ពាក្យថា «មេ» ត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយនៅតាមបណ្តារដ្ឋផ្សេងៗក្នុងនោះនៅប្រទេសកម្ពុជាយើងក៏សំបូរ បងប្អូនខ្លះនិយមនិយាយលេងសើចថា «បាទមេ ឬចាសមេ» ដើម្បីសម្តែងនូវការគោរពដល់អ្នកដែលមានយសស័ក្តិ ឬអ្នកធំជាងខ្លួន ។ យ៉ាងណាមិញ…
ពាក្យថា «មេ» ត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយនៅតាមបណ្តារដ្ឋផ្សេងៗក្នុងនោះនៅប្រទេសកម្ពុជាយើងក៏សំបូរ បងប្អូនខ្លះនិយមនិយាយលេងសើចថា «បាទមេ ឬចាសមេ» ដើម្បីសម្តែងនូវការគោរពដល់អ្នកដែលមានយសស័ក្តិ ឬអ្នកធំជាងខ្លួន ។
យ៉ាងណាមិញ ក៏មានបងប្អូនយើងខ្លះបានលើកឡើងថា ពាក្យថា «មេ» ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់សម្រាប់លើកជើងចៅហ្វាយនាយជាដើម ។ តើប្រិយមិត្តយល់យ៉ាងណាដែរចំពោះពាក្យថា «មេ»?
យ៉ាងណាមិញ ងាកមក លោក ង៉ែត ជូ ដែលជាអ្នកវិភាគសេដ្ឋកិច្ចល្បីឈ្មោះមួយរូបនៅកម្ពុជា បានបង្ហោះសារមួយគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ពាក់ព័ន្ធនឹងពាក្យថា «មេ» ដោយលោកបានរំលេចនូវចំណងជើងគួរឱ្យទាក់ទាញថា «គេថាប្រទេសក្រីក្រសម្បូរមេណាស់ ងាកទៅណាក៏មេដែរ តើពិតឬទេ? លោក ង៉ែត ជូ បានចែករំលែកនូវបទពិសោធន៍ពីបណ្តាប្រទេសផ្សេងៗថា«ហ្វាំងឡង់ជាប្រទេសសមាជិកសហគមន៍អឺរ៉ុបដែលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី១ ក្នុងពិភពលោកថា ជាប្រទេសដែលប្រជាជនមានភាពសប្បាយរីករាយខ្លាំងជាងគេ ។ ឃ្លាមួយដែលជនជាតិហ្វាំងឡង់និយមប្រើនៅកន្លែងធ្វើការជាប់ជាប្រចាំគឺ ៖ «មនុស្សដែលចេះសួរមិនវង្វេងផ្លូវនោះទេ ។ The person who asks questions will not stray away from the path» ។
លោកបានបន្តថា កន្លែងធ្វើការរបស់ហ្វាំងឡង់មិនមានឋានានុក្រមច្រើនថ្នាក់នោះទេ ដែលម្នាក់ៗអាចស្វែងយល់ និងចូលរួមជាគំនិតស្ថាបនាស្ថាប័នដូចអ្នកគ្រប់គ្រងកំពូលដែរ ។ កាលខ្ញុំទៅសិក្សានៅប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង ដែលជាប្រទេសមានការរីកចម្រើនខ្លាំងមួយ នៅទ្វីបអាស៊ី មានសាស្ត្រាចារ្យជនជាតិកូរ៉េមួយរូប បានលើកឡើងថា៖ «របៀបដឹកនាំបែបកុម្មុយនីស ឬប្រទេសក្រីក្រសម្បូរឋានានុក្រមច្រើនថ្នាក់ណាស់ ។ ងាកទៅណាក៏សុទ្ធតែមេដែរ» ។ មុននឹងធ្វើអ្វីមួយ ឬសម្រេចអ្វីមួយ មិនថា កិច្ចការតូចធំនោះទេ គឺត្រូវសុំការសម្រេចពីមេសិន ។ ដើម្បីអោយបរិយាកាសការងារល្អ បើកចំហរត្រូវមានការបើកទូលាយក្នុងការប្រាស្រ័យទាក់ទង ។
គួរចៀសវាងការសង្ស័យ ហើយមិនសាកសួរបញ្ជាក់បែរជាទៅសន្និដ្ឋានថា អញ្ចេះមួយ ឬអញ្ចោះមួយដែលអាចនាំអោយការសន្និដ្ឋាននោះប្រាសចាកនឹងការពិត ។ ឬអ្វីៗដែលមេសម្រេច គឺមិនមែនសុទ្ធតែត្រឹមត្រូវនោះទេ ។ យ៉ាងណាមិញ ងាកមកចាប់អារម្មណ៍តាមរយៈបទសម្ភាសន៍ជាមួយនៃសារព័ត៌មានកោះសន្តិភាព នៅពេលសាកសួរថា តើលោកយល់យ៉ាងណាដែរ ចំពោះការប្រើប្រាស់ពាក្យថា «មេ» នៅសង្គមខ្មែរយើងនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ?
