កុលសម្ព័ន្ធដានី(Dani) ក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ត្រូវបានរកឃើញតាំងពីទសវត្សឆ្នាំ១៩៣០ នៃសតវត្សទី២០ម៉្លេះ ប៉ុន្តែរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃកុលសម្ព័ន្ធមួយនេះអត់ប្រែប្រួលអ្វីសោះ នៅតែប្រកាន់ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីឆ្អើរសពមេកន្ទ្រាញទុកគោរពបូជាឱ្យបានយូរ និងកាត់ម្រាមដៃខ្លួនឯងមួយថ្នាំងរាល់ពេលមានសាច់ញាតិណាម្នាក់ស្លាប់ ។ កុលសម្ព័ន្ធយុគថ្មក្នុងសតវត្សទី២១កុលសម្ព័ន្ធដានីផ្តុំគ្នានៅភូមិវីសាឡេប(Wesalep) ឃ្លាតពីវ៉ាមេណា (Wamena) ក្នុងចម្ងាយផ្លូវត្រូវដើរកាត់ព្រៃមួយសប្តាហ៍ទើបដល់។ ភូមិវីសាឡេប នៅក្នុងព្រៃជ្រៅលើខ្នងភ្នំ មួយនៅជាប់ភ្នំ Jayawijaya ដែលជាជួរភ្នំខ្ពស់ជាងនីវ៉ូទឹកសមុទ្រ៤.៨០០ម៉ែត្រ(ភ្នំខ្ពស់ទី២នៅប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី)។
ដានី ជាកុលសម្ព័ន្ធមួយធំមានសមាជិកប្រហែល២៥០.០០០នាក់។ តំបន់មានកុលសម្ព័ន្ធដានីរស់នៅផ្តុំគ្នាច្រើន គឺតំបន់ វ៉ាមេណា ខ្ពស់ជាងនីវ៉ូទឹកសមុទ្រ១.០០០ម៉ែត្រ ក្តោបដោយប្រជុំភ្នំ Zyklopenberge។ ដែនកោះញូវហ្គីនៀ (New Guinea) ប៉ែកខាងឥណ្ឌូណេស៊ីជាដែនដីដាច់ស្រយាល ធ្វើដំណើទៅមកបានតែដោយសារយន្តហោះប៉ុណ្ណោះ ។ ដូច្នេះហើយទើបដែនដីសម្បូរកុលសម្ព័ន្ធដានីនេះ ហាក់ដូចត្រូវគេបំភ្លេចចោលក្នុងជីវិតសម័យទំនើបដែលមានការរីកចម្រើនឈានឡើងជានិច្ច។
ទសវត្សឆ្នាំ១៩៣០នៃសតវត្សទី២០ មានដំណើររុករកច្រើនគួរសមមកកាន់ដែនដីព្រៃភ្នំនេះ ហើយក្នុងចំណោមទិដ្ឋភាពប្លែកៗ ដែលរកឃើញពេលនោះ គេភ្ញាក់ផ្អើលខ្លាំងមែនទែននៅពេលប្រទះកុលសម្ព័ន្ធស្បែកក្រហមមួយប្រភេទ នៅតែរក្សាការរស់នៅតាមបែបបុព្វកាល គឺកុលសម្ព័ន្ធដានីនេះឯង ។ កុលសម្ព័ន្ធដានី និយមរស់នៅក្នុងខ្ទមមូលៗ ដែលគេឱ្យឈ្មោះថា honai ព្រោះវាធ្វើពីឈើ honai និងស្លឹកឈើ។ ថ្វីបើប្រុសៗដានីអនុញ្ញាតឱ្យមានប្រពន្ធច្រើនបាន តែត្រូវធានាឱ្យប្រពន្ធម្នាក់ៗមានខ្ទមមូលមួយជាសម្បតិ្តផ្ទាល់ខ្លួន រួមជាមួយដីធ្លីខ្លះល្មមដាំដុះចិញ្ចឹមជីវិតបាន ។
