«ប្រលោមលោក» តើពាក្យនេះខ្មែរយើងប្រើចាប់ពីពេលណា បើពីបុរាណមកគេហៅថា«សាស្ត្រាល្បែង» ហើយអ្នកណាអ្នកបង្កើត ឬប្រើពាក្យនេះមុនគេ ? «ប្រលោមលោក» បើតាមសេចក្ដីពន្យល់របស់វចនានុក្រមខ្មែរ «គឺជារឿងប្រលោមចិត្តមនុស្ស គឺរឿងដែលអ្នកតែងប្រតិដ្ឋប្រដូចឡើង…
«ប្រលោមលោក» តើពាក្យនេះខ្មែរយើងប្រើចាប់ពីពេលណា បើពីបុរាណមកគេហៅថា«សាស្ត្រាល្បែង» ហើយអ្នកណាអ្នកបង្កើត ឬប្រើពាក្យនេះមុនគេ ?
«ប្រលោមលោក» បើតាមសេចក្ដីពន្យល់របស់វចនានុក្រមខ្មែរ «គឺជារឿងប្រលោមចិត្តមនុស្ស គឺរឿងដែលអ្នកតែងប្រតិដ្ឋប្រដូចឡើង ដោយឥតមានច្បាប់ដើមជាការណ៍ពិតប្រាកដជាគោលចារឹកឡើយ ។ ប្រលោមលោកនេះ ក្នុងសម័យពីដើមហៅ សាស្ត្រាល្បែង ឬរឿងល្បែង, ខាងសម្រាយច្រើនតែតែងជាពាក្យកាព្យ ដូចជាសាស្ត្រាល្បែងផ្សេងៗមានច្រើនឈ្មោះមានសាស្ត្រា ស័ង្ខសិល្ប៍ជ័យ, លក្សណវង្ស, ហង្សយន្ត, ជិនវង្ស ជាដើម; ខាងបាលីច្រើនតែជា បកិណ្ណកៈ ឬ វេយ្យាករណ៍បាឋ គឺជាពាក្យបាលី រាយៗ ជួនមានគាថាបាលីបញ្ចូលមកខ្លះដោយ អន្លើៗដូច បញ្ញាសជាតក ជាដើម, រឿងឬសាស្ត្រាទាំងនោះទោះជាកាព្យសម្រាយក្ដី ជាបាលីក្ដី ហៅថា សាស្ត្រាល្បែង ឬ រឿងល្បែង ដូចគ្នា, ត្រូវគ្នានឹងរឿងឬសាស្ត្រា, សៀវភៅ ប្រលោមលោក សម័យបច្ចុប្បន្ននេះ ។
ប៉ុន្តែ, តាមការពិនិត្យ, ឃើញថា ប្រលោមលោក សម័យឥឡូវនេះ មាន៣ប្រភេទគឺ ប្រលោមលោកស្នេហា, ប្រលោមលោកកសាងជីវភាពខ្លួន, ប្រលោមលោកប្រវត្តិសាស្ត្រ, ទាំង៣ប្រភេទនេះ សុទ្ធតែមានអត្ថន័យផ្សេងទីទៃពីគ្នា… (ម. ព. ជីវភាព, ប្រវត្តិសាស្ត្រ (ក្នុងពាក្យ បវត្តិ ឬ ប្រវត្តិ) ស្នេហា ផង ។ សាស្ត្រាល្បើក ក្នុងសម័យពីដើម ដូចជា ល្បើជូជក, ល្បើកមហារាជ ដែលគេលើកបំផ្លើស ក្នុងរឿងមហាជាតក៍ ជាដើម ក៏រាប់ថាជា ប្រលោមលោក បានដែរ ព្រោះគេតែងឡើងគ្រាន់នឹង ប្រលោម ឲ្យអ្នកអានអ្នកស្ដាប់សើចសប្បាយ ហៅថា ល្បើកប្រលោមលោក (មើលក្នុងពាក្យ ល្បើក ទៀតផង)» ។
ពីបុរាណហៅសាស្ត្រាល្បែង ឬរឿងល្បែង ហើយមកហៅថាប្រលោមលោកវិញ ដោយអ្នកនិពន្ធលោកនូ កន គឺលោកជាអ្នកប្រើពាក្យនេះមុនគេ ។
