ខេត្តបាត់ដំបង ៖ លោកតាលៀង ឆឺត ដែលបច្ចុបុ្បន្នមានវ័យរហូតដល់៨៣ឆ្នាំទៅហើយនោះ ត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាតាខ្វាយជំនាន់ទី៥នៃសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច «ព័រ» នៅភូមិភ្នំរៃ ឃុំតាតោក…
ខេត្តបាត់ដំបង ៖ លោកតាលៀង ឆឺត ដែលបច្ចុបុ្បន្នមានវ័យរហូតដល់៨៣ឆ្នាំទៅហើយនោះ ត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាតាខ្វាយជំនាន់ទី៥នៃសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច «ព័រ» នៅភូមិភ្នំរៃ ឃុំតាតោក ស្រុកសំឡូត ខេត្តបាត់ដំបង ។
យោងតាមការបញ្ជាក់ពីនាយកដ្ឋានអភិវឌ្ឍន៍ជនជាតិភាគតិចនៃក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទបានឱ្យដឹងថា លោកតា លៀង ឆឺត ជាបុគ្គលត្រូវបានជ្រើសរើសជាមេកន្ទ្រាញ/ក្រាក់ស្រុក តែសម្រាប់ជនជាតិដើមភាគតិចព័រ គេហៅថា តាខ្វាយ ឪខ្វាយ ឬម្ចាស់ស្រុក តាំងតែពីឆ្នាំ១៩៩០ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ដែលគិតមកដល់ឆ្នាំ២០២៤នេះ លោកតាបានកាន់តំណែងអស់រយៈពេល៣៤ឆ្នាំ ។
ក្នុងតំណែងជាតាខ្វាយ ឪខ្វាយ ឬម្ចាស់ស្រុក មេកន្ទ្រាញនោះ លោកតា លៀង ឆឺត ត្រូវបានសហ គមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចព័រអះអាងថា លោកតាមានតួនាទីសំខាន់ណាស់នៅក្នុងសហគមន៍ក្នុងនាមជាបង្គោលដឹកនាំការសែនព្រេន និងជាបុគ្គលដែលអ្នកភូមិគោរព ។ ជាពិសេសនោះ លោកតាត្រូវបានគេជឿថា លោកមានទំនាក់ទំនងទៅនឹងព្រលឹងវិញ្ញាណដូនតា ដែលអាចឱ្យអ្នកភូមិសុំសេចក្ដីសុខចៀសផុតពីគ្រោះចង្រៃ សុំការណែនាំ និងលាបំណន់នៅពេលដែលពួកគេប្រព្រឹត្តខុសប្រពៃណីជាដើម។
នៅពេលមានឧបទ្ទវហេតុកើតឡើងនៅក្នុងសហគមន៍ គឺមេអារក្ស (តាខ្វាយ) បញ្ចូលរូបបូលបាណាក មើលរកមូលហេតុដើម្បីធ្វើពិធីសែន ព្រេនតាមទីកន្លែងដែលមេអារក្សកំណត់។ជនជាតិដើមភាគតិច ព័រ គោរពអារក្ស ឈ្មោះតាក្រសា យាយម៉ៅ និងយាយរ៉ា។ យ៉ាងណាក៏ដោយ មិនមែននរ ណាៗ ឬឱ្យតែជាជនជាតិដើមភាគតិចព័រ សុទ្ធតែអាចកាន់តំណែងជាតាខ្វាយបាននោះទេ ព្រោះក្នុងតំណែងជាមេដឹកនាំមួយនេះ តាខ្វាយ ត្រូវអនុវត្តតំណមជាច្រើន ខុសពីប្រជាជនធម្មតា ។
យោងតាមប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់របស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ព័រ បម្រាមចំពោះតាខ្វាយ រួមមាន៖
-ហាមនិយាយកុហក
-ហាមផឹកស្រា
-ហាមសម្លាប់សត្វ
-តមមិនឱ្យចូលរួមបុណ្យសព អ្នកស្លាប់ក្នុងភូមិ
-មិនឱ្យចាកចេញពីភូមិលើសពី២ថ្ងៃ
-តមអាហារ ដូចជាសាច់គោ ទឹកដោះគោ ផ្លែទឹកដោះគោ
-ពេលងូតទឹកគ្រប់ពេល មិនឱ្យគេមើលឃើញ
-តម្រូវឱ្យទុកសក់វែង និងស្លៀកក្បិនជារៀងរាល់ថ្ងៃ
-មិនឱ្យរស់នៅផ្ទះល្អ នៅបានផ្ទះខ្ទមដំបូលស្បូវ ឬស្លឹក
– តាមប្រពៃណី ជនជាតិដើមភាគតិច ព័រ មិនបូជាសាកសពទេ គឺយកទៅកប់នៅប្រៃកប់សព លើកលែងតែ តាខ្វាយ) ពេលស្លាប់គេធ្វើពិធីបូជា ដូចខ្មែរ ភូមិភាគកណ្តាលដែរ។
យោងតាមរបាយការណ៍ស្ដីពីលទ្ធផលនៃការសិក្សាស្រាវជ្រាវការកំណត់អត្តអត្តសញ្ញាណសហ គមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដោយការិយាល័យអភិវឌ្ឍន៍ជនជាតិដើមភាគតិច នៃមន្ទីរអភិវឌ្ឍន៍ជនបទខេត្តបាត់ដំបង បានឱ្យដឹងថា បច្ចុប្បន្ន មានជនជាតិដើមភាគតិចព័រ សរុបចំនួន ១៦៥គ្រួសារ ស្មើនឹង៥៥៦នាក់ ស្រី៣៤០នាក់ កំពុងរស់នៅក្នុងភូមិភ្នំរៃ ឃុំតាតោក ស្រុកសំឡូត ដែលមានចាស់ស្រុកឈ្មោះ (តាខ្វាយ) ជាអ្នកគ្រប់គ្រងសហគមន៍តាមបែបប្រពៃណី និងមេភូមិជាអ្នកគ្រប់គ្រងភូមិតាមបែបរដ្ឋបាល ។ ហើយពួកគេប្រើភាសាព័រសម្រាប់ប្រាស្រ័យទាក់ទងក្នុងសហគមន៍ និងប្រើប្រាស់ភាសា និងអក្សរខ្មែរ សម្រាប់ប្រាស្រ័យទាក់ទងក្រៅសហគមន៍ និងជាផ្លូវការ។
សម្រាប់ពិធីសែនព្រេនវិញមួយឆ្នាំ ជនជាតិដើមភាគតិចព័ ឡើងអ្នកតា៤ដងគឺ៖ ១ ខែកក្តិក រាំលើកដងគោម, ខែមាឃ រាំមាឃ, ខែបុស្ស សែនកាប់ចម្ការ, និងខែពិសាខ សែនដាំស្រូវ ។ បុណ្យចូលឆ្នាំជនជាតិដើមភាគតិចព័រ គឺនៅថ្ងៃ ពេញបូណ៌មី ខែចែត្រ ៕ អត្ថបទ៖ អោម ចែតច័ន្ទណារ៉ា
ចែករំលែកព័តមាននេះ