អស់រយៈពេលជាង៤៩ឆ្នាំកន្លងមកហើយ បន្ទាប់ពីសាលដីកាតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិឡាអេដែលបានសម្រេចថា ប្រាសាទព្រះវិហារ និងបរិវេណជុំវិញប្រាសាទរាប់ទាំងផ្ទៃដី៤,៦គីឡូម៉ែត្រក្រឡាដែលថៃ ទើបតែអះអាងថ្មីៗស្ថិតនៅក្នុងការកាន់កា.ប់ជាក់ស្ដែង និងតាមផ្លូវច្បាប់របស់កម្ពុជា ។ ដោយយល់ព្រមទទួល យកសាលដីកានោះ
អស់រយៈពេលជាង៤៩ឆ្នាំកន្លងមកហើយ បន្ទាប់ពីសាលដីកាតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិឡាអេដែលបានសម្រេចថា ប្រាសាទព្រះវិហារ និងបរិវេណជុំវិញប្រាសាទរាប់ទាំងផ្ទៃដី៤,៦គីឡូម៉ែត្រក្រឡាដែលថៃ ទើបតែអះអាងថ្មីៗស្ថិតនៅក្នុងការកាន់កាប់ជាក់ស្ដែង និងតាមផ្លូវច្បាប់របស់កម្ពុជា ។ ដោយយល់ព្រមទទួល យកសាលដីកានោះ នៅថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ ថៃបានដកទង់ជាតិរបស់ខ្លួន និងកងទ័ពរបស់ខ្លួនចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារ និងបរិវេណជុំវិញប្រាសាទ ។ ថៃបានខកខានស្នើសុំសើរើក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំចាប់ពីថ្ងៃចេញសាលដីកា ។ ដើម្បីសម្រេចការប៉ុនប៉ងយូរអង្វែងរបស់ខ្លួនដើម្បីដណ្ដើមកាន់កាប់តំបន់ជុំវិញប្រាសាទនោះនៅថ្ងៃទី១៥ កក្កដា ឆ្នាំ២០០៨ ថៃបានបញ្ជូនកងទ័ពរបស់ខ្លួនមកឈ្លានពាន និងកាន់កាប់តំបន់ជុំវិញនោះ ដោយរំលោភទាំងស្រុងទៅនឹងសាលដីកាតុលាការយុត្ដិធម៌អន្តរជាតិឆ្នាំ១៩៦២ ពិសេសថ្មីៗនេះអំពើឈ្លានពានរបស់ថៃម្ដងហើយម្ដងទៀតបានរាលដាលដល់តំបន់ខាងលិចនៃប្រាសាទព្រះវិហារដោយរំលោភយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅនឹងធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិ និងបទដ្ឋានច្បាប់អន្ដរជាតិដទៃទៀត។
សារព័ត៌មានថៃ ឌឹណេស្សិន បានចុះផ្សាយថ្ងៃទី១ ឧសភា ឆ្នាំ២០១១ នូវបទវិចារណកថាមួយក្នុងចំណងជើងថា «កិច្ចប្រឹងប្រែង ដើម្បីសុំជំនួយពីតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិមានកក្ដាគ្មានប្រភពជាច្រើន» ហើយបទវិចារណកថាដដែលនោះបន្ដថា «ប្រសិនបើតុលាការលើកយកសំណើនោះ តើតុលាការនឹងប្រើប្រាស់ភស្ដុតាងចាស់ដែលបាននាំទៅដល់ការសម្រេចសាលដីកាឆ្នាំ១៩៦២ ឬអនុញ្ញាតឱ្យប្រទេសទាំងពីរបង្ហាញ រឿងក្ដីរបស់ខ្លួនម្ដងទៀតឬ?»។
ច្បាស់ណាស់ថា តុលាការនឹងប្រើប្រាស់ផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ គឺជាភស្ដុតាងចាស់ដែលត្រូវបានផលិតដោយគណៈកម្មការកំណត់ព្រំដែនរវាងបារាំងឥណ្ឌូចិន និងសៀម ស្របតាមបទប្បញ្ញត្ដិនៃអនុសញ្ញាឆ្នាំ១៩០៤ ។ ក្នុងឆ្នាំ១៩៦២ តុលាការបានប្រើប្រាស់ផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ ដើម្បីប្រកាសគាំទ្រយកខ្សែបន្ទាត់ដូចបានគូសនៅលើផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ ។ ប្រសិនបើថៃខ្វាក់ភ្នែកមើលមិនឃើញខ្សែបន្ទាត់គូសនៅលើផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១នោះ ពិភពលោកទាំងមូល ពិសេសក្រុមប្រឹក្សាសន្ដិសុខអាស៊ាន