រាជធានីភ្នំពេញ ៖ បើនិយាយពីរោងភាពយន្តដែលពាក្យសាមញ្ញហៅថា រោងកុននោះ នាពេលបច្ចុប្បន្នគឺមានតែក្នុងផ្សារទំនើបប៉ុណ្ណោះ ផ្ទុយទៅវិញការផ្លាស់ប្តូរ១៨០oC នេះ គឺជាការវិវឌ្ឍទៅតាមសម័យកាលដោយស្វ័យប្រវត្តិ ខណៈបច្ចេកវិទ្យាទំនើបបានហក់ចូលមកវាយលុកសម្រាប់មនុស្សសម័យថ្មី ។ ទោះបីជាបែបណាក្តីយើងមិនអាចបំភ្លេចបាននូវយុគសករាជមាសនៃរោងភាពយន្តដ៏ច្រើនស្អេកស្កះក្រោយប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលឯករាជ្យពីអាណានិគមនិយមបារាំងនាដើមទសវត្សរ៍ទី៥០ ។
សម័យកាលនៃការងើបឡើងយ៉ាងខ្លាំងក្លាសម្រាប់សិល្បៈទី៧ គឺបានចាប់ផ្តើមរះនាចុងទសវត្សទី៥០ និងដុះដាលពេញបន្ទុកក្នុងទសវត្សទី៦០ រហូតដល់ពាក់កណ្តាលទសវត្សទី៧០ ។ សួរថាតើសករាជមាសនៃរោងភាពយន្តនាសម័យមុនសង្គ្រាមឆ្នាំ៧០ មាននៅទីណាខ្លះ ?
ហើយបច្ចុប្បន្នអតីតរោងភាពយន្តទាំងនោះបានក្លាយទៅជាអ្វីហើយ ? ជាការណ៍ពិតណាស់ អតីតរោងភាពយន្តដែលបានរលាយរូបរាងអស់ទៅហើយ បានត្រឹមបន្សល់ទុកជាស្នាមអនុស្សាវរីយ៍ប៉ុណ្ណោះសម្រាប់មនុស្សខ្មែរដែលមានល្បាក់អាយុ៥០ប្លាយឆ្នាំឡើងទៅដែលនៅចងចាំបានខ្លះៗ ។ ខាងក្រោមនេះគឺជាការស្រាវជ្រាវរបស់កោះសន្តិភាពជុំវិញរោងភាពយន្តនានានៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ។
ជាដំបូងអ្វីដែលត្រូវកត់សម្គាល់នោះគឺបណ្តារោងភាពយន្តដែលគេបញ្ចាំងគ្មានសម្រាក គឺ១ថ្ងៃវាល់ល្ងាច ចង់ចូលមើលទិញសំបុត្រតែម្តង មើលបាន១ថ្ងៃ រហូតអ្នកខ្លះដេកក្នុងរោងភាពយន្តទាំងនោះតែម្តង ។ ទោះបីអ្នកមើលភាគច្រើនដេកក៏ខ្សែភាពយន្តនៅតែបញ្ចាំង ។ បណ្តារោងភាពយន្តទាំងនោះ មានដូចជា រោងកុនប៉ាហ្សេស្ទិក ទ្រុងកុក តារា ខេមរា គឹមស៊ឺង ខេមរៈ …។ រោងកុនម៉ាហ្សេស្ទិក ស្ថិតនៅចន្លោះផ្សារកណ្តាល និងផ្សារចាស់ ។ រោងកុនតារា ស្ថិតនៅកាច់ជ្រុងខាងជើងវាលព្រះមេរុ ឯរោងកុនខេមរា ស្ថិតនៅជិតអតីតសាកលវិទ្យាល័យន័រតុន និងរោងកុនគឹមស៊ឺង ស្ថិតនៅខាងត្បូងផ្សារធំថ្មី ។
