កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី១៨ ដែលរៀបចំឡើងនៅក្នុងទីក្រុងហ្សាការតា រដ្ឋធានីសាធារណរដ្ឋឥណ្ឌូណេស៊ី រយៈពេល២ថ្ងៃ បានប្រព្រឹត្តទៅដូចការគ្រោងទុកកាលពីថ្ងៃទី៧ ឧសភា កន្លងមក អញ្ជើញជាប្រធានដោយប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ី លោកបណ្ឌិតស៊ូស៊ីឡូ បាំបាងយូដូ យ៉ូណូ និងមានការអញ្ជើញចូលរួមដោយមេដឹកនាំប្រទេសដែលជាសមាជិកអាស៊ាន ។ ដូចការរំពឹងទុក កិច្ចប្រជុំនេះគ្រប់ដណ្តប់ដោយបញ្ហាជម្លោះព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសថៃ ។
ប្រភពព័ត៌មានពីទីក្រុងហ្សាការតា ឱ្យដឹងថា លោកបណ្ឌិតយូដូ យ៉ូណូ ពេលបើកកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី១៨ នៅក្នុងទីក្រុងហ្សាការតា បានអំពាវនាវដល់រដ្ឋជាសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ បង្កើនការធ្វើសមាហរណកម្មបញ្ចៀសជម្លោះ និងដោះស្រាយគ្រោះគំរាមកំហែងផ្នែកស្បៀងអាហារ និងថាមពល ប៉ុន្តែកិច្ចប្រជុំមិនដំណើរការក្នុងបរិយាកាសល្អទេ ដោយសារខាងភាគីកម្ពុជា និងភាគីថៃមានបញ្ហាជាមួយគ្នាដោយសារជម្លោះព្រំដែនរវាងប្រទេសទាំង២។
ដោយមិនថ្លែងចំៗពីបញ្ហាជម្លោះព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសថៃ លោកបណ្ឌិតយូដូ យ៉ូណូ ថ្លែងថា បណ្តារដ្ឋជាសមាជិកអាស៊ានយកល្អគួរតែបញ្ចៀសកុំឱ្យមានជម្លោះជាមួយគ្នា ព្រោះអាស៊ានត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយផ្អែកលើការតាំងចិត្តយ៉ាងមុតមាំក្នុងការបង្កើតសុខសន្តិភាព និងជំរុញឱ្យមានស្ថេរភាពតាមរយៈកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់ និងការធ្វើសមាហរណកម្ម ។ លោកបណ្ឌិតថ្លែងទៀតថា ប្រសិនបើមានជម្លោះកើតឡើង អាស៊ានត្រូវតែសម្របសម្រួលឱ្យមានវេទិកាផ្នែកការទូត និងបើកការចរចាក្នុងគោលបំណងសម្រេចឱ្យបានសន្តិភាពជារួមមួយ ។
ទោះបីជាបែបណា ក្រោយពីអនុសាសន៍ បើកកិច្ចប្រជុំរបស់លោកបណ្ឌិតយូដូ យ៉ូណូ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងលោកអាប់ភីស៊ីត វ៉េចាជីវ៉ា នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ បានជជែកគ្នាទៅវិញទៅមក ដោយសារបញ្ហាជម្លោះព្រំដែនដែលបានកើនកំដៅតាំងពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១១ មក ។ ក្នុងកិច្ចប្រជុំនេះខាងភាគីថៃនៅតែអះអាងពីគោលជំហរបស់ខ្លួនទទូចឱ្យកម្ពុជាដកទ័ពចេញពីតំបន់មានជម្លោះផ្ទៃដីទំហំ៤,៦គីឡូម៉ែត្រក្រឡា ប្រសិនបើចង់ដាក់ពង្រាយអ្នកសង្កេតការណ៍ឥណ្ឌូណេស៊ីនៅតំបន់នោះ ប៉ុន្តែសម្តេចតេជោហ៊ុន សែន បានថ្លែងឆ្លើយតបភ្លាមៗថា ការទាមទារម្តងហើយម្តងទៀតរបស់ថៃឱ្យកម្ពុជាដកទ័ពចេញពីតំបន់ព្រះវិហារ ជារឿងមិនសមហេតុសមផល មិនអាចទទួលយកបានឡើយ ។ សម្តេចតេជោថ្លែងថា «គឺថៃទេ ដែលត្រូវដកទ័ពរបស់ខ្លួនចេញពីតំបន់នោះ។ ថៃជាប្រទេសធំមួយនៅតែបន្តមានមហិច្ឆតាអូសបន្លាយជម្លោះដោយអាវុធ ដើម្បីឈ្លានពានប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានទន់ខ្សោយដែលនៅក្បែរខាង» ។ សម្តេចតេជោថ្លែងទៀតថា «អាស៊ានត្រូវតែប្រញាប់ដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះព្រំដែននេះ ព្រោះវាអាចបង្កផលប៉ះពាល់ដល់ការបង្កើតសហគមន៍អាស៊ាននៅឆ្នាំ២០១៥។ អាស៊ានត្រូវតែចាត់ទុកបញ្ហាជម្លោះព្រំដែននេះរវាងប្រទេសថៃ និងប្រទេសកម្ពុជា ជាបញ្ហាសំខាន់សម្រាប់ជីវិតសហគមន៍អាស៊ានដូច្នេះអាស៊ានត្រូវស្វះស្វែងរកការសម្របសម្រួលឱ្យមានដំណោះស្រាយប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពសម្រាប់ជម្លោះនេះ» ។
