ពិធីបំបួសនាគមានរបៀបវារៈដូចតទៅ នៅថ្ងៃទី១ឪពុកម្តាយ រួមទាំងសាមីខ្លួន ដែលស្ម័គ្រចិត្តបួសនោះ ត្រូវធ្វើដំណើរមកកាន់វត្តឤរាម ។ លុះដល់ថ្ងៃត្រង់ វេលាម៉ោង១រសៀល ទើបចាប់ផ្តើមពិធីកោរសក់ រួចទៅងូតទឹកជម្រះកាយ លាបប្រេងម្សៅតាមការគួរ ខណៈនេះសាច់ញាតិតុបតែងខ្លួនឱ្យនាគ អាចលាបម្សៅលាបក្រេមបាញ់ទឹកអប់ពាក់គ្រឿងមាសខ្សែកខ្សែដៃកងជើងជាដើម តែបន្ទាប់ពីបួសហើយគឺគេលែងឱ្យប៉ះពាល់របស់អស់នេះទៀតហើយ ហើយបំពាក់សំពត់សឱ្យបុរសនោះស្អាតបាត ដែលគេហៅថាជា នាគ ឬកូននាគ ។ នៅម៉ោង៦ល្ងាច គេមានពិធីសូធ្យមន្ត ចម្រើនព្រះបរិត្ត ។
នៅថ្ងៃទី២បន្ទាប់ពីស្រស់ស្រូបអាហារពេលព្រឹករួច សាច់ញាតិជិតខាង និងបងប្អូនដែលរស់នៅក្បែរវត្ត នាំគ្នាហែហមដង្ហែកូននាគចំនួន៣ជុំព្រះវិហារ វត្ត ដែលជាភស្តុតាង តំណាងព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ ព្រះសង្ឃ ។
ពិធីបំបួសនាគលម្អិត ទំនៀមបួសនាគ ក៏មានលំនាំផ្សេងៗខុសគ្នាបន្តិចៗ ដូចជាទំនៀមធំៗដទៃទៀតដែរ ។ មានទំនៀមខ្លះដែលគេយល់ឃើញថា មិនត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ព្រះពុទ្ធសាសនា គេក៏កាត់ចោលទៅ ។ ទំនៀមខ្លះដែលកើតឡើងតាមកាលៈទេសៈ ក៏ត្រូវបញ្ចូលមកវិញ ។ ហេតុនេះក៏សូមជម្រាបថា សេចក្ដីអធិប្បាយអំពីពិធីបំបួសនាគ ដែលត្រូវអធិប្បាយជូនក្នុងទីនេះ ពុំមែនជារបៀបតួយ៉ាង ដែលគេត្រូវតែធ្វើតាមនោះទេ គឺជារបៀបទំនៀមយ៉ាងពិស្តារមួយដែលគេធ្លាប់បានឃើញធ្វើមកហើយ ។
មុនថ្ងៃបំបួសចំនួន៤ទៅ៥ថ្ងៃ អ្នកដែលត្រូវចេញទៅបួស ត្រូវកាន់ទៀនធូបទៅជម្រាបលាបងប្អូន និងញាតិមិត្តរបស់ខ្លួន ដើម្បីឱ្យគេបានដឹងផងថា ខ្លួននឹងចូលទៅបម្រើព្រះពុទ្ធសាសនាហើយ ។ ទំនៀមដែលយើងអធិប្បាយដូចតទៅនេះ ជាទំនៀមដែលគេធ្វើនៅគេហដ្ឋានសាមីខ្លួនក៏បាន ឬធ្វើនៅទីអារាមក៏បាន ប៉ុន្តែពិធីខ្លះគេលះបង់អស់ទៅហើយ ។
បើបំបួសសាមណេរ ត្រូវមានរៀបចំស្បង់ ចីវរ បាត្រ កន្ទេល ខ្នើយ ។ បើបំបួសជាភិក្ខុវិញ ត្រូវមានត្រៃចីវរ កាំបិតកោរ ថ្មសំលៀង បំពង់ម្ជុល បើមានគ្រប់ទាំង៨មុខ ឬហៅថា អដ្ឋបរិក្ខារក៏ប្រសើរ ។ ក្រៅអំពីបរិក្ខារទាំងនេះ មានដបទឹកអប់ បាយសីធំមួយ ធ្វើដោយដើមចេកមួយដើម ដែលមានកម្ពស់ត្រឹមចិញ្ចើមមនុស្សឈរ ។ បាយសីនោះមាន១៩ថ្នាក់ ដែលជាតំណាងព្រលឹងមនុស្សទាំង១៩ ប៉ុន្តែមានអ្នកខ្លះ ធ្វើសង្ខេបត្រឹមតែ ៩ថ្នាក់ ។ នៅលើកំពូលបាយសីមានកន្ទោងស្លឹកចេកមួយដាក់បាយព្រលឹង១៩ ឬ៩ពំនូតមានសាជីធ្វើដោយស្លឹកចេកគ្របពីលើ ហើយនៅលើកំពូលសាជីមានដោតទៀនរាយមួយផង ។ គេយកស្លឹកចេក៣ធាងមករុំព័ទ្ធបាយសីនោះ១ជាន់ រួចទើបយកសំពត់ហូលរុំ១ជាន់ពីក្រៅទៀត ។