យោងតាមសៀវភៅ«អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរសតវត្សរ៍ទី២០កវីនិពន្ធនិងកម្រងអត្ថបទ»ឱ្យដឹងថា រឿងតុងឈិន ជាស្នាដៃប្លែកពីរឿងនានារបស់លោកនូ កន បានសរសេរជាពាក្យរាយក្នុងសម័យផុសផុលនៃប្រលោមលោកទំនើប ។ ពាក្យ«ប្រលោមលោក»លោកនូ កន បានប្រើមុនគេ ដើម្បីបកប្រែពីពាក្យបារាំង Roman គឺជារឿងនិពន្ធជាពាក្យរាយ ខុសពីរឿងល្បែងដែលតាក់តែងជាកំណាព្យ ។ សូមអានរឿងទាវឯក ទំព័រខ ។ អ្នកនិពន្ធចង់ពណ៌នាស្រុកខ្មែរយើងភ្ជាប់នឹងប្រវត្តិសាស្ត្រនៅសម័យលង្វែកក្នុងអំឡុងសតវត្សទី១៦ ។
ឯកសារដដែលបង្ហាញប្រវត្តិលោកនូ កន ឲ្យដឹងថា លោកកើតនៅឆ្នាំ១៨៧៤នៅអង្គតាសោម ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ ។ មាតានាមនូវ បិតានាមអ៊ុក ជាកសិករ ។ អាយុបាន៩ឆ្នាំ កុមារនូ កន ទៅរៀនសរសេរ និងអាននៅវត្តអង្គត្នោត ។ បន្ទាប់មកបានបួសជាសាមណេរក្នុងជន្មាយុ១៤ឆ្នាំ ហើយបានលាចាកសិក្ខាបទមកជាគ្រហស្ថវិញ មួយឆ្នាំក្រោយមក ។
អាយុ១៧ឆ្នាំ លោកនូ កន ទទួលតំណែងជាលេខាធិការលោកចៅហ្វាយខេត្តទ្រាំង នៅវៀតណាម ខាងត្បូងសព្វថ្ងៃ ។ នៅឆ្នាំ១៨៩១ លោកបានចូលទៅបម្រើនៅការិយាល័យក្នុងបរមរាជវាំងអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំ ។ បន្ទាប់មកបានផ្លាស់ទៅធ្វើការនៅក្រសួងសុរិយោដី និងក្រសួងរតនាគារ ។
នៅឆ្នាំ១៩០២ លោកនូ កន ប្រឡងជាប់លេខ១ជាអ្នកប្រាជ្ញអក្សរសាស្ត្រ ហើយរដ្ឋបាលបារាំងបានបញ្ជូនលោកឱ្យទៅបន្តការសិក្សាច្បាប់នៅប្រទេសបារាំង ។ ដល់ពេលត្រឡប់មកស្រុកខ្មែរ លោកបានទទួលតំណែងជាបន្តបន្ទាប់គឺចៅហ្វាយខេត្តកំពង់សៀម ជាចាងហ្វាងសាលាដំបូង ជាចាងហ្វាងសាលាឧទ្ធរណ៍ និងជារដ្ឋលេខាធិការក្រសួងកសិកម្ម ។ នៅឆ្នាំ១៩៤៥ លោកបានជាប់ឆ្នោតជាតំណាងរាស្ត្រ នៅមណ្ឌលកោះសូទិន ។
លោកនូ កន បានទទួលអនិច្ចកម្មនៅឆ្នាំ១៩៤៧ (សូមអានអត្ថបទលី ធាមតេង អ្នកនិពន្ធដែលមានឈ្មោះល្បីទំព័រ២១-២៣ ។ សុទ្ធ ប៉ូលីន ត្រូវជាចៅលោកនូ កន បានសរសេរនៅអារម្ភបទរឿងតុង ឈិន បានបញ្ជាក់ថាលោកស្លាប់នៅឆ្នាំ១៩៥០ ។ តែយើងយកអត្ថបទស្រាវជ្រាវលី ធាមតេង ជាគោលព្រោះជាការស្រាវជ្រាវក្រោយ ហើយដោយបានពិនិត្យឡើងវិញ) ។
លោកនូ កន បានទុកស្នាដៃដូចតទៅនេះគឺ ៖
-ទាវឯក(រឿងល្បែង),ភ្នំពេញ,១៩៤២,៥ភាគ ។
-តុងឈិន(ប្រលោមលោកទំនើប),ភ្នំពេញ,១៩៤៧,២ភាគ ។
-ពិម្ពានិព្វាន(រឿងល្បែង),បោះពុម្ពលើកទី៣,ភ្នំពេញ,១៩៦០ ។
