៃ និងអ្នកទេសចរទាំងឡាយដែលស្វែងរកភាពស្ងប់ស្ងាត់ ឬនិយមរករមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍បែបធម្មជាតិ ។
បឹងនេះប្រៀបបានមេដែកឆក់សម្រាប់ស្រូបទាញអង្រួនបេះដូងឲ្យចាប់អារម្មណ៍ ខណៈពេលភ្ញៀវទេសចរជាតិ និងអត្តរជាតិធ្វើដំណើរកម្សាន្តទៅដល់ខេត្តរតនគិរី ។ ទឹកបឹងដែលជានិច្ចកាលត្រជាក់ស្រេងថ្លាឆ្វេង ឆ្លុះពណ៌ជាមួយព្រៃឡើងខៀវស្រងាត់ ព័ទ្ធជុំវិញមាត់បឹងនោះដែលអមដោយសំឡេងបក្សាបក្សីស្រែកយំយ៉ាងគ្រលួច ។
បឹងយក្សឡោមបានក្លាយជាគោលដៅសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរមុជទឹកហែលកម្សាន្តអារម្មណ៍ ។ ក្រៅពីនេះដើរ ឬជិះកង់ទស្សនាកម្សាន្តទេសភាពស្រស់ត្រកាលព័ទ្ធជុំវិញមាត់បឹងដែលពេលខ្លះអាចឱ្យគេប្រទះឃើញសត្វបក្សាបក្សី ឬសត្វម្រឹគីម្រឹគា ផ្សេងៗ ។
ទាក់ទង់ទៅនឹងជំនឿជនជាតិដើមភាគតិចថាទឹកបឹងយក្សឡោមជាព្រលឹងវិញ្ញាណ ហើយពួកគេទាំងអស់គ្នាតែងតែគោរពបូជា និងបន់ស្រន់សុំឱ្យវត្ថុសក្តិសិទ្ធិទាំងនោះការពារពួកគេ និងទឹកដីបុព្វបុរសខ្លួនឱ្យនៅគង់វង្សជានិច្ច ។
អ្នកស្រុកខ្លះបានផ្តល់ជូនទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិនូវការរលក់វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ផលិតផលសិប្បកម្ម កសិកម្មជាច្រើនមុខដែលផលិតដោយជនជាតិដើមភាគតិចនៅមូលដ្ឋានក្បែរនោះ ។
បឹងយក្សឡោមជាបឹងធម្មជាតិស្អាតអស្ចារ្យមួយមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិលោម ក្នុងសង្កាត់យក្សឡោម ក្រុងបានលុង មានចម្ងាយ៥គីឡូម៉ែត ្រខាងកើតក្រុងបានលុង ។
មានរឿងព្រេងមួយចំនួនទាក់ទងនឹងបឹងយក្សឡោម ហើយរឿងព្រេងនោះត្រូវនិទាន តៗគ្នាថា កាលពីព្រេងនាយមានស្តេចយក្សមួយអង្គមានឫទ្ធានុភាពអំណាចខ្លាំងអស្ចារ្យ ។ ស្តេចយក្សនោះមានបុត្រីដ៏ស្រស់ស្អាតម្នាក់ទាំងសក់ទាំងរូបរាងកាយរបស់បុត្រីនោះតែងតែសាយក្លិនក្រអូបសាយភាយជាប្រចាំ ដូច្នេះស្តេចយក្សនោះដាក់ឈ្មោះបុត្រីនោះថា ព្រះនាងសក់ក្រអូបពេលនាងធំពេញវ័យស្រាប់តែមានបុរសសង្ហា ហើយខ្លាំងពូកែម្នាក់មកចែចង់សុំសេក្តីស្នេហាពីនាង ។ សេចក្តីស្រលាញ់ប្រតិព័ទ្ធរបស់ពួកគេកាន់តែរីក ធំឡើងៗចំពោះគ្នា ហើយដោយសារគូស្នេហ៍នេះភ័យខ្លាចស្តេចយក្ស និងរឿងសម្ងាត់របស់ពួកគេក្នុងថ្ងៃណាមួយ គូស្នេហ៍នេះក៏សម្រេចចិត្តភៀសខ្លួនទៅកាន់ទីព្រៃជ្រៅបាត់ទៅ ។
មិនយូរប៉ុន្មានស្តេចយក្សបានដឹងរឿងស្នេហារបស់បុត្រខ្លួន ព្រះអង្គសោកសង្រេងយ៉ាងខ្លាំង។ ដំបូងព្រះអង្គអាណិតអាសូរដល់បុត្រី ក៏បានកោះប្រជុំកងទ័ពដើម្បីស្វែងបុត្រីសំណព្វចិត្តនៅក្នុងអាណាចក្រព្រះអង្គទាំងមូល និងក្នុងព្រៃភ្នំក្រំថ្មទាំងឡាយត្រូវបានត្រួតពិនិត្យដោយកងទ័ពយក្សដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ប៉ុន្តែពួកគេមិនបានប្រទះឃើញដានដំណឹងអំពីព្រះនាងឡើយ ។
