ប្រវត្តិប្រេងកូឡា ហេតុអ្វីហៅ « ប្រេងកូឡា » ?
យោងតាមសៀវភៅ «ឧបនិស្ស័យខ្មែរ» របស់លោកស្រីកែវ ណារុំ អធិប្បាយថា មនុស្សពួកកូឡា គឺជាជាតិសាសន៍មួយដែលរស់នៅក្នុងរដ្ឋសហពន្ធ័ភូមា ។ តាមប្រវត្តិពង្សាវតារបានអធិប្បាយថា
យោងតាមសៀវភៅ «ឧបនិស្ស័យខ្មែរ» របស់លោកស្រីកែវ ណារុំ អធិប្បាយថា មនុស្សពួកកូឡា គឺជាជាតិសាសន៍មួយដែលរស់នៅក្នុងរដ្ឋសហពន្ធ័ភូមា ។ តាមប្រវត្តិពង្សាវតារបានអធិប្បាយថា ពួកកូឡានេះបានចាប់ផ្តើមមករស់នៅកជាភូមិក្នុងតំបន់ប៉ៃលិនតាំងពីគ្រឹស្តសករាជ១៨៧៦ ។ ពួកកូឡាមករស់នៅក្នុងបំណងជីករកត្បូងដែលមាននៅក្នុងដីត្រង់ជ្រលងភ្នំនៃភូមិភាគនោះ ។ ពិតមែនតែដីត្រង់នោះជាដីខ្មែរ តែកាលណោះស្ថិតក្នុងអំណាចគ្រប់គ្រងរបស់សៀមនៅឡើយ ។ នៅក្នុងគ្រឹស្តសករាជ១៩០៤ ទើបសៀមប្រគល់ទឹកដីខេត្តបាត់ដំបង ម្លូព្រៃ ស្ទឹងត្រែង មកឱ្យខ្មែរដែលកាលណោះតំបន់ប៉ៃលិន ស្ថិតនៅក្នុងខេត្តបាត់ដំបង ហើយត្រូវរាជការបារាំងកំពុងត្រួតត្រាប្រទេសខ្មែរនោះ នៅកាន់កាប់ដោយតាំងប្រតិភូប្រចាំខេត្តនោះ ។
ក្រោយមកពួកកូឡាបានមករស់នៅក្រុងភ្នំពេញខ្លះ ច្រើននៅម្តុំផ្សារចាស់ ផ្សារកណ្តាល ផ្សារធំថ្មី ។ មុខរបរបស់ពួកគេភាគច្រើន ប្រកបរបរលក់ត្បូង និងច្នៃត្បូង។ គេសង្កេតឃើញ ស្រីៗប្រកបរបរលក់បង្អែមដែរ ដែលខ្មែរយើងនិយមហៅថាបង្អែមសៀម គឺមានចាហួយ បាយដំណើប គ្រាប់ខ្នុរ វល្លិមាស(វ៉យ) យិប…។ ម្យ៉ាងទៀតក្នុងចំណោមពួកកូឡាទាំងអស់នោះ មានគ្រួសារមួយបានរកស៊ីធ្វើក្រមួនសម្រាប់លាបក្នុងពេលឈឺក្បាល វិលមុខ ខ្យល់ចាប់… ដោយផ្តើមលក់ក្នុងអំឡុងចុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៤០ (១៩៤៧ ឬ១៩៤៨?)។ ស្លាកសញ្ញា គឺរូបថតមនុស្សត្រឹមដើមទ្រូង ស្ថិតក្នុងរង្វង់រាងពងក្រពើ ដោយសរសេរថា «ប្រេងកូឡាម្រ័ក្ស» បិទលើដបរាងស៊ីឡាំង ធ្វើពីកែវពណ៌ស្លឹកចេកខ្ចី ដែលមានទំហំធុនធំ កណ្តាល និងតូច ។ ធុនធំមានទំហំអង្កត់ផ្ចិតប្រហែល ៣,៥០សង្ទីម៉ែត្រ និងកម្ពស់រួមទាំងសម្បកផងប្រហែល ៥,៥០សង្ទីម៉ែត្រ។ ចំណែកធុនកណ្តាលមានទំហំតូចជាងពាក់កណ្តាលធុនធំ។ ចំណែកធុនតូចមានទំហំប្រហែលធំជាងមេដៃមនុស្សចាស់បន្តិច…?។ ចំណែកឱសថដែលដាក់ក្នុងដបនោះមានភាពជាក្រមួនពណ៌ស្លឹកចេកចាស់ ព្រោះប្រើសំបកក្រូចសើចច្រើនក្នុងការផលិត ។ នេះជាសម្តីរបស់អ្នកបម្រើការក្នុងផ្ទះនោះបានផ្តល់ព័ត៌មាន តែគេមិនអាចបញ្ជាក់ថា មានប្រើរូបមន្តអ្វីផ្សេងទៀតទេ ។