និងតុលាការនឹងមិនខ្វាក់មើលមិនឃើញផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ ហើយផ្អែកលើខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនគូសនៅលើផែនទីនោះបានដាក់ប្រាសាទព្រះវិហារ និងបរិវណជុំវិញប្រាសាទស្ថិតក្នុងទឹកដីកម្ពុជា ។ ជាក់ស្ដែង រឿងក្ដីនេះត្រូវបានវិនិច្ឆ័យក្នុងឆ្នាំ១៩៦២ ជាស្ថាពរ និងបិទផ្លូវឧទ្ធរណ៍ដែលមិនបើកឡើងវិញឱ្យថៃតវ៉ាបានឡើយ ។ ប៉ុន្ដែសម្រាប់ប្រជាជាតិថៃដែលគេគិតថា មានភាពស៊ីវិល័យក្នុងសម័យកាលសាកលភាវូបនីយកម្ម ដោយមុខមាត់ និងកិត្ដិយសរបស់ខ្លួនត្រូវទទួលស្គាល់កន្លងមកនៅលើឆាកអន្ដរជាតិ ត្រូវតែរៀនសូត្រអនុវត្ដតាមកាតព្វកិច្ចអន្ដរជាតិ ដែលតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិដែលជាស្ថាប័នដ៏មានអំណាចមួយរបស់សហប្រជាជាតិបានផ្ដល់ឱ្យខ្លួន។
ក្នុងខ្សែភ្នែករបស់សហគមន៍អន្ដរជាតិ ប្រទេសថៃឥឡូវនេះកំពុងតាំងខ្លួនជាហ៊ីទ្លែរហ្វាស៊ីស្តជាន់ឈ្លីលើកិច្ចព្រមព្រៀងអន្ដរជាតិហើយព្យាយាមគូសផែនទីពិភពលោកសារជា
ថ្មី បន្ទាប់ពីហ៊ីទ្លែរចាញ់សង្គ្រាមលោកលើកទី១។ ឥឡូវវាមិនខុសគ្នាទេ ថៃបាន និងកំពុងព្យាយាមបដិសេធផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ ហើយអនុវត្ដដោយកម្លាំងយោធានូវផែនទីសម្ងាត់ឯកតោភាគីរបស់ខ្លួនដែលពិភពលោកមិនបានទទួលស្គាល់ និងជាផែនទីគ្មានតម្លៃអន្ដរជាតិ ហើយគ្មានប្រភពពីកំណើត ទើបតែត្រូវបានគេដឹងនៅទីក្រុងក្រៃឆឺចក្នុងឆ្នាំ២០០៧ប៉ុណ្ណោះ។
ក្នុងបណ្ដឹងលាយលក្ខណ៍អក្សរក្នុងឆ្នាំ១៩៥៩ កម្ពុជាបានទាមទារអធិបតេយ្យលើតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារ ដោយផ្អែកលើកម្មសិទ្ធិស្របច្បាប់ច្បាស់លាស់ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយអនុសញ្ញាថ្ងៃទី១៣ កុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩០៤ និងការកំណត់ព្រំដែនត្រូវបានធ្វើឡើងស្របតាមអនុសញ្ញានោះដោយគណៈកម្មការចម្រុះកំណត់ព្រំដែនតំណាងឱ្យប្រទេសបារាំង និងសៀមនាសម័យនោះ។
ក្នុងឆ្នាំ១៩០៨ មានការបោះពុម្ពក្រោមច្បាប់អនុញ្ញាតផ្លូវការរបស់គណៈកម្មការចម្រុះ ដោយបានបញ្ជាក់អះអាងនូវអ្វីដែលជាការងារពេញលេញក្នុងទម្រង់ស៊េរីផែនទីទាំង១១ផ្ទាំង ដែលកំណត់លើចំណែកនៃព្រំដែនរវាងសៀម និងបារាំងឥណ្ឌូចិន ស្របតាមអនុសញ្ញាឆ្នាំ១៩០៤។ ផែនទី៦ផ្ទាំងក្នុងចំណោមផែនទីទាំង១១ផ្ទាំងបង្ហាញព្រំដែនរវាងសៀមនិងកម្ពុជា ។ ផែនទីមួយក្នុងចំណោមផែនទីទាំង៦មានចំណងជើងថា«ដងរែក» ត្រូវបានកត់ត្រានូវការកំណត់ព្រំដែនលើចំណែកព្រំដែនដែលបង្ហាញប្រាសាទព្រះវិហារ ស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ។ ផែនទីសន្លឹកដងរែកនេះ ត្រូវបានភ្ជាប់ជាផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ជាមួយនឹងពាក្យបណ្ដឹងរបស់កម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ១៩៥៩ទៅតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិដែលសារព័ត៌មានថៃ ឌឹណេស្សិននិយាយសំដៅថា ជាភស្ដុតាងចាស់ពិតប្រាកដ។