លោក ង៉ែត ជូ បានឆ្លើយតបថា «ខ្ញុំមិនឯកភាពទាំងស្រុង ឬក៏បដិសេធទៅលើអ្វីដែលខ្ញុំដាក់ចំណងជើងថា ប្រទេសក្រីក្រ ឬប្រទេសមិនសូវរីកចម្រើន សម្បូរមេ សម្បូរឋានានុក្រមច្រើនជាន់ថ្នាក់ ខ្ញុំមិនបដិសេធមិនគាំទ្រទាំងស្រុងទេ ពីព្រោះមានមិត្តភក្ដិដែលគាត់ចូលខមិនមកថា ជប៉ុនក៏មានឋានានុក្រមច្រើនថ្នាក់ដែរ ប៉ុន្តែគេបែងចែកតួនាទីច្បាស់លាស់ គ្រាន់តែថា ភាគច្រើននៃប្រទេសដែលមានការរីកចម្រើន គឺមិនសូវមានឋានានុក្រមនោះទេ» ។
លោកបានបន្តថា «បើលើកជាពាហិរកបន្ថែម ខ្ញុំអាចលើកជាឧទាហរណ៍មួយ ជាគំរូមួយរបស់ឯកឧត្ដម ហង់ជួន ណារ៉ុន ថ្ងៃដែលគាត់ចូលរួមបើកពិធីពិពណ៌ពីការសិក្សានៅសហគមន៍អ៊ឺរ៉ុប នៅ FACTORY PHNOM PENH លោកអញ្ចើញចូលរួម ប៉ុន្តែមិនមានពិធីការណ៍បង្ហាញថា ជាមេអីធំដំទេ ទោះឯកឧត្ដមជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា មួយរូបតែលោកសម្របខ្លួនធ្វើជាអធិបតី ឬគណអធិបតី ប៉ុន្តែមិនមានអ្នកហែរហម ឬរៀបចំពីធីការណ៍រញ៉េរញ៉ៃច្រើននោះទេ លោកបានចូលរួមជារបៀប Free Style ដូចទៅ និងអគ្គរដ្ឋទូតរបស់សហគមន៍អ៊ឺរ៉ុប និងបណ្ដាអគ្គទូតដទៃទៀតដែរនេះជាឧទាហរណ៍ និងជាគំរូល្អមួយ» ។
លោកបន្តទៀតថា «ទោះជាយ៉ាងណាចំពោះពាក្យថា «មេ» នៅក្នុងសង្គមខ្មែរនាពេលបច្ចុប្បន្នចំពោះសំណួរទីមួយនេះធ្វើឲ្យខ្ញុំមានការព្រួយបារម្ភពីព្រោះអ្នកប្រើ ច្រើនថា លើកជើង ផ្ដល់តម្លៃបុគ្គលដែលគាត់ហៅថាមេ ដើម្បីបានប្រយោជន៍ សម្ដែងការគោរពមិនជាខុសអ្វីទេ ប៉ុន្តែសម្ដែងថា មានប្រយោជន៍ ឧទាហរណ៍សាមញ្ញមួយថា សូម្បីអ្នកសន្តិសុខដែលគាត់ជួយយើងសារេឡាន នៅពេលយើងជូនលុយគាត់ គាត់ប្រើពាក្យអរគុណមេ អញ្ចឹងពាក្យមេនុង គឺកាន់តែអស់តម្លៃទៅវិញទេ ហើយក៏ហាក់បីដូចជា កាលណាយើងប្រើច្រើនពេកទៅវាដូចជា បន្ទាប់តម្លៃប្រជាជនដែលគាត់គ្មានឋានៈគ្មានតួនាទីទៅវិញ» ។