អាចនិយាយបានថា នៅក្នុងចំណោមកុលសម្ព័ន្ធដានីក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី មានតែសហគមន៍ដានីក្នុងជ្រលង Baliem ប៉ុណ្ណោះ រក្សាការប្រតិបត្តិតាមបែបបុរាណខ្ពស់ជាងសហគមន៍ដានីក្នុងតំបន់ឯទៀតៗ ។ ជំនូនសម្រាប់ការប្រពន្ធរបស់កុលសម្ព័ន្ធដានីគឺ ជ្រូក៤ឬ៥ក្បាលធំៗគួរសម ។ ការដែលត្រូវដោះស្រាយឱ្យប្រពន្ធម្នាក់មានខ្ទមមូលមួយដោយឡែក គឺផ្តើមចេញពីទំនៀមទម្លាប់រស់នៅដាច់គ្នា ។ ពួកគេមិនរស់នៅជាមួយគ្នាក្នុងលំនៅឋានតែមួយឡើយ ។ ខ្ទមមួយសម្រាប់តែស្ត្រីម្នាក់ បុរសម្នាក់រស់នៅជាមួយកូនៗរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ ។ សូម្បីប្តីប្រពន្ធក៏មិនរស់នៅជាមួយគ្នាក្រោមដំបូលតែមួយដែរ ត្រូវការគ្នាសឹមកាត់រកគ្នា រួចហើយត្រឡប់ទៅខ្ទមរបស់ខ្លួនវិញ ។
របបមាតាធិបតេយ្យនៅតែរក្សាបានក្នុងកុលសម្ព័ន្ធមួយនេះរហូតដល់សព្វថ្ងៃ, ស្រីៗរ៉ាប់រងកិច្ចការទាំងអស់ តាំងពីការងារស្រែចម្ការ រកផលានុផល ធ្វើម្ហូប មើលថែទាំកូន។ ចំណែកប្រុសៗដានីរ៉ាប់រងការងារសាងសង់ ក៏ដូចជួសជុលលំនៅឋានរបស់ប្រពន្ធ និងចេញបរបាញ់សត្វពេលណាប្រពន្ធណាម្នាក់ប្រាប់ថា អស់ម្ហូប ។ ពេលវេលាភាគច្រើនរបស់ប្រុសៗដានី ច្រើនតែទំនេរ ហេតុនេះតែងជួបជុំគ្នាជក់បារីហុយទ្រលោម និងព្រោកប្រាជ្ញក្នុងខ្ទមរបស់អ្នកណាម្នាក់ ។
ប្រុសៗដានីអត់ស្លៀកខោ ឬប៉ឹងទេ ពាក់តែ Koteka ធ្វើអំពីសម្បកឃ្លោកហាលស្ងួតសម្រាប់បិទបាំងប្រដាប់ភេទប៉ុណ្ណោះ។ នេះជាប្រភេទឃ្លោកពិសេសម្យ៉ាងរាងវែងព្រលាំបំពង់ប្ញស្សី ដែលមានតែកុលសម្ព័ន្ធដានី ទើបមានគ្រាប់ពូជឃ្លោកប្រភេទនេះ ហើយតែងដាំដុះវាជាប់ជាប្រចាំសម្រាប់ប្រុសៗប្រើការបិទបាំងអង្គជាតរបស់ខ្លួន ។ គេចោះក្បាលឃ្លោកឱ្យមានប្រហោងធំល្មមស៊កច្រកទាំងអង្គជាត ទាំងអណ្ឌៈ(ទាំងមេទាំងពង)ចូលក្នុងនោះ ហើយប្រើខ្សែចងជាប់ចង្កេះកុំឱ្យវារបូតចេញកេរ្តិ៍កណ្តាលវាល ។ រីឯផ្នែកខាងចុងសម្បកឃ្លោក គេដោតកន្ទុយកណ្តុរ Irian Jaya ដែលខ្លួនប្រមាញ់បានសម្រាប់លម្អផង សម្រាប់បង្អួតសមត្ថភាពប្រមាញ់កណ្តុរ Irian Jaya ផង។
ស្រីៗកុលសម្ព័ន្ធដានីលែងខ្លួនមួយកំណាត់លើ បិទបាំងតែល្វែងក្រោមប៉ុណ្ណោះ។ ស្រី្តមានប្តីស្លៀកសំពត់ប្រពៃណីត្បាញពីស្មៅចាប់ពីចុងឆ្អឹងជំនីរផុតចុះក្រោម, ស្រីក្រមុំស្លៀកសំពត់ត្បាញពីស្មៅចាប់ពីចង្កេះដល់ជង្គង់ ។ ក្រៅពីនេះ ស្រីៗកុលសម្ព័ន្ធដានីតែងត្បាញថង់ noken ពីសរសៃសម្បកឈើសម្រាប់ប្រើរៀងខ្លួន ។ ថ្វីបើត្បាញពីសរសៃសំបកឈើ តែថង់ noken ជាប់ល្អណាស់ទ្រទ្រង់របស់ធ្ងន់បាន ។ វាមានខ្សែសម្រាប់ស្ពាយលើស្មា, បើមិនដូច្នេះទេរុំព័ទ្ធក្បាល សម្រាប់ដាក់អុសឬចំណីអាហារ, ពេលខ្លះដាក់កូនតូចរបស់ខ្លូនដែលទើបតែចេះវារ ឬលូនក៏មាន ។