រោងភាពយន្តនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រខណ្ឌចំការមន ៖ អតីតរោងភាពយន្ត ចាស់ៗ ដែលបន្សល់ទុកតាំងពីសម័យដើម គឺពេលនេះបានប្រែក្លាយ ទៅជាមណ្ឌលកម្សាន្ត និងសំណង់អគារថ្មី ផ្សេងៗ ជាក់ស្តែងដូចជា រោងភាពយន្តកំពូលពេជ្រ រោងភាពយន្តគិរីរម្យ និងរោងភាពយន្តបូកគោ នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ បានក្លាយខ្លួនទៅជាហាងខារ៉ាអូខេ ហាងស៊ុប និងត្រូវបានគេវាយកម្ទេចចោល ហើយកសាងអគារថ្មីច្រើនជាន់ក៏មាន ។
នៅក្នុងភូមិសាស្ត្រខណ្ឌចំការមន កាលពីពេលមុនមានរោងភាពយន្ត ធំៗរហូតទៅដល់ចំនួន៣ គឺទី១-រោងកំពូលពេជ្រ ដែលមានទីតាំងនៅតាមបណ្តោយមហាវិថីព្រះមុនីវង្ស កែងនិងផ្លូវលេខ២៨៨ ស្ថិតនៅក្នុងសង្កាត់បឹងកេងកងទី១ ដែលពេលនេះត្រូវបានគេវាយកម្ទេចចោលរាបដល់ដីសាងសង់ជាសំណង់អគារមួយដែលមានកម្ពស់រហូតទៅដល់ចំនួន១៥ ជាន់ ។
ទី២-រោងភាពយន្តគិរីរម្យ មានទីតាំងស្ថិតនៅតាមបណ្តោយមហាវិថីព្រះសីហនុ ក្នុងសង្កាត់បឹងកេងកងទី២ ត្រូវបានប្រែក្លាយជាហាងខារ៉ាអូខេគិរីរម្យ ។ទី៣-រោងភាពយន្តបូកគោ មានទីតាំងតាមបណ្តោយមហាវិថីម៉ៅសេទុង ក្នុងសង្កាត់បឹងកេងកងទី៣ បានប្រែក្លាយទៅជាងហាងខារ៉ាអូខេ និងហាងស៊ុប ។ រោងភាពយន្ត ធំៗទាំង៣នោះពីអតីតកាលគឺសុទ្ធតែជារោងភាពយន្តដែលមានឈ្មោះល្បី មិនចាញ់តាមបណ្តារោងភាពយន្តជាច្រើន ផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញប៉ុន្មាននោះទេ ។ កាលពីអតីតកាលមានរោងភាពយន្តច្រើនត្រូវបានគេបង្កើតឡើង ដើម្បីបម្រើវិស័យខ្សែភាពយន្តដែលមានការរីកដុះដាលយ៉ាងខ្លាំង ។
ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការបាត់បង់រូបរាងរបស់រោងភាពយន្ត ចាស់ៗ ជាច្រើនដែលបានបន្សល់ទុកតាំងពីសម័យមុននោះ គឺដោយសារតែនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះគេបានសង្កេតឃើញថា «រោងភាពយន្ត ថ្មីៗ យ៉ាងច្រើនបាន និងកំពុងកើតឡើង នៅតាមបណ្តាផ្សារទំនើបមួយចំនួន ដោយគេបានកសាងឡើងជាកន្លែងទស្សនាមានផាសុកភាព ម៉ាស៊ីនត្រជាក់ និងបំពាក់ប្រព័ន្ធទំនើបទាន់សម័យជាងរោងភាពយន្តសម័យដើមដែលខ្លះមានតែកង្ហារ ។
