គ្រប់រូបភាពទាំងឡាយរបស់លោកនេលសាន់ ម៉ាន់ដេឡា ដែលមានមកលើសង្គមលោកទាំងមូល សុទ្ធតែជះឥទ្ធិពលដល់មនុស្សទូទៅយ៉ាងទូលំទូលាយ ទាំងជាអ្នកទោសនយោបាយដ៏ល្បីល្បាញ ទាំងជាប្រធានាធិបតីស្បែក
គ្រប់រូបភាពទាំងឡាយរបស់លោកនេលសាន់ ម៉ាន់ដេឡា ដែលមានមកលើសង្គមលោកទាំងមូល សុទ្ធតែជះឥទ្ធិពលដល់មនុស្សទូទៅយ៉ាងទូលំទូលាយ ទាំងជាអ្នកទោសនយោបាយដ៏ល្បីល្បាញ ទាំងជាប្រធានាធិបតីស្បែកខ្មៅដំបូងគេបង្អស់របស់អាហ្វ្រុិកខាងត្បូងដែលមានតួនាទីដ៏សំខាន់ក្នុងការទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពមកឱ្យជនជាតិដើមអាហ្វ្រុិក ដែលរស់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលស្បែកស ហើយក៏ជាអ្នកទទួលរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាពផងដែរ ។ សៀវភៅ«បុគ្គលខ្លាំងអ្នកធ្វើឱ្យរង្គើប្រវត្តិសាស្ត្រលោក»រៀបរៀងដោយលោកគឹម ចាន់ណា អត្ថាធិប្បាយថាប្រការសំខាន់ដែលជំរុញឱ្យនេលសាន់ ម៉ាន់ដេឡា ធ្វើកិច្ចការទាំងនេះបាន គឺឆន្ទៈតស៊ូមោះមុតមិនចុះចាញ់ ក្នុងការចង់ឃើញជនជាតិដើមស្បែកខ្មៅអាចឈរជើងនៅលើទឹកដីកំណើតរបស់ខ្លួនប្រកបដោយមោទនភាពមិនត្រូវទទួលរងនូវការគាបសង្កត់ គំរាមកំហែង និងបំពានលើសិទ្ធិសេរីភាពពីរដ្ឋាភិបាលដែលកាន់កាប់ដោយពួកជនជាតិស្បែកស និងដែលមកបឺតជញ្ជក់យកផលប្រយោជន៍ពីទឹកដីដែលម្ចាស់ដើមគឺជាជនស្បែកខ្មៅនេះ ។
ជាកូនរបស់មេកុលសម្ព័ន្ធ
នេលសាន់ រ៉ូលីឡាឡា ម៉ាន់ដេឡា(Nelson Rolihlahla Mandela) កើតនៅភូមិដ៏តូចមួយនៅស្រុកត្រានស្កេ ឆ្នាំ១៩១៨ គ្រួសារកុលសម្ព័ន្ធសូសា(Xhosa) ជាអម្បូរជនជាតិដើមមួយនៃទឹកដីអាហ្វ្រុិកខាងត្បូង ។ កាលពីក្មេងនេលសាន់ បានទទួលការចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សាយ៉ាងល្អ ក្នុងឋានៈជាកូនរបស់មេកុលសម្ព័ន្ធដ៏ជាទីគោរពលើកតម្កើង ហើយក៏បានទទួលការសិក្សារៀនសូត្រច្រើនជាង ក្មេងៗដទៃទៀត ដោយរៀនចំណេះវិជ្ជា ផ្សេងៗតាមរយៈអ្នកផ្សព្វផ្សាយសាសនាជនជាតិអង់គ្លេសបានយ៉ាងល្អធ្វើឱ្យគេអាចប្រើភាសាអង់គ្លេសបានយ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ ដែលជាស្ពានក្នុងការស្វែងយល់ពីវប្បធម៌ គំនិត ប្រពៃណី និងទស្សនវិស័យរបស់ជនបរទេសបានយ៉ាងច្រើនដែលចាត់ទុកថា ជាអ្នកចេះដឹងដ៏ទាន់សម័យ និងមានចក្ខុនិម្មិតវែងឆ្ងាយមួយរូប ។
បើកចំហជើងមេឃ