វប្បធម៌ដោយឡែកម្យ៉ាងទៀតរបស់កុលសម្ព័ន្ធដានី គឺស្រីៗបន្ទាប់ពីសម្រាលកូនហើយ តមដំណេកនៅជាមួយប្រុសចាប់ពី២ឆ្នាំដល់៥ឆ្នំា។ ពួកគេយល់ថា ធ្វើដូច្នេះ ដើម្បីឱ្យមនុស្សស្រីមានអារម្មណ៍មូលលើការមើលថែរក្សាកូនបានល្អ ដល់កូនធំបន្តិចទើបអាចរកការសប្បាយផ្ទាល់ខ្លួនបាន ។ ពីដើមប្រុសៗក្នុងកុលសម្ព័នដានី ល្បីណាស់ខាងប្រមាញ់ក្បាលមនុស្ស តែសព្វថ្ងៃស្ថិតក្រោមការគាបសង្កត់របស់អាជ្ញាធរ ពួកគេសុខចិត្តលះបង់ទំនៀមទម្លាប់នោះចោល។ ប៉ុន្តែពួកគេនៅ រក្សាទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីពាក់ក្រវិលច្រមុះធ្វើពីខ្នាយជ្រូកព្រៃ ដៃកាន់លំពែង ស្មាស្ពាយធ្នូ ព្រួញ ។
សម័យមុនដែលមិនទាន់មានការអន្តរាគមន៍ពីអាជ្ញាធរ អ្នកប្រយុទ្ធដានីខ្លាំងក្លាក្នុងការធ្វើសង្រ្គាមណាស់ ច្រើនតែបានទទួលជ័យជម្នះលើអ្នកប្រយុទ្ធរបស់កុលសម្ព័ន្ធឯទៀត រាល់លើកមានការប្រយុទ្ធទន្ទ្រានដណ្តើមដែនដី និងដណ្តើមស្រី ។ ជ័យភ័ណ្ឌសំខាន់បំផុតរាល់ពេលប្រយុទ្ធគ្នាម្តងៗ គឺក្បាលសត្រូវ, អ្នកណាកាត់ក្បាលសត្រូវបានច្រើនជាងគេ ក្លាយជាបុគ្គលអស្ចារ្យបានទទួលការកោតសរសើរ ។ ព្រោះតែចង់បានក្បាលសត្រូវដើម្បីបង្អួតស្នាដៃខ្លួន ទើបពួកគេប្រយុទ្ធអត់រាថយ ដឹងតែសម្រុកចូលយកឈ្នះដៃ ធ្វើឱ្យម្ខាងទៀតតតាំងបានបន្តិចខ្លាចត្រូវកាត់ក្បាលក៏រត់ប្រាសអាយុ, ទម្រាំតែត្រឡប់មកវិញ ស្រីៗក្មេងៗ ត្រូវអ្នកប្រយុទ្ធខាងកុលសម្ព័ន្ធដានីចាប់យកអស់ពីភូមិ។
ឆ្អើរសពឱ្យក្លាយទៅជាសពអប់ទុកបានយូរប្រការចម្លែកមួយបែបទៀតរបស់កុលសម្ព័ន្ធដានី គឺទំនៀមទម្លាប់ឆ្អើរសពមេកន្រ្ទាញរបស់ខ្លួនទុកគោរពបូជាឱ្យបានយូរ ។ សពឆ្អើរទាល់តែឡើងខ្មៅឃ្លីកដូចដុំធ្យូងនោះ កុលសម្ព័ន្ធដានីលើកតម្កើងជារតនវត្ថុ ជាវត្ថុខ្ពង់ខ្ពស់សំខាន់បំផុតក្នុងជីវភាពស្មារតីរបស់ខ្លួន។ សពមេកន្ទ្រាញក្រោយពេលស្លាប់ត្រូវបានតម្កល់ក្នុងផ្ទះមួយដែលកុលសម្ព័ន្ធដានីប្រសិទ្ធនាមថា ផ្ទះស័ក្តិសិទ្ធិ។ ទាំងផ្ទះនោះ ទាំងសពមេកន្ទ្រាញឋិតក្រោមការការពារយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ពីមេកន្ទ្រាញថ្មី ។ អត់អ្នកណាចូលផ្ទះនោះបានទេ ប្រសិនបើគ្មានការអនុញ្ញាតចាំបាច់ពីមេកន្ទ្រាញថ្មី។