ហេតុនេះហើយបានជាតាមបណ្តារោងភាពយន្ត ចាស់ៗ ដែលបានបន្សល់ទុកតាំងពីសម័យមុន ត្រូវបានគេបោះបង់ចោល និងត្រូវបានគេកែច្នៃធ្វើទៅជាកន្លែងកម្សាន្ត ផ្សេងៗ មានដូចជាខារ៉ាអូខេ ហាងស៊ុប ឬក៏ឈានទៅដល់ការវាយកម្ទេចចោល ដើម្បីកសាងជាសំណង់អគារថ្មីក៏មានដែរ ។ សម្រាប់ម្ខាងវិថីព្រះមុនីរ៉េត ដែលស្ថិតក្នុងខណ្ឌចំការមនដែរនោះនៅដើមទសវត្សទី៧០ រោងភាពយន្តមួយទៀតក៏បានបង្កើតឡើងដែរ គឺរោងភាពយន្តមេកុង នៅមិនឆ្ងាយពីរោងភាពយន្តប្រាសាទមាសដែលនៅម្ខាងផ្លូវ ។
រោងភាពយន្តនៅភូមិសាស្ត្រខណ្ឌ៧មករា ៖ នាសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម គ្រាន់តែក្នុងអាណាចក្រខណ្ឌ៧មករា សំបូរទៅដោយរោងភាពយន្តមានចំនួន៨ទីតាំង ដែលទស្សនិកជនសម័យនោះពេញនិយមទិញសំបុត្រចូលទស្សនា ក្រោយពេលសម្រាកពីការងារ រៀងៗខ្លួន ។ រោងភាពយន្តចំនួន៨ទីតាំងនាសម័យនោះមាន៖
ទី១-រោងភាពយន្ត «ភ្នំពេជ្រ»ក្រោយមកបានប្រែឈ្មោះទៅជារោងភាពយន្ត«ម៉ូស្គូ»ស្ថិតនៅលើមហាវិថីមុនីវង្ស សង្កាត់មនោរម្យ ខណ្ឌ៧មករា ។ បច្ចុប្បន្ននេះរោងភាពយន្តម៉ូស្គូបានស្ថិតនៅលើកណ្តាប់ដៃក្រុមហ៊ុនមួយកំពុងជួលជុសនៅមិនទាន់ដឹងពិតប្រាកដថាទៅជាអគារអ្វីនោះទេ ។ ២-អតីតរោងភាពយន្ត«ម្កុដពេជ្រ» ឥឡូវនេះរោងកុនម្កុដពេជ្របានធ្លាក់ទៅលើដៃឯកជនបើកជាភោជនីដ្ឋានថ្មដា ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅមហាវិថីកម្ពុជាក្រោម សង្កាត់មនោរម្យ ខណ្ឌ៧មករា រាជធានីភ្នំពេញ។
ទី៣-អតីតរោងភាពយន្តឋានសួគ៌ ស្ថិតនៅតាមមហាវិថីកម្ពុជាក្រោមកែងផ្លូវលេខ១៦៩ សង្កាត់វាលវង់ ខណ្ឌមករា បានក្លាយទៅជាហាងពិភពម៉ូដលក់សម្លៀកបំពាក់បុរសនារីបាត់ទៅហើយ ។ទី៤-អតីតរោងភាពយន្តវិមានសួស្តី (ហៅវិមានឯករាជ្យ) ស្ថិតនៅបណ្តោយផ្លូវ២១៥ (ផ្លូវនេរុ)ក្នុងសង្កាត់វាលវង់ ខណ្ឌ៧មករា បានក្លាយទៅជាស្ថានីយលក់ប្រេងឥន្ធនៈសូគីម៉ិច ។ ៥-អតីតរោងភាពយន្តសរព្រហ្មមាស ស្ថិតនៅតាមបណ្តោយមហាវិថីហ្សាលដឺហ្គោល ក្នុងសង្កាត់អូរឫស្សី២ ខណ្ឌ៧មករា បានក្លាយទៅជាមជ្ឈមណ្ឌលចែកចាយម៉ាស៊ីនកសិកម្មគ្រប់ប្រភេទ(ខាង ស៊ាងលី)ក្លាយជាកម្មសិទ្ធិឯកជនទៅហើយ ។