ពេលធំពេញវ័យម៉ាន់ដេឡា បានចូលរៀននៅមហាវិទ្យាល័យវិតវ៉ទ័រស្រេនដ៍(University of Wifwartersrand) ឯកទេសខាងនីតិសាស្ត្រ និងបានចូលរួមសកម្មភាពនយោបាយជាមួយគណបក្សអេអិនស៊ី (ANC:African National Congress) ដែលជាគណបក្សរបស់ជនស្បែកខ្មៅ ។ នៅពេលនោះ ម៉ាន់ដេឡា បានធ្វើដំណើរទៅកាន់ទីក្រុងចូហាននេស្ប៊ើក (Johannesburg) ដែលជាទីក្រុងដ៏ធំទាន់សម័យបំផុតរបស់អាហ្វ្រុិកខាងត្បូង ។ គឺនៅទីនោះហើយ ដែលធ្វើឱ្យបុត្រាមេកុលសម្ព័ន្ធដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់នេះបានមើលឃើញការរើសអើងពណ៌សម្បុរដ៏ហួសហេតុពីរដ្ឋាភិបាលស្បែកស ដែលបានដណ្តើមយកទឹកដីពីជនជាតិដើមស្បែកខ្មៅតាំងពីឆ្នាំ១៨៧១មក ។ ដោយសារខ្លួនជាជនជាតិស្បែកខ្មៅដែលត្រូវគេបង្កើតច្បាប់មកជាន់ឈ្លីមើលងាយមើលថោកបែបនេះហើយដែលធ្វើឱ្យបញ្ញវន្តដូចរូបគេនេះមានការឈឺចាប់ជាខ្លាំង ។
ច្បាប់រើសអើងពណ៌សម្បុរ
ច្បាប់ស្តីពីការរើសអើងពណ៌សម្បុរ គឺជាមាត្រាដែលមានចែងនៅក្នុងច្បាប់របស់រដ្ឋ ដែលតម្រូវឱ្យជនជាតិដើមស្បែកខ្មៅជាម្ចាស់ប្រទេសពិតប្រាកដ ត្រូវគេចាត់ទុកថាជាពលរដ្ឋលំដាប់ទី២ ធ្វើឱ្យមានការបែងចែកសិទ្ធិ និងវណ្ណៈ បង្កឱ្យមានការយកប្រៀប និងការឈឺចាប់ដល់ម្ចាស់ស្រុក ដែលត្រូវរស់នៅក្រោមច្បាប់នេះជាខ្លាំង ដូចជាជនជាតិស្បែកខ្មៅគ្មានសិទ្ធិធ្វើនយោបាយ ត្រូវប្រកបអាជីពតាមដែលរដ្ឋាភិបាលកំណត់ឱ្យ ឬប្រសិនបើធ្វើការរួមជាមួយជនស្បែកស ពួកគេនឹងទទួលបានប្រាក់បំណាច់តិចជាងជនស្បែកសជាដើម ។
ក្រៅពីនេះនៅមានទៀតគឺ ៖
-ក្មេងស្បែកខ្មៅមិនអាចចូលរៀនក្នុងសាលារៀនជាមួយក្មេងស្បែកសបានទេ ។
-ជនស្បែកខ្មៅគ្មានសិទ្ធិអង្គុយតាមទីសាធារណៈបានតាមចិត្តដូចពួកជនស្បែកសទេ ។
-ជនស្បែកខ្មៅមានសិទ្ធិចូលទិញទំនិញតែក្នុងហាងទំនិញសម្រាប់ពួកស្បែកខ្មៅប៉ុណ្ណោះ ។
សកម្មភាពនយោបាយ
ពេលដែលរដ្ឋាភិបាលបង្កើតច្បាប់មិនយុត្តិធម៌គាប សង្កត់ ជាន់ឈ្លី និងបំពានលើសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋដើមកាន់តែខ្លាំង ម៉ាន់ដេឡា ក៏មានគំនិតចង់ប្រមែប្រមូលប្រជាជនស្បែកខ្មៅដែលមានអម្បូរ ផ្សេងៗគ្នាឱ្យរួបរួមគ្នាឡើង ដើម្បប្រឆាំងទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពដែលខ្លួនគួរតែមាន ។ ម៉ាន់ដេឡា បានប្រើភាពជាអ្នកដឹកនាំបុគ្គលិកលក្ខណៈអង់អាចក្លាហាន ភាពប៉ិនប្រសប់ក្នុងការប្រើវោហារដើម្បីបើកបង្ហាញពីទ្រឹស្តីនយោបាយទៅកាន់មហាជនរួមជាតិសាសន៍បានយ៉ាងត្រូវចំណុច