លោក ង៉ែត ជូ មានប្រសាសន៍សង្កត់ធ្ងន់ថា «បើគេហៅថាមេ គឺខ្ញុំមិនសូវជាសប្បាយចិត្តអ្វីទេ ពីព្រោះវាដូចជា មិនមានការចាំបាច់ ហើយវាហាក់ដូចជា បង្កើតគំនាបរវាងខ្ញុំ ហើយអ្នកដែលគាត់ហៅ ធ្វើឲ្យការទំនាក់ទំនងរបស់យើងវាអាចនឹងមានឧបសគ្គ ដូចគាត់ចង់សួរអ្វីពីយើង ឬចង់បញ្ជាក់អ្វីមួយពីយើង គឺគាត់អត់ហ៊ាន ព្រោះគាត់ចាត់ទុកថា យើងជាមេ ប៉ុន្តែបើគាត់ចាត់ទុកថា យើងជាក្រុមការងារ ឬអ្នករួមក្រុម គឺវាជារឿងល្អមួយដែលគាត់មិនយល់ថា គាត់ហើយ និងយើងមិនមានគំនាបពីគ្នា ហើយគាត់ចង់សួរ ចង់បញ្ជាក់អ្វីពីយើង ឬអ្វីពីយើងនិយាយមិនច្បាស់គាត់មិនសន្និដ្ឋាន តែគាត់សួរ និងគឺជារឿងល្អ» ។
លោកបន្តទៀតថា «អ្វីដែលជាបញ្ហាធំនៅក្នុងសង្គមខ្មែរខ្ញុំសង្កេតឃើញឲ្យតែសង្ស័យទៅលើអ្វីមួយជាមន្ទិល ប៉ុន្តែដោយសារមេនិយាយហើយ មិនហ៊ានសាកសួរទេ គឺសន្និដ្ឋានប្រហែលជាមេថា ចេះថា ចុះតែម្ដង អញ្ចឹងវាអាចខុស អាចមានបញ្ហា តែបើមានការសាកសួរបញ្ជាក់ ឬពន្យល់គ្នា ជួលកាលមេអាចប្ដូរពាក្យ ប្ដូរគំនិតវិញ» ។
លោកបន្ថែមថា «បាទខ្ញុំគិតថា យើងអាចជំនួសពាក្យមេ តាមពិតទៅប្រហែលជាបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋយើង ទីមួយចង់អាចមួយផ្នែកតូចជួយលើកតម្កើងអ្នកដែលគាត់ផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ ឧទាហរណ៍ថា គ្រាន់តែសន្តិសុខ ឬអ្នកបើកឡានឲ្យនុងហៅថាមេ គឺជាការលើកតម្កើង អញ្ចឹងយើងអាចប្ដូរជាពាក្យមេមកអរគុណវិញ ដូចជា អរគុណបងប្រុស បងស្រី អរគុណប្អូនប្រុស ប្អូនស្រី អរគុណពូមីង អរគុណសម្លាញ់» ។