ទី៦-អតីតរោងភាពយន្តអង្គរ ស្ថិតនៅបណ្តោយមហាវិថីហ្សាលដឺហ្គោល ក្នុងសង្កាត់អូរឫស្សីទី៣ ក្លាយទៅជាធនាគារកាណាឌីយ៉ា ជាកម្មសិទ្ធិឯកជន ។ ៧-អតីតរោងភាពយន្តខេមរៈ ស្ថិតនៅខាងកើតរោងកុនអង្គរ តាមបណ្តោយមហាវិថីហ្សាលដឺហ្គោល បានក្លាយទៅជាក្រុមហ៊ុនមួយឈ្មោះវី អែល ខេ រ៉ូយ៉ាល់ទេសចរណ៍ ។ ទី៨-អតីតរោងភាពយន្តប្រាសាទពេជ្រ ស្ថិតនៅកាច់ជ្រុងភ្លើងស្តុបមហាវិថីព្រមុនីវង្សចុះមកផ្សារអូរឫស្សី ក្នុងសង្កាត់បឹងព្រលឹត ខណ្ឌ៧មករា បានក្លាយជាទីតាំងធនាគារស្ថាបនា ។
រោងភាពយន្តនៅភូមិសាស្ត្រខណ្ឌទួលគោក ៖ ក្នុងខណ្ឌទួលគោកមានរោងភាពយន្តចំនួន២ ហើយបច្ចុប្បន្នបានក្លាយជាកម្មសិទ្ធិឯកជនអស់ហើយ ។
១-រោងភាពយន្ត«មនោរម្យ» ស្ថិតនៅតាមបណ្តោយមហាវិថីម៉ៅសេទុង មុខផ្សារដើមគ ក្នុងសង្កាត់បឹងសាឡាង បច្ចុប្បន្នជាមន្ទីរសម្រាកព្យាបាលប្រ៊តមេឌីខល ។ រោងភាពយន្តនេះត្រូវបានគេដឹងថា បង្កើតឡើងតាំងពីជំនាន់សង្គមរាស្ត្រនិយម ។ ក្រោយថ្ងៃរំដោះ៧មករាឆ្នាំ១៩៧៩រោងភាពយន្តមនោរម្យស្ថិតនៅជាកម្មសិទ្ធិរបស់រដ្ឋ ដូចរោងភាពយន្តនានានៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញដែរ ហើយក៏មានបញ្ចាំងភាពយន្តសហភាពសូវៀតក្នុងទសវត្សទី៨០ ។ លុះក្រោយមកបានក្លាយទៅជាក្លឹបកម្សាន្ត និងក្លាយជាកម្មសិទ្ធិឯកជនប្រមាណជិត២០ឆ្នាំមកហើយ ។
ដោយឡែករោងភាពយន្តទី២ គឺសាលមហោស្រពចេនឡា ត្រូវបានគេបញ្ចាំងភាពយន្តម្តងកាលតែប៉ុណ្ណោះ ។ សាលមហោស្រពចេនឡា មានវិសាលភាពធំ ស្ថិតនៅខាងត្បូងផ្សារដើមគ ក្នុងសង្កាត់ផ្សារដើមគ ខណ្ឌទួលគោក ។ រោងភាពយន្តចេនឡាបានកសាងនៅចុងទសវត្សទី៦០ ហើយបន្ទាប់ពីរោងភាពយន្តដែលល្អដាច់គេនាសម័យនោះក៏ធ្លាប់ត្រូវបានសម្ពោធបញ្ចាំងខ្សែភាពយន្តរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រសម្តេចព្រះបរមរតនកោដ្ឋផងដែរ និងមិនយូរប៉ុន្មានប្រទេសជាតិក៏បានធ្លាក់ចូលក្នុងភ្លើងសង្គ្រាម ។ បច្ចុប្បន្នបានក្លាយទៅជាកម្មសិទ្ធិឯកជន និងបានពុះច្រៀកជា ចំណែកៗ ដោយស្លាកខាងក្រៅដាក់ថាមណ្ឌលវប្បធម៌ភ្នំពេញ ។
ទីតាំងនេះបច្ចុប្បន្នបានបំបែកមួយផ្នែកជាសាលមហោស្រពចេនឡានៅទ្រង់ទ្រាយដើម, ជាធនាគារកាណាឌីយ៉ា, ជាវិមានចរណៃ(កន្លែងជប់លៀងមង្គលការ)និងជាផ្សារ ។ បើតាមការព្យាករនឹងបាត់រូបរាងនាពេលអនាគត ។
ក្រៅពីរោងភាពយន្តទាំង២នេះ បច្ចុប្បន្ននៅក្នុងមូលដ្ឋាន ខណ្ឌទួលគោក មានរោងភាពយន្តឯកជនមួយទៀត នៅក្នុងផ្សារTK ស្ថិតក្នុងសង្កាត់បឹងកក់ទី១ បាននិងកំពុងដំណើរការ ខណៈពេលដែលរោងភាពយន្ត ធំៗរបស់រដ្ឋបានរលាយរូបបាត់អស់ទៅ ។ ចំពោះខណ្ឌព្រែកព្នៅ, ឫស្សីកែវ សែនសុខ និងខណ្ឌជ្រោយចង្វា ជាខណ្ឌនៅជាយក្រុង ដែលពីមុនជាព្រៃជាបឹង ពុំមានរោងភាពយន្តឡើយ ។ គេនៅចាំបានថា នៅមានរោងភាពយន្តមួយទៀតស្ថិតលើកំណាត់មហាវិថីព្រះមុនីរ៉េត គឺរោងភាព«ប្រាសាទមាស» ជារោងភាពយន្តខ្នាតតូច និងបញ្ចាំងតែរឿង ចាស់ៗ២រឿងក្នុងពេលតែមួយ ។
រោងភាពយន្តនៅភូមិសាស្ត្រខណ្ឌដូនពេញ ៖ រោងភាពយន្តដែលធ្លាប់មានវត្តមានក្នុងភូមិសាស្ត្រខណ្ឌដូនពេញ កាលពីទសវត្សរ៍ទី៦០ ទី៧០ និង៨០ ក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម សាធារណរដ្ឋខ្មែរ និងរដ្ឋកម្ពុជាមាន ៖
១-រោងភាពយន្ត«វិមានទិព្វ»ស្ថិតនៅតាមបណ្តោយមហាវិថីព្រះមុនីវង្ស សង្កាត់បឹងរាំង ខណ្ឌដូនពេញបច្ចុប្បន្នក្លាយជាភោជនីយដ្ឋានTOUS LES JOURS ។ ទី២-រោងភាពយន្តហីចិនគឹម ភុង ស្ថិតនៅផ្លូវលេខ៨១ សង្កាត់ផ្សារថ្មី២ ខណ្ឌដូនពេញ បច្ចុប្បន្នក្លាយជាផ្ទះល្វែង ។ ទី៣-រោងភាពយន្ត«ខេមរា» ស្ថិតនៅផ្លូវលេខ១៧ សង្កាត់ផ្សារកណ្តាល១ ខណ្ឌដូនពេញ បច្ចុប្បន្នក្លាយជាផ្ទះសំណាក់ ។ ទី៤-រោងភាពយន្ត«ទ្រុងកុក» ស្ថិតនៅផ្លូវលេខ១៩ សង្កាត់ផ្សារកណ្តាល១ ខណ្ឌដូនពេញ បច្ចុប្បន្នក្លាយជាផ្ទះល្វែង ។