ចំណែកអ្នកជិតខាងបាននិយាយថា ផ្ទះនោះបានប្រមូលទិញផ្លែក្រូចសើចជាច្រើនក្នុងការផលិត មួយលើកៗ ។ ផ្ទះលក់ប្រេងកូឡាម្រ័ក្សនោះ ស្ថិតនៅខាងត្បូងផ្សារធំថ្មីឆៀងខាងកើត។ ចាប់ពីពេលនោះមក មហាជននិយមហៅត្រឹមតែឈ្មោះថា «ប្រេងកូឡា» ប៉ុណ្ណោះរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន ចំពោះឱសថណាដែលផលិតជាក្រមួនសម្រាប់ប្រកបនឹងជំងឺឈឺក្បាល វិលមុខ ខ្យល់ចាប់ …។ ប្រសិនបើចង់ថាម៉ាកណាមួយ គេត្រូវនិយាយថា «ប្រេងកូឡាម៉ាកខ្លា ឬ ស្វា …» តាមរូបសញ្ញាបិទនៅលើដប ឬប្រអប់។ ចំណែកឱសថ សម្រាប់ប្រើប្រកបនឹងជំងឺនេះដែរ តែផលិតជាវត្ថុរាវ ខ្មែរនិយមហៅថា «ប្រេងខ្យល់» ហើយបើចង់បញ្ជាក់ក៏ហៅតាមឈ្មោះ ឬរូបភាព ដែលមានបិទពីលើដែរ ។
មុននឹងមានប្រើប្រេងកូឡាម្រ័ក្សនេះ ប្រជាជនខ្មែរភាគតិចបានប្រើប្រេងខ្យល់ដែលផលិតនៅប្រទេសប៉ែកខាងអឺរ៉ុប ពិសេសប្រទេសបារាំង ដែលមានដាក់លក់នៅឱសថស្ថាននានា។ ចំណែកប្រជាជនខ្មែរផ្សេងទៀតបានប្រើឱសថតាមបែបបុរាណខ្មែរ ឬប្រើប្រេងដែលគេចម្រាញ់ពីមើមក្រវាញ គេហៅថា «ប្រេងក្រវាញ» ។
ក្រោយពេលប្រេងម្រ័ក្សបានផ្សព្វផ្សាយពេញទាំងផ្ទៃប្រទេស ទើបមានក្រមួនប្រេងខ្យល់របស់ប្រទេសផ្សេងទៀតបាននាំចូលមកលក់ប្រហែលក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៦០ គឺច្រើននាំចូលពីប្រទេសសៀម ឬយួន ។ ប៉ុន្តែគេនៅតែនិយមហៅថាប្រេងកូឡាដដែល ចំពោះប្រេងខ្យល់មានភាពជាក្រមួន ដោយនិយាយបន្ថែមថា ប្រេងកូឡាសៀម ប្រេងកូឡាយួន ឬហៅតាមរូបសញ្ញា ដូចជាហៅប្រេងកូឡារូបស្វា ប្រេងកូឡារូបផ្លែដូងជាដើម ។
បច្ចុប្បន្ននេះក្រៅពីប្រេងកូឡាផលិតក្នុងស្រុក មានប្រេងកូឡានាំចូលពីបរទេស ដូចជាពីប្រទេសចិន មានឈ្មោះថាប្រេងកូឡាតាប៉ិ ជាដើម ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