ទីបំផុតសូម្បីតែពួកគេបានទៅដល់ព្រៃក្រាស់ដែលជាទីបឹងយក្សឡោមសពថ្ងៃនេះក្តីក៏ពុំឃើញព្រះនាងបុត្រីស្តេចយក្សនោះដែរ ។ស្តេចយក្សមានការសង្ស័យថាបុត្រីរបស់ព្រះអង្គប្រហែលជាស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ព្រៃនោះមិនខាន ដូច្នេះព្រះអង្គបានដាក់ពង្រាយទ័ពយក្សយ៉ាងច្រើនដើម្បីឡោមព័ទ្ធជុំវិញតំបន់នោះទាំងអស់ ហើយដកដើមឈើ និងជីកកកាយដីនៅបរិវេណនោះយ៉ាងជ្រៅដើម្បីស្វែងរកបុត្រីជាទីស្រលាញ់របស់ខ្លួន ។
ពួកទាហានទាំងអស់បានជីកគាស់កកាយអស់ពីកម្លាំងកាយចិត្តរហូតដល់ទីនោះក្លាយជាស្រះមួយដ៏ធំដែលបណ្តាលឱ្យពួកគេហត់នឿយជាខ្លាំង ហើយកិច្ចប្រឹងប្រែងនោះក៏ក្លាយជាអត់អំពើ ។
ទីបំផុតស្តេចយក្សបញ្ជាកងទ័ពដកដើមឈើតូចធំទាំងឫសដែលជាការខិតខំប្រឹងប្រែងមិនបានជោគជ័យដើម្បីស្វែងរកបុត្រីយក្សនោះបានបន្សល់ទុកទៅជាស្រះ ឬបឹងដ៏ធំ ហើយជ្រៅមួយនៅខេត្តរតនគិរី ។
ទាំងនោះជាហេតុផលដែលអ្នកស្រុករតនគិរីហៅថា«យក្សឡោម»រហូតទល់បច្ចុប្បន្ននេះដោយក្លាយមកពីពាក្សថា«យក្សឡោមព័ទ្ធ»។
មានការនិទានរឿងបែប ផ្សេងៗទៀតពីសេចក្តីនិទានមុននេះ ហើយរឿងនិទានមួយទៀតបាននិទានឱ្យដឹងថាមានមន្ត្រីទ័ពយក្សមួយបានព្យាយាមចាប់់កូនស្រីរបស់ស្តេចយក្សដើម្បីបំបែកនាងពីគូស្នេហ៍ ។ ពេលនោះមេទ័ពយក្សក៏បានបញ្ជាឱ្យកងទ័ពយក្សឡោមព័ទ្ធជុំវិញភ្នំជាទីដែលគូស្នេហ៍លាក់ខ្លួនពួនអាត្មានោះ ។ ឯគូស្នេហ៍នោះគិតថាគ្មានផ្លូវនឹងរួចគេចខ្លួនរួចឡើយ ។ ពួកគេទាំងពីរបានសម្រេចចិត្តប្រាថ្នាឱ្យព្រះធរណីស្រូបដើម្បីបញ្ជាក់សេចក្តីស្នេហាបរិសុទ្ធស្មោះត្រង់របស់ពួកគេ ។ ពួកគេទាំងពីរនាក់បានចាប់ផ្តើមបន់ស្រន់ដល់អ្នកតាព្រៃភ្នំព្រះមនីឥសី និងវត្ថុសក្តិសិទ្ធិដែលរក្សាទឹកដីនោះសូមឱ្យលោកជួយឱ្យទីនេះស្រុតលិចទៅក្នុងព្រះធរណីចុះ ដើម្បីកុំឱ្យគេពង្រាត់គូស្នេហ៍ពួកគេចេញពីគ្នា ។
រំពេចនោះតំបន់ភ្នំនោះក៏ស្រុតចុះទៅក្រោមព្រះធរណីយ៉ាងឆាប់នាំយកគូស្នេហ៍ទៅជាមួយផងដូចបំណងប្រាថ្នាមែន ។
អ្នកស្រុកនោះហៅថាយក្សឡោម មកពីពាក្យកាត់របស់ពាក្យ«កងទ័ពយក្សឡោមព័ទ្ធ»នោះឯង ។
ប្រភពឈ្មោះយក្សឡោមនេះ មានរឿងតំណាលមួយទៀតផ្សេងទាំងស្រុងពីរឿងព្រេងខាងលើ ហើយទំនងគួរឱ្យជឿខ្លាំងណាស់ ។ រឿងនេះបាននិទានថាពាក្យ«យក្ស»នៅក្នុងភាសាជនជាតិដើមភាគតិចនៅទីនោះមានន័យថា ជាប្រពន្ធ ឬមេភូមិ ឬមេកន្ទ្រាញ ឬក៏ម្ចាស់ភូមិ ។ ឯពាក្យថា«ឡោម»គឺមានន័យថា ឈ្មោះរបស់មនុស្សដែលអតីតជាប្រធានភូមិអ្នកគ្រប់គ្រងនៅតំបន់នោះ ។
ព្រោះហេតុដូច្នេះពាក្យថាយក្សឡោម គឺជាការរំលឹកគោរពប្រតិបត្តិដល់ព្រលឹង ឬវិញ្ញាណក្ខន្ធនៃមេដឹកនាំជំនាន់មុនរបស់ពួកគេមានឈ្មោះថា«ឡោម»ដែលធ្លាប់គ្រប់គ្រងកុលសម្ព័ន្ធជនជាតិដើមភាគតិចនៅតំបន់ជុំវិញបឹងនោះឱ្យរស់នៅក្នុងសុភមង្គល និងភាពសុខដុមរមនាជាយូរមកហើយនោះ ។ ដូច្នេះហើយទើបបានក្លាយទៅជាទម្លាប់ហៅថា បឹងយក្សឡោម ។ នៅក្នុងបរិវេណរមណីយ៍ដ្ឋានបឹងយក្សឡោមបច្ចុប្បន្នមានភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិមកទស្សនាកម្សាន្ត យ៉ាងច្រើនកើនឡើងជាលំដាប់ ៕ ផង់ វិន
ចែករំលែកព័តមាននេះ