អ្នកណាបំពានបញ្ញត្តិដែលមានតាំងពីដូនតាមកនេះនឹងក្លាយជាអ្នកទោសឧក្រិដ្ឋ ត្រូវមនុស្សក្នុងកុលសម្ព័ន្ធព្រួតគ្នាផ្តន្ទាទោសដោយកាត់ក្បាលចោល ។ មេកន្ទ្រាញកុលសម្ព័ន្ធដានី មានអំណាចមិនខុសពីស្តេចតូចមួយអង្គឡើយ ។ ពីដើម អ្នកបានឡើងកាន់តំណែងមេកន្ទ្រាញ គឺអ្នកប្រយុទ្ធដ៏ក្លាហានអង់អាច ពូកែជាងគេ ធ្លាប់ដឹកនាំប្រយុទ្ធរាប់មិនអស់ក្នុងការប្រយុទ្ធទន្ទ្រានដែនដីកុលសម្ព័ន្ធឯទៀត។ មេកន្ទ្រាញជាអ្នកឯកទេសខាងប្រមាញ់ក្បាលមនុស្ស និងដឹកនាំការប្រយុទ្ធប្រមាញ់ក្បាលមនុស្ស ។
នៅពេលឈឺធ្ងន់ដឹងខ្លួនមិនអាចរស់បានតទៅទៀត មេកន្ទ្រាញដ៏ល្បីល្បាញនោះ ប្រកាសកំណត់យកអ្នកណាម្នាក់ឡើងស្នងតំណែងខ្លួន ដើម្បីដឹកនាំកុលសម្ព័ន្ធទាំងមូល ។ ការសម្រចយកមេកន្ទ្រាញបន្ទាប់ គឺជាសិទ្ធិផ្តាច់មុខរបស់គាត់ ត្រូវគោរពតាមទាំងអស់គ្នា ។ លុះមេកន្ទ្រាញស្លាប់ទៅ មេកន្ទ្រាញថ្មីមានភារកិច្ចអប់សពមេកន្ទ្រាញមុនទុកសម្រាប់ឱ្យកុលសម្ព័ន្ធគោរពបូជា។ គោលដៅនៃការអប់សពទុក គឺទី១-ដើម្បីជាការរំលឹកដល់គុណបំណាច់គាត់កាលនៅរស់ ទី២-ដើម្បីឱ្យកុលសម្ព័ន្ធដានីទាំងមូលមានសំណាងល្អ បានដួងព្រលឹងមេកន្ទ្រាញមុនតាមថែរក្សាការពារ ។
កុលសម្ព័ន្ធដានី មានរបៀបទុកដាក់សពច្រើនបែប តែភាគច្រើននិយមបូជា បន្ទាប់ពីបូជារួចយកធាតុទៅបញ្ចុះភ្លាម ។ កន្លែងបញ្ចុះធាតុ ត្រូវបានគេពូនដីឱ្យខ្ពស់ជាងផ្ទៃដីជុំវិញបន្តិច ងាយសម្គាល់ដឹង តែមិនខ្ពស់ដូចផ្នូរជនជាតិឯទៀតឡើយ ។ មានតែមេកន្ទ្រាញដែលជាបុគ្គលដ៏មហិមាទើបគេអប់សពទុក តែក៏ត្រូវបានមេកន្ទ្រាញរូបនោះខ្លួនឯងអនុញ្ញាតមុនពេលស្លាប់ដែរទើបធ្វើបាន ។ មេកន្ទ្រាញខ្លះមិនចង់ឱ្យគេអប់សពខ្លួន ព្រោះអាក្រក់មើលពេក ដូច្នេះសពគាត់ត្រូវចាត់ចែងតាមរបៀបផ្សេងដែលមេកន្ទ្រាញថ្មីជាអ្នកកំណត់។
ព្រោះតែដូច្នេះ ទើបឆ្លងកាត់ប៉ុន្មានពាន់ឆ្នាំមកហើយ សពអប់មេកន្ទ្រាញមានតិចតួច ។ នៅជ្រលងភ្នំ Baliem ទាំងមូល អ្នកស្រាវជ្រាវរកឃើញប្រមាណ១០សពប៉ុណ្ណោះ ដែលសពខ្លះមានអាយុកាលរាប់រយឆ្នាំមកហើយ ។ និយាយថា អប់សព តែតាមពិតឆ្អើរបំពក់ផ្សែងទៅវិញទេ គឺឆ្អើរទាល់តែក្រៀមមែនទែន ដើម្បីទុកគោរពបូជាបានយូរ។ កិច្ចការឆ្អើរសពនេះធ្វើក្នុងផ្ទះមេកន្ទ្រាញតែម្តង ហើយអ្នកមានសិទ្ធិចូលក្នុងផ្ទះនោះដើម្បីឆ្អើរសព គឺមេកន្ទ្រាញថ្មី ព្រោះកិច្ចការពិសិដ្ឋមានតម្លៃក្រៃលែង មនុស្សធម្មតាមិនអាចលូកដៃបានឡើយ សូម្បីដើរទៅជិតផ្ទះធ្វើកិច្ចការពិសិដ្ឋនោះក៏មិនបានផង។