រួមផ្សំជាមួយនឹងខ្លួនឯងមានចំណេះជ្រៅជ្រះខាងនីតិសាស្ត្រ និងសមត្ថភាពគ្រប់គ្រងខាងផ្នែកនយោបាយដ៏ឆ្នើម ទើបធ្វើឱ្យគាត់ក្លាយជាបុគ្គលដ៏សំខាន់ដែលមានឥទ្ធិពល និងមានប្រជាប្រិយបំផុតសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋអាហ្វ្រុិកខាងត្បូងរាប់សិបលាននាក់ ហើយក៏ជាក្តីសង្ឃឹមតែមួយគត់របស់ប្រជាជនអាហ្វ្រុិកខាងត្បូង ដែលនឹងទាមទារប្រទេសនេះឱ្យត្រឡប់មកជាកម្មសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋម្ចាស់ដើមពិតប្រាកដវិញ ។
ចលនាប្រឆាំង និងការជាប់ឃុំឃាំង
ក្នុងដំណាក់កាលដំបូង មានតែការធ្វើបាតុកម្មអហិង្សាតាមគំរូរបស់មហាត្មៈ គន្ធី តែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែដោយមិនអាចស៊ូទ្រាំមើលពួកទាហានរដ្ឋាភិបាលស្បែកសប្រើអំពើហិង្សាមកលើក្រុមបាតុករបាន ទើបម៉ាន់ដេឡា រៀបចំបង្កើតកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធមានឈ្មោះថា«សភាជាតិអាហ្វ្រុិកខាងត្បូង»ដែលមានរូបគាត់ជាអ្នកដឹកនាំក្បួនការតស៊ូរបស់ជនជាតិស្បែកខ្មៅ ដែលរួបរួមគ្នាដើម្បីទាមទារសេរីភាព និងឥស្សរភាពក្នុងការគ្រប់គ្រងប្រទេសដោយខ្លួនឯង ។ ដោយសារតែការបង្កើតកងកម្លាំងនេះធ្វើឱ្យម៉ាន់ដេឡា ត្រូវគេចាប់ដាក់គុក ក្នុងនាមជាអ្នកទោសនយោបាយពីបទល្មើសថា ជាអ្នករៀបចំគម្រោងដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល និងជាអ្នកធ្វើវិនាសកម្ម ។
គាត់ត្រូវគេយកទៅដាក់គុកនៅលើកោះរ៉ូបិន (Robben) ស្ថិតនៅក្នុងមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិកខាងត្បូង ទន្ទឹមនឹងច្រាំងខែបថោន ។ គឺជាកោះនៅឆ្ងាយ ដែលគ្មាននរណាអាចហែលទៅដល់ និងឡោមព័ទ្ធទៅដោយកំផែងរបងដ៏រឹងមាំមិនងាយនឹងរត់គេចចេញបានឡើយ ។ ម៉ាន់ដេឡា រស់នៅក្នុងគុកអស់រយៈពេល២៨ឆ្នាំ នៅក្នុងបន្ទប់ដ៏់តូចចង្អៀត គ្មានគ្រែ គ្មានសម្ភារប្រើប្រាស់អ្វីទាំងអស់ ។ ជារៀងរាល់ថ្ងៃ គាត់ត្រូវចេញទៅធ្វើការជាទម្ងន់ ហើយក្នុង១ឆ្នាំ ទើបអាចឱ្យជួបនឹងអ្នកមកសួរសុខទុក្ខបានម្តង ដោយម្តងៗបានត្រឹមតែ៣០នាទីប៉ុណ្ណោះ ។
ក្នុងរយៈពេល៦ខែ ទើបអាចផ្ញើសំបុត្របានម្តង ហើយក្នុងពេល ដំបូងៗគឺបានចំពោះតែផ្ញើឱ្យក្រុមគ្រួសារប៉ុណ្ណោះ ។ លុះពេលក្រោយមកទៀត ទើបគេអនុញ្ញាតឱ្យផ្ញើទៅកាន់មិត្តភក្តិបាន ប៉ុន្តែសំបុត្រទាំងនោះត្រូវតែបានឆ្លងកាត់ការត្រួតពិនិត្យពីមន្ត្រីគុកជាមុន ។
