រាជធានីភ្នំពេញ ៖ លោកទន្តបណ្ឌិតផល វឌ្ឍនៈ ឯកទេសទន្តបណ្ឌិត(ពេទ្យធ្មេញ)នៅមន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែតបានថ្លែងថា ជំងឺមហារីកមាត់ធ្មេញ គឺជាដុំកោសិកាមហារីកដែលរីករាលដាលនៅក្នុងប្រអប់មាត់ ។ ដុំកោសិកាមហារីក
រាជធានីភ្នំពេញ ៖ លោកទន្តបណ្ឌិតផល វឌ្ឍនៈ ឯកទេសទន្តបណ្ឌិត(ពេទ្យធ្មេញ)នៅមន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែតបានថ្លែងថា ជំងឺមហារីកមាត់ធ្មេញ គឺជាដុំកោសិកាមហារីកដែលរីករាលដាលនៅក្នុងប្រអប់មាត់ ។ ដុំកោសិកាមហារីកនេះកើតចេញពីកោសិកានៅក្នុងប្រអប់មាត់ដោយផ្ទាល់ (Primary Lesion) ឬក៏ជាដុំកោសិកាមហារីកដែលកើតមានដោយសារការរីករាលដាលពីដុំកោសិកាមហារីកផ្សេង ទៀតក្នុងសារពាង្គកាយ (Metastasis from a distant site of origin) ។ ជំងឺមហារីកមាត់ធ្មេញមានច្រើនប្រភេទណាស់ដែលភាគច្រើនបំផុតប្រហែល៩០% ជាប្រភេទ Squamous Cell carcinomas ។ ភាគច្រើននៃជំងឺនេះមានទីតាំងស្ថិតនៅលើអណ្តាតតំបន់ស្ថិតក្រោមអណ្តាត តំបន់សាច់ថ្ពាល់ លើអញ្ចាញ លើក្រអូមមាត់ជាដើម ។
១-មូលហេតុ ៖ កោសិកាមហារីកកើតឡើងដោយសារបម្រែបម្រួលខុសប្រក្រតីនៃ DNA (Oncogenes are activated as a result of mutation of DNA) ។
-កត្តាប្រឈមសំខាន់ដែលធ្វើឲ្យងាយកើតជំងឺមហារីកមាត់ធ្មេញមានដូចជា ការជក់បារី ការពិសាស្រា ការប្រើប្រាស់ស្លាម្លូយូរឆ្នាំ ។
-កត្តារួមផ្សំផ្សេងទៀតដូចជា អនាម័យមាត់ធ្មេញមិនល្អ ការរំខាន ឬភាពគ្រើមនៃធ្មេញសិប្បនិមិ្មតដែលធ្វើឲ្យមុតជាដំបៅរ៉ាំរ៉ៃ អ្នកជំងឺខ្វះអាហារូបត្ថម្ភ ។
-កត្តាមេរោគ (Bacteria) ពពួកផ្សិត (Fungi) វីរុស (ឧទាហរណ៍ប្រភេទវីរុស HPV16)
២-បម្រែបម្រួលដំបូង (ជាដុំស្លូត) មុនពេលឈានទៅរកដុំកោសិកាមហារីក “Premalignant lesion” ៖ ជាដំណាក់កាលដំបូងនៃការប្រែប្រួលកោសិកា (នៅជាប្រភេទស្លូត) ដែលអាចប្រឈមទៅនឹងការវិវត្តទៅជាកោសិកាមហារីក Premalignant lesion មានដូចជា ៖ បន្ទះពណ៌ស (Leukoplakia), បន្ទះពណ៌ក្រហម (Erythroplakia) ឬ Mixed Red & white lesion, Oral lichen planus, Oral Submucour Fibrosis ជាដើម ។ នៅដំណាក់កាលនេះបម្រែបម្រួលកោសិកាមានតិចតួច ហើយអ្នកជំងឺមិនមានការឈឺចាប់ទេ ។ ការប្រែប្រួលនេះអាចកត់សម្គាល់ និងដឹងដោយទន្តបណ្ឌិត ឬគ្រូពេទ្យជំនាញជាពិសេសគឺការច្រឹបសាច់យកទៅវិភាគ (Biopsy) ដែលអាចឲ្យជាលទ្ធផលដូចជា ៖
-Mild dysplasia
-Moderate Dysplasia
-Carcinoma in situ (Severe Dysplasia) Stage O
-Squamous cell Carcinoma Stage I to IV OSCC ការពិនិត្យតាមដាន និងការប្រឹក្សាក្នុងការព្យាបាលក្នុងដំណាក់កាល Mild dysplasia និង Moderate dysplasia ពិតជាមានសារៈសំខាន់មុនពេលកោសិកានេះក្លាយជាកោសិកាមហារីកនៅដំណាក់កាល Carcinoma in situ ។