ទី៥-រោងភាពយន្តម៉ាហ្សេស្ទិក ស្ថិតនៅផ្លូវលេខ១៥ សង្កាត់ផ្សារកណ្តាល២ ខណ្ឌដូនពេញ បច្ចុប្បន្នក្លាយជាសណ្ឋាគារ ។ ទី៦-រោងភាពយន្ត«កាសុីណូ» នៅផ្លូវលេខ១៤៤ សង្កាត់ផ្សារកណ្តាល២ ខណ្ឌដូនពេញ បច្ចុប្បន្នក្លាយជាខារ៉ាអូខេ ។ ទី៧-រោងភាពយន្តគឹម សឺុង ស្ថិតនៅផ្លូវលេខ១៤៤ សង្កាត់ផ្សារកណ្តាល២ ខណ្ឌដូនពេញ បច្ចុប្បន្នក្លាយជាផ្ទះមិនរៀបរយ ។ ទី៨-រោងភាពយន្ត«លុច្ស»ស្ថិតនៅវិថីព្រះនរោត្តម សង្កាត់ផ្សារកណ្តាល២ ខណ្ឌដូនពេញ រោងភាពយន្តនេះនៅរក្សារូបរាងរបស់ខ្លួនយ៉ាងល្អ តែបច្ចុប្បន្នក៏កំពុងមានការប្រែប្រួលដែរ ក្រោយពីមិនដំណើរការបញ្ចាំងតទៅទៀតនោះ ។
ទី៩-រោងភាពយន្ត«កាពីតូល»ស្ថិតនៅផ្លូវលេខ១៩ សង្កាត់ផ្សារកណ្តាល២ ខណ្ឌដូនពេញ ក្លាយជាសំណង់ឯកជន ។ ទី១០-រោងភាពយន្ត«ហាវ៉ៃ» ស្ថិតនៅផ្លូវលេខ១៣០ សង្កាត់ផ្សារថ្មី១ ខណ្ឌដូនពេញបច្ចុប្បន្នក្លាយជាសណ្ឋាគារ ។
ទី១១-រោងភាពយន្តសូរិយា ស្ថិតនៅផ្លូវលេខ២១៧ សង្កាត់ផ្សារថ្មី២ ខណ្ឌដូនពេញបច្ចុប្បន្នក្លាយជាភោជនីយដ្ឋានសូរិយា ជាអនុស្សាវរីយ៍សម្រាប់រោងភាពនេះគឺពលរដ្ឋខ្មែរដែលមានវ័យចំណាស់បានដឹងឮ គ្រប់ៗគ្នា ថាជារោងភាពយន្តបញ្ចាំងតែ «កុនខ្លឹង » គឺភាពយន្តឥណ្ឌា ។ ទី១២-រោងភាយន្ត«តារា» ស្ថិតនៅផ្លូវលេខ១៩កែង១៧៨ សង្កាត់ជ័យជំនះ ខណ្ឌដូនពេញក្លាយជាសំណង់ឯកជន ។
ទី១៣-រោងភាពយន្ត«ហែមជាតិ» ស្ថិតនៅផ្លូវលេខ១៣០សង្កាត់ផ្សារចាស់ ខណ្ឌដូនពេញបច្ចុប្បន្នក្លាយជាជម្រកប្រជាជនស្នាក់នៅ ។ ទី១៤-រោងភាពយន្ត«អេដែន» ស្ថិតនៅផ្លូវលេខ១៣០ សង្កាត់ផ្សារចាស់ ខណ្ឌដូនពេញបច្ចុប្បន្នក្លាយជាធនាគារ ។ ទី១៥-រោងភាពយន្ត«ព្រហ្មបាយ័ន» ស្ថិតនៅផ្លូវលេខ១៥៤ សង្កាត់ជ័យជំនះ ខណ្ឌដូនពេញ បច្ចុប្បន្នបិទទ្វារ ។ ១៦-រោងភាពភ្នំពេញស្ថិតនៅលេខ១១៨កែង១៩សង្កាត់ផ្សារចាស់ ខណ្ឌដូពេញបានក្លាយជាសំណង់ឯកជន ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