បាតុកម្មរបស់ពលរដ្ឋស្បែកខ្មៅ
រដ្ឋាភិបាលស្បែកស គិតខុសត្រង់ថា ការដែលចាប់ម៉ាន់ដេឡា យកទៅដាក់គុកនោះគឺជាវិធី«អារកមាន់ បំភ័យស្វា»ប៉ុន្តែតាមពិតបែរជាផ្ទុយទៅវិញដែលថាទន្ទឹមនឹងមិនបានធ្វើឱ្យពួកគេបាក់ស្បាត តែវាប្រៀបដូច«យកសាំទៅស្រោចលើភ្លើង»ទៅវិញ ។ ជនជាតិអាហ្វ្រុិកស្បែកខ្មៅគ្រប់ពូជសាសន៍បានរួបរួមគ្នាជាធ្លុងមួយទាមទារដែនដីពីជនជាតិស្បែកសយ៉ាងពេញទំហឹង រហូតដល់មានការបង្ហូរឈាមគ្នាកាន់តែខ្លាំងឡើង ហើយបន្តសកម្មភាពជាបន្តបន្ទាប់ ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលស្បែកសបន្ធូរបន្ថយច្បាប់រើសអើងពណ៌សម្បុរយ៉ាងច្រើន ដើម្បីចៀសវាងនូវអំពើហិង្សាកុំឱ្យរីករាលដាលតទៅទៀតក៏ដោយ ។
វិលត្រឡប់មកកាន់ឥស្សរភាព
ទឹកដីអាហ្វ្រុិកខាងត្បូង ត្រូវទទួលរងនូវទំនាស់ផ្ទៃក្នុងយ៉ាងខ្លាំងក្លា រួមផ្សំទាំងការដែលពួកបស្ចិមប្រទេសបាននាំគ្នាយកចិត្តទុកដាក់គាបសង្កត់រដ្ឋាភិបាលស្បែកសឱ្យប្រគល់សិទ្ធិទៅឱ្យជនជាតិដើមដែលជាជនស្បែកខ្មៅវិញ ទើបរដ្ឋាភិបាលអាហ្វ្រុិកខាងត្បូង ដែលដឹកនាំដោយលោកប្រធានាធិបតីអិហ្វ ដប់បឹលយូ ដឺក្លឺក«FW.de Klerk»ត្រូវតែបង្ខំចិត្តដោះលែងនេលសាន់ ម៉ាន់ដេឡា ជាអតីតមេដឹកនាំសភាជាតិអាហ្វ្រុិកខាងត្បូងដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌនៅថ្ងៃទី១១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៩០ដែលនៅពេលនោះម៉ាន់ដេឡា មានអាយុ៧២ឆ្នាំទៅហើយ ។
ប្រធានាធិបតីស្បែកខ្មៅទី១នៃអាហ្វ្រុិកខាងត្បូង
៤ឆ្នាំក្រោយពីបានឥស្សរភាពមក ម៉ាន់ដេឡា ត្រូវបានប្រជាជនបោះឆ្នោតជ្រើសរើសឱ្យកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីស្បែកខ្មៅដំបូងគេបង្អស់នៃប្រទេស នៅថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៤ ។ គាត់បានបំពេញភារកិច្ចគ្រប់គ្រងប្រទេសដោយប្រឹងប្រែងជានិច្ច ។
អ្នកជំនិតម្នាក់បាននិយាយថា ម៉ាន់ដេឡា តែងតែភ្ញាក់ពីព្រលឹមប្រហែលម៉ោង៥កន្លះព្រឹក ហើយចេញដំណើរទៅក្រៅទីក្រុង ម្តងៗបីម៉ោង ដើម្បីសួរសុខទុក្ខ និងផ្សារភ្ជាប់ការទាក់ទងសាកសួរពីបញ្ហាដែលពួកគេកំពុងជួបប្រទះ និងណែនាំពីវិធីធ្វើការងារដល់ពួកគេ ។
រង្វាន់ណូបែលសន្តិភាព និងការលាលែងចេញពីតំណែងនៅពេលគាត់រួចពីគុកមុនពេលត្រូវបានគេជ្រើសតាំងឱ្យធ្វើជាប្រធានាធិបតីរបស់អាហ្វ្រុិកខាងត្បូងនោះ នេលសាន់ ម៉ាន់ដេឡា បានទទួលរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាពនៅឆ្នាំ១៩៩៣ ដោយសារការឧទ្ទិសខ្លួនតាមឧត្តមគតិក្នុងការទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពឱ្យប្រជាពលរដ្ឋដែលជាម្ចាស់ស្រុក ។
គាត់បានបង្កើតគណៈកម្មការ The Truth and Reconciliation Commission ដើម្បីតាមដាន និងដោះស្រាយបញ្ហាការរំលោភលើសិទ្ធិមនុស្ស ជាពិសេសបញ្ហាការរើសអើងពណ៌សម្បុរ ហើយគាត់ក៏លាលែងពីមុខតំណែង និងពីឆាកនយោបាយនៅក្នុងវ័យ៨០ឆ្នាំ ដើម្បីបំពេញការងារជាបេសកជនពិសេសក្នុងការចរចាសន្តិភាព ព្រមទាំងចុះជួយយុទ្ធនាការពីបញ្ហារោគអេដស៍ និងភារកិច្ចស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សនៅតំបន់អាហ្វ្រុិក ។ ប្រការម្យ៉ាងដែលគួរឱ្យស្ងើចសរសើរដល់ម៉ាន់ដេឡា គឺនយោបាយសមាហរណកម្ម ព្រោះទោះបីជាកម្លាំងមហាជនរបស់ជនស្បែកខ្មៅមានប្រៀបលើពួកស្បែកសក៏ដោយ តែដើម្បីអភិវឌ្ឍប្រទេសឱ្យបានជឿនលឿន គេមិនអាចទាត់ចោល«ពួកអ្នកមានដើមទុន» និង«ពួកអ្នកមានចំណេះដឹង និងអ្នកមានបញ្ញា»ដែលជាជនស្បែកសបានឡើយ ។ ម៉ាន់ដេឡា បានសម្រុះសម្រួលអ្នកទាំងនោះឱ្យចូលរួមចំណែកកសាងប្រទេសដែលខុសពីប៉ុល ពត គេបែរជាធ្វើផ្ទុយពីនេះទៅវិញ ។
ព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗ
-កើតនៅថ្ងៃទី១៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩១៨ ។
-ចូលរួមជាមួយANCជាសហគមន៍នយោបាយរបស់ពួកស្បែកខ្មៅ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងការរើសអើងពណ៌សម្បុរនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៤ ។
-ក្លាយជាមនុស្សឈានមុខរបស់សហគមន៍ និងឡើងជាប្រធានស្តីទីនៅឆ្នាំ១៩៥២ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងការរើសអើងពណ៌សម្បុរ ។
-ត្រូវគេចាប់ដាក់គុកនៅឯកោះរ៉ូបិន ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៦២ ។
-ត្រូវគេដោះលែងពីគុកនៅឆ្នាំ១៩៩០ ។
-ទទួលរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាពនៅឆ្នាំ១៩៩៣ ។
-ឡើងកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីនៅថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៤ ។
-លាលែងពីនយោបាយនៅពេលមានអាយុ៨០ឆ្នាំ ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៩ ។
-ទទួលមរណភាពនៅថ្ងៃទី៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