ដំបូងបំផុត មេកន្ទ្រាញថ្មី ខ្វេះត្រង់ចង្កេះសព បារយកគ្រឿងក្នុងចេញទាំងអស់ ហើយរៀបចំរាងកាយសពឱ្យឋិតក្នុងឥរិយាបថអង្គុយបញ្ឈរជង្គង់ផ្អឹបចូលទ្រូង យកខ្សែចងណែនកុំឱ្យរលាចេញបាន បន្ទាប់មកទើបលើកសពដាក់លើចង្អើរដែលរៀបចំហើយស្រេច ។ ចង្អើរសម្រាប់ឆ្អើរសពមានកម្ពស់ពី១ម៉ែត្រដល់១,៥ម៉ែត្រ។ លុះដាក់សពឱ្យអង្គុយលើចង្អើរ និងរៀបឈើទប់ជុំវិញជាប់ល្អហើយ មេកន្ទ្រាញថ្មីចាប់ផ្តើមបង្កាត់ភ្លើងដុតពីក្រោមឱ្យកម្តៅជះឡើងត្រង់ជាមួយផ្សែងខ្មួលខ្មាញ់ ។ ធ្វើយ៉ាងនេះជាប់រហូតទាំងថ្ងៃទាំងយប់។ ខ្លាញ់ក្នុងខ្លួនសពចេះតែហូរស្រក់ចុះតាមរន្ធចោះត្រង់ចង្កេះ។
បើសម្គាល់ឃើញខ្លាញ់ស្ទះត្រង់ណាមិនអាចហូរតាមរន្ធនោះបានមេកន្ទ្រាញថ្មីយកម្ជុលធំចាក់ទម្លុះស្បែកឱ្យខ្លាញ់ស្ទះនោះហូរចេញបានស្រួល ។ រយៈពេលឆ្អើរសពមិនមែនធ្វើត្រឹមតែមួយថ្ងៃមួយយប់ ឬពីរបីថ្ងៃពីរបីយប់ចប់ទេ គឺប្រព្រឹត្តជាប់រហូតចាប់ពីមួយខែ ទៅដល់បីខែក៏មាន ទាល់តែពេលណាសពរួញខ្លីដូចគល់អុស និងឡើងខ្មៅដូចធ្យូងមួយដុំមើលពីចម្ងាយសឹងថាមិនដឹងសពមនុស្ស ទើបសន្មតថាចប់ការងារ។ ដល់ពេលនោះ សពអស់ខ្លាញ់ និងទឹកពីក្នុងខ្លួនទៅហើយ ថែមទាំងសាច់ក៏ស្ងួតរឹងកំព្រឺសទៀត ទម្ងន់នៅសល់តិចតួចបំផុត ញ៉ឹងដៃម្ខាងធូរល្ហុយ ។
គេមិនដឹងច្បាស់ថា សពឆ្អើរទាល់តែដូចដុំធ្យូងបែបនេះអាចរក្សាទុកបានយូរប៉ុន្មានទេ តែកន្លងមកអ្នកស្រាវជ្រាវពិនិត្យឃើញសពខ្លះមានអាយុកាល៥០០ឆ្នាំទៅហើយ នៅតែអត់ទាន់ខូចទៀត ។ សពដែលមានអាយុកាលតិចជាងគេដែលបានពិនិត្យឃើញគឺ ជាង២០០ឆ្នាំ។ នេះបើតាមការរុករកកន្លងមករបស់ក្រុមស្រាវជ្រាវ។ ផ្ទះឆ្អើរសពមេកន្ទ្រាញ ផ្ទះខ្លះជួសជុលរាប់សិបដងទៅហើយ តែសពមេកន្ទ្រាញនៅដដែល។ កុលសម្ព័ន្ធដានីមានជំនឿថាមេកន្ទ្រាញរបស់ខ្លួនជាបុគ្គលអមតៈ តែងស្ថិតស្ថេររហូតជាមួយការស្ថិតស្ថេរលើផែនដីរបស់កុលសម្ព័ន្ធដានី ដើម្បីថែរក្សាការពារកុលសម្ព័ន្ធដែលខ្លួនធ្លាប់ដឹកនាំកន្លងមក។ រាល់ឱកាសប្រារព្ធពិធីបុណ្យតាមប្រពៃណីកុលសម្ព័ន្ធ មេកន្ទ្រាញថ្មីត្រូវរៀបចំសែនព្រេនមេកន្ទ្រាញចាស់ជាមុនសិន។
សំណែនរួមមានជ្រូក និងមាន់ ជារបស់សំខាន់ជាងគេដែលមិនអាចខ្វះបាន។ សែនមេកន្ទ្រាញចាស់រួចរាល់ទើបដល់ពិធីឯទៀត ក៏ដូចជាដល់ពេលមេកន្ទ្រាញថ្មីមានសិទ្ធិលើកសពមេកន្ទ្រាញចាស់ចេញក្រៅផ្ទះឱ្យសមាជិកកុលសម្ព័ន្ធបានឃើញផ្ទាល់ភ្នែក និងបានគោរពបូជា។ គេនាំគ្នាយកកម្រងគ្រឿងអលង្ការផ្សេងៗពាក់នៅ.កសព ដើម្បីសុំសេចក្តីសុខសេចក្តីចម្រើន។ សពអប់មេកន្ទ្រាញចាស់ទាល់តែអ្នកមានអំណាចលើគេទើបមានសិទ្ធិមើលថែរក្សា និងលើកចេញពីផ្ទះឱ្យឃើញជាសាធារណៈ។ អ្នកនោះគឺមេកន្ទ្រាញថ្មីហ្នឹងឯង។ មានសពអប់នៅជាមួយខ្លួន មេកន្ទ្រាញថ្មីកាន់តែមានអំណាច និងបានទទួលការគោរពខ្លាំងឡើង។