ជាមួយគ្នានេះ សម្តេចតេជោក៏បានរិះគន់ប្រទេសថៃផងដែរចំពោះការដែលប្រទេសនេះនៅតែមិនព្រមចុះហត្ថលេខាលើលក្ខខណ្ឌប្រតិបត្តិ (JOR) ស្តីអំពីការដាក់ពង្រាយអ្នកសង្កេតការណ៍ឥណ្ឌូណេស៊ីដើម្បីត្រួតពិនិត្យបទឈប់បាញ់គ្នានៅតំបន់ព្រំដែនមានជម្លោះ ។ ភ្លាមៗនោះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអាប់ភីស៊ីត ក៏បានឆ្លើយតបចំពោះការថ្លែងរបស់សម្តេចតេជោហ៊ុន សែន វិញ ដោយថ្លែងថា «ថៃមិនមានបំណងបង្កជម្លោះនោះទេ ។ ខ្ញុំមានការខកចិត្តយ៉ាងខ្លាំងដែលសម្តេចតេជោហ៊ុន សែន ថ្លែងថា ថៃមានបំណងបង្កជម្លោះ» ។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីសៀមរូបនេះថ្លែងទៀតថា «ថៃមិនមានបំណងបង្កជម្លោះជាមួយប្រទេសជិតខាងខ្លួននោះទេ» ។ លោកអាប់ភីស៊ីត ថ្លែងអះអាងទាំងបំពានថា បញ្ហាជម្លោះព្រំដែនកើតឡើងនៅពេលកម្ពុជារំលោភបំពានអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នាឆ្នាំ២០០០ (MOU) ដោយការបញ្ជូនទ័ព និងអនុញ្ញាតឱ្យពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនទៅរស់នៅតំបន់មានជម្លោះផ្ទៃដីទំហំ៤,៦គីឡូម៉ែត្រក្រឡា ។ ប៉ុន្តែទោះបីជាបែបណា ក្រោយមកលោកអាប់ភីស៊ីត បានសុំទោសមេដឹកនាំអាស៊ានសម្រាប់ការបង្កបញ្ហានៅក្នុងកិច្ចប្រជុំពេញអង្គរបស់អាស៊ាន ។
តាមប្រភពព័ត៌មានពីទីក្រុងហ្សាការតា បានឱ្យដឹងទៀតថា ក្រោយពីមានការប៉ះទង្គិចគ្នាដោយពាក្យសម្តីរវាងសម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន និងលោកអាប់ភីស៊ីត ប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេសី លោកបណ្ឌិតយូដូយ៉ូណូ បានសម្របសម្រួលឱ្យមានការជួបពិភាក្សាក្រៅផ្លូវការទល់មុខគ្នារវាងសម្តេចតេជោហ៊ុន សែន និងលោកអាប់ភីស៊ីត ដោយក្នុងជំនួបពិភាក្សានេះក៏មានវត្តមានលោកបណ្ឌិតយូដូយ៉ូណូ ផងដែរ ។ ជំនួបពិភាក្សានោះធ្វើឡើងនៅព្រឹកថ្ងៃទី៨ ឧសភា នៅថ្ងៃបញ្ចប់នៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី១៨ ដោយធ្វើឡើងរយៈពេលជិត៣ម៉ោង ប៉ុន្តែលទ្ធផលនៃជំនួបពិភាក្សានេះមិនទាន់លាតត្រដាងឱ្យដឹងនៅឡើយទេ ។
បើទោះបីជានៅថ្ងៃទី១ នៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី១៨ មានភាពអាប់អួបន្តិចក៏៏ដោយ ក៏មេដឹកនាំប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមគ្នាស្តីអំពីស្ថាប័នអាស៊ាន ដើម្បីសន្តិភាព និងការផ្សះផ្សាគ្នា ប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការជួញដូរមនុស្ស និងការបង្កើតសហគមន៍អាស៊ាន ។ នៅថ្ងៃទី២នៃកិច្ចប្រជុំមេដឹកនាំទាំងអស់នឹងពិភាក្សាគ្នាអំពីប្រធានបទនានាក្នុងនោះមានដូចជាការដាក់បញ្ចូលប្រទេសទីម័រខាងកើតចូលជាសមាជិកអាស៊ាន និងមហិច្ឆតារបស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ដែលចង់ក្លាយជាប្រធានអាស៊ាននៅពេលអនាគត ។
ដោយឡែកនៅថ្ងៃទី១ នៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី១៨ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសឥណ្ឌូ ណេស៊ី លោកម៉ាទី ណាតាឡេហ្គាវ៉ា ដែលជាប្រធានអាស៊ាន បានរៀបចំឱ្យមានកិច្ចប្រជុំមួយរវាងលោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីហោ ណាំហុង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសថៃ លោកកាស៊ីត ភិរម្យ ដើម្បីពិភាក្សាអំពីបញ្ហាដាក់ពង្រាយអ្នកសង្កេតការណ៍ឥណ្ឌូណេស៊ីនៅតំបន់ជម្លោះព្រំដែនរវាងប្រទេសថៃ និងប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែនៅពេលនោះលោកកាស៊ីត ភិរម្យ ថ្លែងថា ប្រសិនបើចង់ឱ្យមានការដាក់ពង្រាយអ្នកសង្កេតការណ៍ឥណ្ឌូណេស៊ីនៅតំបន់នោះ កម្ពុជាត្រូវតែដកទ័ពចេញពីតំបន់នោះជាមុនសិន។ ការលើកឡើងរបស់លោកកាស៊ីត ភិរម្យ បានធ្វើឱ្យការពិភាក្សានោះមានភាពអាប់អួ គឺធ្វើឱ្យបញ្ហាដាក់ពង្រាយអ្នកសង្កេតការណ៍ឥណ្ឌូណេស៊ីត្រូវគាំងដំណើរទៀត ហើយនៅពេលលោករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ធ្វើសន្និសីទកាសែតអំពីជំនួបពិភាក្សានោះ លោកកាស៊ីត ភិរម្យ ដើរចេញមិនចូលរួមទេ។
ជំនួបពិភាក្សាក្រៅផ្លូវការរវាងសម្តេចតេជោហ៊ុន សែន និងលោកអាប់ភីស៊ីត ដែលចាប់ផ្តើមនៅម៉ោងជាង៨ព្រឹក ថ្ងៃទី៨ ឧសភា បានបញ្ចប់នៅម៉ោង១០និង៤០នាទីព្រឹក ថ្ងៃដដែល ប៉ុន្តែលទ្ធផលជំនួបពិភាក្សានោះមិនត្រូវបានលាតត្រដាងឱ្យដឹងទេ ដោយលោកបណ្ឌិតយូដូយ៉ូណូ តម្រូវឱ្យរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ម៉ាទី ណាតាឡេហ្គាវ៉ា សម្របសម្រួលឱ្យមានការជួបពិភាក្សាគ្នាទៀតរវាងលោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហោ ណាំហុង និងលោកកាស៊ីត ភិរម្យ ដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយជម្លោះព្រំដែនរវាងប្រទេសទាំង២កម្ពុជា-ថៃ។
ជាមួយគ្នានេះ ប្រភពព័ត៌មានពីទីក្រុងហ្សាការតា ឱ្យដឹងទៀតថា នៅថ្ងៃទី១ នៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី១៨ ជាលទ្ធផលសម្រេចបានការផ្តល់ការអនុម័តលើសេចក្តីថ្លែងការណ៍ចំនួន៣ ៖ ទី១-សេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមស្តីពីស្ថាប័នដើម្បីសន្តិភាព និងការផ្សះផ្សាគ្នា, ទី២-សេចក្តីថ្លែងការណ៍ស្តីពីបញ្ហាពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងការផ្សព្វផ្សាយ និងទី៣-សេចក្តីថ្លែងការណ៍ស្តីពីបញ្ហានានាពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងតួនាទីរបស់អាស៊ានក្នុងសហគមន៍ពិភពលោក។
លោកបណ្ឌិតយូដូយ៉ូណូ អំពាវនាវដល់មេដឹកនាំអាស៊ានពង្រឹង និងពង្រីកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ី លោកបណ្ឌិតយូដូយ៉ូណូ បានអំពាវនាវដល់ប្រមុខរដ្ឋអាស៊ានឱ្យបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ដើម្បីទប់ទល់ដោះស្រាយបញ្ហានៅចំពោះមុខនៅក្នុងតំបន់។ លោកបណ្ឌិតបានទទូចបែបនេះនៅពេលលោកធ្វើសុន្ទរកថាបើកកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី១៨ កាលពីថ្ងៃទី៧ ឧសភា។
លោកបណ្ឌិតយូដូយ៉ូណូ ថ្លែងថា ជម្លោះដោយប្រើអាវុធ ការបះបោរផ្នែកនយោបាយនៅមជ្ឈិមបូព៌ា ការប្លន់យន្តហោះ និងប្លន់តាមសមុទ្រ ឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ ភេរវកម្ម និងគ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ បានផ្តល់ផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់ប្រទេសទាំងឡាយក្នុងតំបន់។ លោកបណ្ឌិតថ្លែងក្នុងសុន្ទរកថានោះថា «នៅក្នុងពិភពលោក បណ្តាប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានមិនអាចឈរអោបដៃមើលបាននោះទេ គឺយើងត្រូវតែបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការការពារ ទាំងប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន ទាំងប្រទេសនៅក្នុងតំបន់ ហើយលើសពីនេះទៀតអាស៊ានត្រូវតែឆ្លើយតបចំពោះការពិតដែលនៅបន្តផ្លាស់ប្តូរ គឺយើងត្រូវតែដោះស្រាយ និងជម្នះរាល់បញ្ហាប្រឈម នានា»៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