៣-រោគសញ្ញា ៖
+ដំបូង ៖ បន្ទះពណ៌ស បន្ទះពណ៌ក្រហម ឬ បន្ទះសលាយក្រហម
+ដំណាក់កាលបន្តបន្ទាប់ ៖
-ឡើងដុះជាដុំសាច់ហើយរីកលូតលាស់លឿន
-ជាដំបៅក្នុងមាត់ ដែលមើលមិនជា ហើយមានសភាពឈឺចាប់
-ងាយក្នុងការហូរឈាម ហើយដុំសាច់អាចឡើងរឹង
-ចាប់ផ្តើមស្ពឹកតំបន់មួយចំនួនដូចជាលើអណ្តាត ឬបបូរមាត់
-ឈឺក្នុងត្រចៀក ក្បាល
-ហាមាត់មិនរួច ស្ទះផ្លូវដង្ហើម
-ពិបាកបរិភោគ ស្រកទម្ងន់លឿន
-ឡើងកូនកណ្តុរតាមតំបន់ក (Cervical lymphadenopathy)
៤-ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ៖
-ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យអាស្រ័យទៅលើទំហំប្រភេទនៃជំងឺ និងដំណាក់កាលនៃការវិវត្ត
-ការពិនិត្យក្នុងមាត់ ៖ ដុំសាច់រីកលូតលាស់លឿន មានសភាពរឹង ងាយចេញឈាម
-ការច្រឹបសាច់យកទៅពិសោធន៍(Biopsy) គឺបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ពីប្រភេទជំងឺ
-ការសង្កេតផ្សេងទៀតដូចជាថតឆ្លុះកាំរស្មីអិុច អឹមអរអាយ ស្កេននែរ (Panoramic X-ray, Chest X-ray CT Scan, MRI)។
៥-ដំណាក់កាលនៃការវិវត្តជំងឺមហារីកមាត់ធ្មេញ ៖ គឺធ្វើឡើងតាមប្រព័ន្ធ TNM ដែលមាន ដំណាក់កាលទី ០, ១, ២, ៣, ៤ (Stage O, I, II, III, IV)
• T= Tumeur (ដុំសាច់ ៖ ទំហំ និងការរីករាលដាលរបស់ដុំសាច់)
• N= Régional lymph node Spread (ការឡើងកូនកណ្តុរ)
• M= Distant Mestastasis
៦-ការព្យាបាល៖ ការព្យាបាលគឺអាស្រ័យទៅតាមដំណាក់ការវិវត្តនៃជំងឺមានដូចជា ៖
-ការវះកាត់យកដុំកោសិកាមហារីកចេញ ( Radical Surgery)
-ការព្យាបាលដោយកាំរស្មី (Radiotherapy)
-ការព្យាបាលដោយប្រើប្រាស់ថ្នាំគីមី (Chemotherapy)
-ឬការរួមបញ្ចូលគ្នានៃវិធីសាស្ត្រព្យាបាលខាងលើ
៧-លោកទន្តបណ្ឌិតបានបញ្ជាក់ថា ៖ អនុសាសន៍ក្នុងការការពារជំងឺមហារីកមាត់ធ្មេញ ៖
-ធ្វើអនាម័យមាត់ធ្មេញឲ្យបានល្អស្អាត
-បញ្ឈប់ការជក់បារី ផឹកស្រា និងពិសាស្លាម្លូ
-ក្នុងករណីមានដុំសាច់ ឬដំបៅ ឬភាពប្រែប្រួល មិនធម្មតាក្នុងមាត់ដែលបានកើតឡើងហើយមិនជា ឬបាត់ទៅវិញក្នុងរយៈពេល២ទៅ ៣សប្តាហ៍ សូមមកប្រឹក្សាជាមួយទន្តបណ្ឌិត និងគ្រូពេទ្យជំនាញនៃមន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត ។
-ណាត់ជួបជាមួយទន្តបណ្ឌិតជារាងរាល់៦ខែម្តងដើម្បីពិនិត្យសុខភាពមាត់ធ្មេញរបស់លោកអ្នក ។
-ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យទាន់ពេលវេលាអាចកាត់បន្ថយនូវអត្រាស្លាប់ និងងាយស្រួលក្នុងការព្យាបាល ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