សហគមន៍ណាមានសពអប់មេកន្ទ្រាញចាស់ តែងមានមោទនភាព ព្រោះបានសហគមន៍កុលសម្ព័ន្ធដានីនៅកន្លែងឯទៀតកោតសរសើរយ៉ាងខ្លាំង។ ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីកាត់ម្រាមដៃពេលមានសាច់ញាតិស្លាប់កុលសម្ព័ន្ធដានីមិនត្រឹមតែត្រូវបានគេចាប់អារម្មណ៍ដោយសារទំនៀមទម្លាប់រស់នៅក្នុងខ្ទមផ្សេងៗគ្នា និងឆ្អើរសពមេកន្ទ្រាញទុកគោរពបូជាប៉ុណ្ណោះទេ នៅមានទំនៀមទម្លាប់ស្ម័គ្រចិត្តធ្វើទុក្ករកម្មគួរឱ្យញាក់សាច់ដ៏ចម្លែកមួយទៀត គឺកាត់ម្រាមដៃខ្លួនឯងជាការកាន់ទុក្ខចំពោះអ្នកបាត់បង់ជីវិត។
ត្រូវបានចាត់ទុកជាកុលសម្ព័ន្ធយុគថ្មក្នុងសតវត្សទី២១ ព្រោះកុលសម្ព័ន្ធដានីនៅរក្សាខ្ជាប់ខ្ជួនទំនៀមទម្លាប់បុព្វកាលរបស់ខ្លួនរហូតដល់សព្វថ្ងៃ ពិសេសទំនៀមទម្លាប់កាត់ម្រាមដៃ ទោះអ្នកណាពេបជ្រាយថាហួសសម័យយ៉ាងម៉េចក៏ដោយ។ រាល់ពេលមានសាច់ញាតិណាម្នាក់ស្លាប់ មិនថាស្លាប់ដោយប្រការអ្វីទេ មនុស្សស្រីដែលជាប់សាច់ឈាមត្រូវតែកាត់ម្រាមដៃខ្លួនឯងមួយ២ថ្នាំង ជាការកាន់ទុក្ខសម្តែងការនឹករលឹកគ្មានពេលស្បើយ។ អ្នកខ្លះរហូតដល់កាត់ម្រាមដៃម្តងថ្នាំងក៏មាន។ សម្រាប់កុលសម្ព័ន្ធដានី ការបាត់បង់សាច់ញាតិមិនមែនគ្រាន់តែជាការឈឺចាប់ផ្លូវចិត្តទេ រូបកាយក៏ឈឺចាប់ដែរ។
ហេតុនេះសូមមិត្តកុំភ្ញាក់ផ្អើលពេលទៅដល់តំបន់រស់នៅរបស់កុលសម្ព័ន្ធដានី ហើយឃើញស្រីៗក្នុងកុលសម្ព័ន្ធនោះពិការម្រាមដៃ។ ពួកគេពិការដោយការធ្វើទុក្ករកម្មខ្លួនឯង មិនមែនដោយសារអ្នកណាធ្វើទារុណកម្មឡើយ។ បាត់ម្រាមដៃមួយថ្នាំងមានន័យស្មើនឹងស្ត្រីនោះបាត់បង់សាច់ញាតិម្នាក់។ ទំនៀមទម្លាប់នេះ កុលសម្ព័ន្ធដានីហៅថា Ikipalin។ តាមទស្សនៈរបស់កុលសម្ព័ន្ធដានី ការបាត់បង់ម្រាមដៃនឹងធ្វើឱ្យការនឹករលឹកចំពោះអ្នកស្លាប់ទៅកាន់តែដិតដាមជ្រៅក្នុងអារម្មណ៍ថែមទៀតអស់មួយជីវិត។ ប៉ុន្តែពេលខ្លះគេក៏យល់ថាកាត់ម្រាមដៃជំនួសឱ្យការទួញសោករីងរៃជារៀងរហូតដែរ។