ផែនទីទាំង១១ផ្ទាំង ត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយជាផ្លូវការដល់សមាជិកគណៈកម្មការ និងរដ្ឋាភិបាលទាំងពីរ ។ ផែនទីទាំងនោះរាប់ទាំងផែនទីសន្លឹកដងរែកផង ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលសៀមទទួលយកដោយគ្មានបានធ្វើការចោទសួរ ឬអធិប្បាយឡើយ ហើយសៀមបានប្រើប្រាស់ផែនទីនេះអស់រយៈពេលជាង៥០ឆ្នាំដោយគ្មានបានសួរនាំអំពីផែនទីនោះឡើយ ។
ក្នុងឆ្នាំ១៩២៥ សៀមនិងបារាំងបានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាមិត្ដភាព ពាណិជ្ជកម្ម និងនាវាចរណ៍ ដែលក្នុងនោះ ភាគីក្នុងកិច្ចសន្យាបានបញ្ជាក់អះអាងគោរពទៅវិញទៅមកនូវព្រំដែនដែលបានត្រូវកសាងរួចហើយរវាងដែនដីនៃប្រទេសទាំងពីរ ។ ក្នុងរយៈពេល១២ឆ្នាំក្រោយ សន្ធិសញ្ញានេះត្រូវបានជំនួសដោយសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ១៩៣៧ដោយធានានូវការគោរពស្ថានភាពនៅដដែលនៃព្រំដែនដែលត្រូវបានកសាងហើយ។
ក្នុងឆ្នាំ១៩៣៥ ថៃបានធ្វើការវាស់វែងដោយខ្លួនឯង ហើយបានរៀបចំផែនទីមួយក្នុងតំបន់ជម្លោះនោះដែលបង្ហាញថា ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតក្នុងប្រទេសថៃ ។ ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយ រដ្ឋាភិបាលថៃបានបន្ដ ពីពេលមួយទៅពេលមួយដោយបានប្រើប្រាស់ផែនទីឆ្នាំ១៩០៨រហូតដល់កើតមានជម្លោះក្នុងឆ្នាំ១៩៥៨-៥៩។
នៅថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ តុលាការបានពិចារណាថា ថៃក្នុងឆ្នាំ១៩០៨-០៩បានទទួលយកផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ថាជាលទ្ធផលការងាររបស់គណៈកម្មការកំណត់ព្រំដែន ហើយបានទទួលស្គាល់ខ្សែបន្ទាត់លើផែនទីថា ជាខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនដែលអានុភាពនៃការទទួលយកនោះដាក់ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជា។
ភាគីទាំងពីរ ដោយអាកប្បកិរិយារបស់ភាគីទាំងពីរបានទទួលស្គាល់ខ្សែបន្ទាត់ ហើយអានុភាពនៃការទទួលស្គាល់នោះបានយល់ព្រមចាត់ទុកខ្សែបន្ទាត់នោះថា ជាខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនតុលាការក៏បានពិចារណាថា ការព្រមទទួលយកផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ដោយភាគីទាំងពីរនាំឱ្យផែនទីចូលក្នុងដំណោះស្រាយសន្ធិសញ្ញា និងក្លាយជាផ្នែកទាំងស្រុងដែលមិនអាចកាត់ផ្ដាច់ចេញពីសន្ធិសញ្ញា។
ម្យ៉ាងទៀត ភាគីទាំងពីរនៅពេលនោះបានសម្រេចទទួលយកការបកស្រាយមួយនេះនៃដំណោះស្រាយសន្ធិសញ្ញាដែលថា ក្នុងករណីមានការខុសគ្នាជាមួយនឹងខ្សែបែងចែកទឹក ខ្សែដែលបានគូសនៅលើផែនទីនេះមានអានុភាពលើសលប់លើបទប្បញត្ដិផ្សេងទៀតរបស់សន្ធិសញ្ញា។