លុះរៀបគ្រឿងបរិក្ខារដូចបានពោលមកនេះ ជាជួរតាមលំដាប់ស្រេចហើយ នាគត្រូវចូលទៅអង្គុយជិតបាយសីធំ ដើម្បីស្ដាប់ព្រះសង្ឃចម្រើនព្រះបរិត្ត ដោយមានឪពុកម្ដាយបងប្អូននឹងក្រុមញាតិមិត្តអង្គុយអមផង ។ បន្ទាប់មកគេរៀបធ្វើពិធី ហៅព្រលឹងនាគ គ្រានោះអាចារ្យកាន់អំពៅខ្មៅ១ដើមដែលគេទុកឱ្យមានសន្លឹកពីរឬបីនៅចុង ហើយចងឱ្យមានទំនងដូចចំពុះបក្សី ។ អាចារ្យកាន់ដើមបង្វែរចំពុះនោះនៅគ្រប់ទិស បោយហៅព្រលឹងនាគ បន្ទាប់មកគេរៀបធ្វើធ្មេញឱ្យនាគទៀត ។
កាលជំនាន់ដើម នៅពេលបំបួសនាគក្ដី នៅពេលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ក្ដី គេនិយមយកម្រ័ក្សបុកលាយជាមួយរុក្ខជាតិខ្លះទៀត ដើម្បីយកទៅលាបធ្មេញសាមីខ្លួនឱ្យមានសម្បុរខ្មៅស្រិលមែនៗ ។ សព្វថ្ងៃនេះ អាចារ្យគ្រាន់តែរៀបធ្វើធ្មេញ បំពេញកិច្ចតែប៉ុណ្ណោះ ។
តមកទៀតអាចារ្យរៀបចំបញ្ចុកបាយនាគ គឺគេយកបាយព្រលឹងទៅដាក់ក្នុងទឹកដូងហើយបញ្ចុកមាត់នាគទៅ រួចហើយទើបគេយកអំបោះជ្រលក់ទឹកមន្ត ចងដៃនាគ ។ បន្ទាប់មកទៀត ពួកក្រុមញាតិសាច់សាលោហិតនាំគ្នាអង្គុយជាវង់ជុំវិញនាគ ហើយរៀបបង្វិលពពិល ដើម្បីចម្រើនសិរីសួស្ដី ជ័យមង្គល ដល់នាគនោះ ។ ជាធម្មតា គេត្រូវបង្វិលពពិល ១៩ ជុំ ហើយបក់ផ្សែងសំដៅទៅរកនាគផង ។ លុះគ្រប់កំណត់ជុំហើយ អាចារ្យពន្លត់ទៀន រួចយកកំញម លាយជាមួយនឹងទឹកអប់បន្តិចយកទៅលាបចិញ្ចើមនិងថ្ងាសនាគ ។
ថ្ងៃបន្ទាប់មក គេរៀបក្បួនហែនាគទៅកាន់វត្តព្រះកែវមក៌ត បើប្រសិនជានាគនោះជាវង្សក្សត្រ ឬជាកូននាម៉ឺនជាន់ខ្ពស់ ការហែនាគមានសភាពគគ្រឹកគ្រេងណាស់ ស្ទើរតែប្រហាក់ប្រហែលនឹងការរៀបចំហែស្ដេច ១ ព្រះអង្គដែរ ព្រោះកាលដែលព្រះបរមសាស្ដាយើង ទ្រង់ចេញទៅសាងព្រះផ្នួស ព្រះអង្គជារាជបុត្រាក្សត្រគ្រងរាជ្យដែរ ។ គេឃើញមានភ្លេងឆៃយ៉ាំ ១ ក្រុមចេញដើរមុខក្បួនមានមនុស្ស ទ្រពានប្រាក់តម្កល់ត្រៃចីវរ ទ្របាត្រនិងគ្រឿងសក្ការបូជា ដើរមុខនាគ ។
បន្ទាប់មកទៀត នាគដែលមានសម្លៀកបំពាក់ដូចស្ដេចសម័យបុរាណជិះសេះមាន មនុស្សបាំងក្លស់ឱ្យផង ។ សាន សារិន នៅមានត…
ចែករំលែកព័តមាននេះ