ដើម្បីកាត់ម្រាមដៃខ្លួនឯងមួយថ្នាំង ឬ២ថ្នាំង ស្ត្រីក្នុងកុលសម្ព័ន្ធដានីប្រើដុំថ្មមានមុខមុត ព្រោះពួកគេនៅប្រើប្រាស់ថ្មជាឧបករណ៍កាត់ ពុះច្រៀកនៅឡើយ សមនឹងពាក្យថា កុលសម្ព័ន្ធយុគថ្មពិតមែន។ ការកាត់ម្រាមដៃដោយដុំថ្មទម្រាំតែដាច់មានការឈឺចាប់ខ្លាំងសម្បើមណាស់, មិនតែប៉ុណ្ណោះផលវិបាកក៏មានច្រើន ព្រោះម្រាមដៃមិនបានដាច់ត្មិលភ្លាមដូចកាត់នឹងកាំបិតឯណា, ទាល់តែដំច្រើនដងទើបដាច់អស់ ឯឆ្អឹងត្រង់កន្លែងកាត់នោះក៏មានបែកជាបំណែកតូចៗទៀត។ ដូច្នេះត្រូវព្យាបាលយូរ។ ក្រោយកាត់បានហើយ គេប្រើស្លឹកឈើសម្រាប់ឃាត់ឈាម និងព្យាបាលម្រាមដៃអស់ជាច្រើនខែទម្រាំជា។ ថ្វីបើកឈឺចាប់ខ្លាំង និងប្រឈមមុខការឆ្លងមេរោគបង្កឱ្យរលេះរលួយច្រើនខែ តែទំនៀមទម្លាប់កុលសម្ព័ន្ធដានីប្រតិបត្តិរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ គ្មានបំណងផ្លាស់ប្តូរ ឬបោះបង់ចោលឡើយ។
តាមការឱ្យដឹងពីចាស់ៗក្នុងកុលសម្ព័ន្ធដានីដែលចេះចាំរឿងរ៉ាវច្រើន គឺកាលដើមឡើយស្រីៗត្រូវកាត់ត្រចៀកម្តងមួយចំណិតរាល់ពេលមានសាច់ញាតិណាម្នាក់ស្លាប់ តែក្រោយមកគេប្តូរមកកាត់ម្រាមដៃវិញ ដើម្បីកុំឱ្យអាក្រក់មើលពេក។ រីឯការកាត់ម្រាមដៃនេះ ក៏មិនមែនធ្វើភ្លាមៗបន្ទាប់ពីមានសាច់ញាតិណាម្នាក់ស្លាប់ដែរ គឺធ្វើបន្ទាប់ពីកាន់ទុក្ខតាមរបៀបយកភក់បាតស្ទឹងមកប៉ាតមុខមាត់ និងខ្លួនប្រាណក្នុងរយៈពេលចាត់ចែងសពសិន, ទាល់តែចាត់ចែងសពរួចរាល់ទើបគេលាងជម្រះខ្លួនឱ្យស្អាតបាតវិញ ហើយគិតគូររឿងកាត់ម្រាមដៃជាក្រោយតាមពេលវេលាសមស្របណាមួយក៏បាន កុំឱ្យតែបង្អែបង្អង់យូរពេក។
ស្ត្រីម្នាក់ឈ្មោះ Mereka លាបាតដៃទាំង២ឱ្យអ្នកទេសចរមើល ឃើញសល់តែម្រាមបួនប៉ុណ្ណោះនៅគង់វង្សល្អ គិតទាំងមេដៃផង ក្រៅពីនោះសុទ្ធតែអស់២ថ្នាំង។ Mereka ថាមកពីខ្លួនបាត់បង់សាច់ញាតិច្រើនពេកទើបសល់តែម្រាមដៃប៉ុណ្ណឹង។ គាត់និយាយបន្តថា ពេលមានបងប្អូន ឬសាច់ញាតិណាម្នាក់ស្លាប់ គាត់មិនហ៊ានព្រងើយកន្តើយទេ ប្រញាប់ប្រញាល់រកភក់បាតស្ទឹង ឬព្រែកប៉ាតពេញមុខមាត់ដៃជើង និងខ្លួនប្រាណទាំងមូល ដែលការធ្វើបែបនេះគេហៅថា កាន់ទុក្ខជំហានដំបូង។ ស្ត្រីណាក៏ធ្វើអ៊ីចឹងដែរឱ្យតែជាប់សាច់ឈាមជាមួយអ្នកស្លាប់។ ការកាន់ទុក្ខជំហានដំបូងនោះ ធ្វើពេញរយៈពេលចាត់ចែងសព, លុះចាត់ចែងសពរួចរាល់ហើយ ត្រូវរកឱកាសសមស្របអនុវត្តការកាន់ទុក្ខជំហានទី២ទៀត គឺកាត់ម្រាមដៃ។
ស្ត្រីឈ្មោះ Mereka អះអាងថា ក្នុងករណីអស់ម្រាមដៃសម្រាប់កាត់ ត្រូវកាត់ស្លឹកត្រចៀកបើអស់ស្លឹកត្រចៀកទៀតកាត់ច្រមុះ។ អ្នកណាត្រូវកាត់ដល់ច្រមុះទៀតមុខមាត់អាក្រក់មើលណាស់, ក្មេងៗឃើញរត់បះសក់។ របៀបកាត់ម្រាមដៃដែលជាជំហានកាន់ទុក្ខទី២នេះ, បើតាមការឱ្យដឹងពីស្ត្រីឈ្មោះ Mereka គឺធ្វើយ៉ាងសម្ងាត់បំផុត មិនមែនធ្វើចំហឱ្យគេឃើញទេ លុះត្រាកាត់រួចរាល់ទើបឱ្យគេឃើញបាន។ ស្រីៗតែងលួចលាក់សំលៀងមុខដុំថ្ម ឬដឹងធ្វើពីថ្ម, សំលៀងឱ្យមុតដោយអត់ប្រាប់អ្នកណាទាំងអស់ រួចហើយចូលព្រៃរកកន្លែងស្ងាត់កាត់ម្រាមដៃខ្លួនឯង, កាត់បានហើយត្រឡប់មកភូមិបង្ហាញឱ្យគេឯងមើល។