-សាមកុក(រឿងចិន ដែលលោកបានបកពីភាសាថៃមកជាភាសាខ្មែរ),បោះពុម្ពជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងទស្សនាវដ្តីកម្ពុជសុរិយាតាំងពីឆ្នាំ១៩៤៨រហូតមកដល់អំឡុងឆ្នាំ១៩៧៣-៧៤ពេលដែលទស្សនាវដ្តីលែងមានជីវិត(ទស្សនាវដ្តីមានកំណើតឡើងវិញនៅឆ្នាំ១៩៩៥) ។
-ឥណាវ(ជាពាក្យរាយ),ពុំបានបោះពុម្ព ។
លោកនូ កន និពន្ធរឿងទាវឯក និងពិម្ពានិព្វានជាកំណាព្យបទពាក្យ៨ ។ ចំពោះរឿងទាវឯក លោកបញ្ជាក់ក្នុងអារម្ភកថាថា«ជារឿងពិតមានតំណាលតាមពាក្យចាស់បុរាណ និងសាស្ត្រាដែលគេតែងទុកមករាប់ពីដំណើរទាវឯកមកដល់ឥឡូវនេះប្រហែលប្រាំរយឆ្នាំហើយតែក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រព្រះរាជពង្សាវតារមិនបានអធិប្បាយ ។ ដែលខ្ញុំចាំរឿងនេះយកមកតែងគឺខ្ញុំយកតាមសម្តីអ្នកចម្រៀងក្នុងហ្លួងកាលរាជ្យព្រះករុណានរោត្តម គង់ព្រះជន្មនៅឡើយបានច្រៀងថ្វាយទ្រង់ព្រះសណ្តាប់ ខ្ញុំស្តាប់ចាំបានឃើញថា សេចក្តីចម្រៀងមានបញ្ហាល្អិតល្អ» (នូ កន រឿងទាវឯក ភាគ១ ភ្នំពេញ,១៩៥៣,ទំព័រក) ។ ដោយយោងលើសំណេរលោកនូ កន រឿងនេះលោកទាញចេញពីអក្សរសិល្ប៍សម្តី ពោលគឺចេញពីសម្តីចម្រៀង ។ រឿងទាវឯក ដែលនិពន្ធដោយលោកនូ កន នេះមានទម្រង់រឿងប្រហាក់ប្រហែលរឿងទំុទាវ ដែលនិពន្ធដោយភិក្ខុសោម នៅព.ស.២៤៥៨(គ.ស.១៩១៥) ។
ចំណែករឿងពិម្ពានិព្វាន អ្នកនិពន្ធបានបញ្ជាក់ថាបានប្រែផ្សំតាមភាសាសៀមដូចមានបញ្ជាក់ថា៖ «សម័យនេះខ្ញុំរិះចុះសំនួន ជាពាក្យជួនផ្ទួនផ្ទេរកែបញ្ហា ប្រាំបីពាក្យភាគបួនមួនមាត្រា គឺខេមរានីស្រាយរាយរឿងកាត់ ។ តក្រសែប្រែតាមស្យាមភាសា ដែលព្រះអង្គសុមាវតីក្សត្រ ក្នុងព្រះកេតុជេដ្ឋាធីតាចាត់ទ្រង់អនុវត្តព្រះទានមានប្រាំបី» (នូ កន រឿងពិម្ពានិព្វាន,ភ្នំពេញ,១៩៦០,ទំព័រ២)។
ចំពោះរឿងឥណាវ និងសាមកុកគឺជារឿងដែលលោកបានដកស្រង់ពីបរទេសដែរ ពោលគឺពីរឿងជ្វា និងរឿងចិន ។ យើងដឹងហើយថា នូ កន លោកពុំចេះភាសាជ្វា និងចិនទេ ប៉ុន្តែចេះភាសាថៃយ៉ាងច្បាស់លាស់ដូចអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរមួយចំនួនធំនៅជំនាន់នោះដែលធ្លាប់បានទៅសិក្សារៀនសូត្រនៅប្រទេសថៃគឺមានក្សត្រ មន្ត្រីក្នុងវាំង និងព្រះសង្ឃជាដើម ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