ការចង្អុលបង្ហាញខ្សែបែងចែកទឹកនៅក្នុងមាត្រា១នៃអនុសញ្ញាឆ្នាំ១៩០៤ គឺគ្រាន់តែជាមធ្យោបាយជាក់ស្ដែងនិងងាយស្រួលប៉ុណ្ណោះក្នុងការរៀបរាប់នូវព្រំដែនមួយប្រាកដដោយសត្យានុម័ត ទោះជាតាមលក្ខខណ្ឌទូទៅក្ដី ។ ប៉ុន្ដែ ពុំមានហេតុផលណាមួយដែលត្រូវយកមកពិចារណាថា ភាគីទាំងពីរបានឱ្យសារសំខាន់ពិសេសណាមួយទៅនឹងខ្សែបែងចែកទឹកបែបនេះទេ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងសារសំខាន់ដែលមានអាទិភាព ពោលគឺផលប្រយោជន៍នៃដំណោះស្រាយជាស្ថាពរក្នុងការគោរពតាមខ្សែនៅលើផែនទីដូចដែលត្រូវបានកំណត់និងត្រូវបានព្រមទទួលយកដោយភាគីទាំងពីររួចហើយ។
ហេតុដូចនេះ តុលាការយល់ថា តាមទស្សនៈនៃការបកស្រាយសន្ធិសញ្ញាត្រូវសម្រេចយកខ្សែ បន្ទាត់ព្រំដែនដូចដែលបានគូសនៅលើផែនទីក្នុងតំបន់ជម្លោះ។
ឥឡូវនេះ ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនលើផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ត្រូវបានទទួលយកដោយតុលាការតាំងពីឆ្នាំ១៩៦២ ហើយ៤៦ឆ្នាំក្រោយមកនេះត្រូវបានថៃជំទាស់ដោយដាក់ជំនួសផែនទីសម្ងាត់ឯកតោភាគីរបស់ខ្លួនដែលជាផែនទីគ្មានតម្លៃអន្ដរជាតិ ទទួលស្គាល់ដោយថៃខ្លួនឯង ហើយក្រោយមកថៃអះអាងថា តុលាការសម្រេចដាក់តែតួប្រាសាទប៉ុណ្ណោះ មិនបានសម្រេចដីនៅជុំវិញប្រាសាទឡើយ ។ ថៃបានអះអាងថា ខ្សែ បន្ទាត់ព្រំដែនគួរដើរតាមខ្សែបែងចែកទឹកនៃជួរភ្នំដងរែកស្របតាមសន្ធិសញាឆ្នាំ១៩០៤ និងឆ្នាំ១៩០៧ ។ ប៉ុន្ដែការលើកឡើងរបស់ថៃត្រូវបានតុលាការទាត់ចោលក្នុងឆ្នាំ១៩៦២ដូចហេតុផលបង្ហាញខាងលើ ។ តុលាការគ្មានមុខងារដើម្បីកែប្រែខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនដែលត្រូវបានកំណត់ដោយគណៈកម្មការចម្រុះកំណត់ព្រំដែនឆ្នាំ១៩០៤ឡើយ។
តាមផ្លូវច្បាប់ សាលដីការបស់តុលាការមិនត្រូវបានបើកឡើងវិញដើម្បីឱ្យថៃធ្វើការតវ៉ាបានឡើយព្រោះថា ការព្រមទទួលយកការលើកឡើងរបស់ថៃនឹងនាំឱ្យមានការគ្រោះថ្នាក់ដល់សន្ដិភាពនិងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ចំពោះព្រំដែនត្រូវបានកសាងអស់រយៈពេលជាង១០០ឆ្នាំ ហើយបែរជាត្រូវកែប្រែឡើងវិញបាននោះទេ ។
ដើម្បីបញ្ជាក់ឱ្យបានច្បាស់ថា ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនលើផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១មានសុពលភាព និងនីត្យានុកូលភាពអន្ដរជាតិ នៅថ្ងៃទី២៨ មេសា ឆ្នាំ២០១១ថ្មីៗនេះ កម្ពុជាបានស្នើសុំតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិធ្វើការបកស្រាយសាលដីកាឆ្នាំ១៩៦២ ហើយត្រូវសង្ឃឹមថា ការឆ្លើយតបរបស់តុលាការនឹងជម្រះឱ្យអស់នូវការមិនច្បាស់លាស់ទាំងឡាយក្នុងសាលដីកានោះ ។ ដូច្នេះហើយ ថៃមិនអាចបន្ដបដិសេធមិនគោរពខ្សែព្រំដែនដែលត្រូវបានកំណត់អស់រយៈពេលជាង១០០ឆ្នាំមកហើយ ហើយក្នុងខ្សែភ្នែករបស់សហគមន៍អន្ដរជាតិ ថៃប្រហែលមិនមែនជាប្រជាជាតិមួយនៅក្រៅច្បាប់អន្ដរជាតិនោះទេ។ កិត្ដិយស និងមុខមាត់របស់ថៃលើឆាកអន្ដរជាតិត្រូវបានកសាងទុកយូរលង់ណាស់មកហើយដែលមិនគួរត្រូវបានបំផ្លាញចោលដោយសារយកបញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួនមកលាយឡំជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាងខ្លួនសោះឡើយ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