មួយទៀតដូចជា នៅក្នុងគ្រួសារ ខ្ញុំសង្កេតឃើញ បងប្អូនមិត្តភក្ដិប្រុសៗគាត់ច្រើននិយាយថា កម្មវិធីទៅដើរលេង និងចាំសុំមេសិន សុំមេស្រីសិន វាជាការគោរពឲ្យតម្លៃគ្នានៅក្នុងក្រុមគ្រួសារ ប៉ុន្តែតាមពិតទៅមិនមានអ្នកណាជាមេអ្នកណាទេ តែជាដៃគូគ្នា ពិគ្រោះយោបល់គ្នា យើងសុំគាត់ទៅ ក្នុងហេតុផលដែលយើងមានហេតុផលត្រឹមត្រូវ យើងជាអ្នកដឹកនាំក្រុមគ្រួសារម្នាក់ដែរ កាលណាយើងបំពេញតួនាទីយើងបានល្អ ហើយយើងជម្រាបគាត់ពីអ្វីដែលយើងចង់ទៅ ដូចជា មិនមានបញ្ហាទេ ប៉ុន្តែដល់ថ្នាក់សុំហើយមិនឲ្យ សុំមេ មេមិនឲ្យ និងទៅជាកូនចៅរករឿងមេវិញ ហើយ និងទៅជារឿងមួយផ្សេងទៀត» ។ អញ្ចឹងគួរតែប្ដូរមកវប្បធម៌ខ្មែរយើងវិញ ខ្មែរយើងមានពាក្យបងប្អូន ពូមីង ក្មួយ លោក លោកស្រី តាមរយៈផ្លូវការ មិនផ្លូវការ ហើយជំនួសពាក្យមេ និងទៅជាអរគុណវិញដូចជា អរគុណលោក អរគុណលោកស្រីជាដើម ។
ខ្ញុំចង់បញ្ជាក់បន្ថែមបន្តិច ឧទាហរណ៍សាមញ្ញតូចមួយនៅពេលយើងឲ្យលុយទៅសន្តិសុខ ពេលដែលគាត់ជួយសារ៉េឡានអ្វីដែលគាត់សម្ដែងការគួសមមកលើយើង គឺគាត់អត់មានមកវាយតម្លៃយើង ឬហៅយើងថាជាមេ ដោយសារលុយបន្តិចបន្ទួច និងទេពីព្រោះឋានៈតួនាទីយើងនៅកន្លែងធ្វើការជារឿងមួយផ្សេង ហើយក៏គាត់មិនដឹងថា យើងជានរណាផង អញ្ចឹងពាក្យមេ និងហាក់ដូចជា លែងមានន័យ អញ្ចឹងគួរតែសម្ដែងការគួរសមជាពាក្យអរគុណវិញព្រោះជាកាយវិការវិជ្ជមាន ជាកាយវិការដឹងគុណចំពោះការជូនប្រាក់បន្តិចបន្ទួចទៅគាត់បន្ទាប់ពីការជូនប្រាក់បន្តិចបន្ទួចចប់ គឺអត់មានជាប់ជំពាក់គុណស្រ័យចំណងអ្វីទៀតទេ ពោលមិនមែនជាមេអ្វីនោះទេ» ។
ជាចុងក្រោយលោក ង៉ែត ជូ ក៏មានសំណូមពរឲ្យមជ្ឈដ្ឋានអ្នកសិក្សា ជាពិសេសឥឡូវយើងមានសាកលវិទ្យាល័យច្រើន ដូចជា អ្នកសិក្សាអនុបណ្ឌិត ឡើងទៅដល់បណ្ឌិតសរសេរពីវប្បធម៌ ផ្នត់គំនិតដឹកនាំបែបខ្មែរ ទស្សនៈវិជ្ជាខ្មែរ គួរពិនិត្យដាក់ប្រធានបទទាក់ទងភាពជាអ្នកដឹកនាំក្នុងសង្គមខ្មែរទាក់ទងជាមួយវប្បធម៌ពាក្យពេចន៍ដែលខ្មែរប្រើ» ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