ពេលនោះ អ្នកភូមិរួមគ្នាយកឆ្អឹងស្មងជើងបក្សី caswari (បក្សីម្យ៉ាងធំប្រហាក់ប្រហែឥន្ទ្រី) សំលៀងឱ្យមុតជួយកាត់យកចេញនូវបំណែកឆ្អឹងថ្នាំងម្រាមដៃដែលបែកនៅជាប់នឹងសាច់, យកចេញទាល់តែអស់ ទើបបេះស្លឹកឈើព្រៃបុកឱ្យហ្មត់បំពោកចូល និងរុំវិញ។ ស្នាមដំបៅកន្លែងកាត់នោះកជាខ្ទុះចុកចាប់ច្រើនខែទម្រាំជា, ជួនកាលឆ្លងមេរោគមើលមិនជាបណ្តាលឱ្យស្លាប់ទៀតផងក៏មាន។ ប៉ុន្តែសម្រាប់ស្ត្រីកុលសម្ព័ន្ធដានី ទោះកាត់ម្រាមដៃហើយមានការចុកចាប់យ៉ាងណាក៏មិនបោះបង់ការងារប្រចាំថ្ងៃរបស់ខ្លួន ដោយនៅតែចូលព្រៃរកផ្លែឈើ មើមឈើ ឬប្រមាញ់សត្វតូចៗល្មមនឹងកម្លាំងខ្លួន ព្រោះថាការចុកចាប់ស្នាមរបួសប៉ុណ្ណឹងមិនអាចប្រៀបផ្ទឹមការឈឺចាប់ដោយសារបាត់បង់សាច់ញាតិឡើយ។
ស្ត្រីឈ្មោះ Mereka បញ្ជាក់ថា កុលសម្ព័ន្ធដានីគ្មានថ្នាំអ្វីផ្សេងសម្រាប់ជួយរម្ងាប់ ឬកាត់បន្ថយការចុកចាប់ទេ, ចេះតែត្រឹមប្រើស្លឹកឈើព្រៃដែលធ្លាប់ប្រើតៗគ្នាសម្រាប់ព្យបាលប៉ុណ្ណោះ។ អ្នកខ្លះឆាប់ជា អ្នកខ្លះក្រជា អ្នកខ្លះទៀតស្នាមរបួសចេះតែស៊ីរាលដាលរហូតដល់ស្លាប់ក៏មាន។ ការកាត់ម្រាមដៃនេះមានការឈឺចាប់ខ្លាំងណាស់ តែទោះឈឺចុកចាប់យ៉ាងណាក៏ត្រូវខិតខំធ្វើការប្រចាំថ្ងៃ ព្រោះវាជាទំនៀមទម្លាប់តាំងពីដើមរៀងមក មិនអាចគេចវេះបានទេ, វៀរលែងតែស្នាមដំបៅដល់ថ្នាក់ឡើងកូនកណ្តុរក្តៅខ្លួនសន្លប់សន្លិនលើកដៃលើកជើងលែងរួច ទើបអាចផ្អាកការងារសម្រាកនៅផ្ទះមួយរយៈបាន។ ការកាត់ម្រាមដៃនេះ សូម្បីប្រុសៗខ្លះក៏ធ្វើតាមស្រីៗដែរ ដើម្បីសម្តែងក្តីនឹករលឹកសោកស្តាយចំពោះអ្នកស្លាប់ទៅ។
ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ថ្វីបើការងារទេសចរណ៍រីកចម្រើនខ្លាំង មានអ្នកទេសចរច្រើនឡើងៗទៅដល់តំបន់ភូមិកររបស់កុលសម្ព័ន្ធដានី ពិសេសទៅជ្រលងភ្នំ Baliem តែការរស់នៅរបស់កុលសម្ព័ន្ធដានីនេះគ្មានការប្រែប្រួលខុសពីមុនឡើយ ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីហួសសម័យពីមុនមកយ៉ាងណា ពួកគេនៅតែរក្សាប្រតិបត្តិតាមយ៉ាងនោះដដែលអត់មានកែលម្អ បន្ធូរបន្ថយ ឬបោះបង់ចោលសោះ ៕ តាទ្រី
ចែករំលែកព័តមាននេះ