អាយ៉ៃជាទម្រង់សិល្បៈទស្សនីយភាពមួយ ដែលមានប្រជាប្រិយភាពធំធេងនៅប្រទេសកម្ពុជា ហើយទម្រង់សិល្បៈនេះបានឈ្មោះមកពីសិល្បករដ៏ល្បីល្បាញម្នាក់គឺពូយ៉ៃ ។ ជាទម្រង់សិល្បៈចម្រៀងឆ្លងឆ្លើយ ឬជាប្រភេទសិល្បៈដេញប្រាជ្ញាគ្នាដោយច្រៀងចោទ និងឆ្លើយដោះស្រាយសំណួរ ឬប្រស្នានានាដោយសំនួនវោហារ ជាកំណាព្យកាព្យឃ្លោងឥតព្រាងទុក ដែលភាគច្រើនច្រើនមានលក្ខណៈ
អាយ៉ៃជាទម្រង់សិល្បៈទស្សនីយភាពមួយ ដែលមានប្រជាប្រិយភាពធំធេងនៅប្រទេសកម្ពុជា ហើយទម្រង់សិល្បៈនេះបានឈ្មោះមកពីសិល្បករដ៏ល្បីល្បាញម្នាក់គឺពូយ៉ៃ ។ ជាទម្រង់សិល្បៈចម្រៀងឆ្លងឆ្លើយ ឬជាប្រភេទសិល្បៈដេញប្រាជ្ញាគ្នាដោយច្រៀងចោទ និងឆ្លើយដោះស្រាយសំណួរ ឬប្រស្នានានាដោយសំនួនវោហារ ជាកំណាព្យកាព្យឃ្លោងឥតព្រាងទុក ដែលភាគច្រើនច្រើនមានលក្ខណៈបញ្ឆិតបញ្ឆៀងបង្កើតឱ្យមានន័យពីរផ្ទុយគ្នា ឬកំប្លុកកំប្លែងថែមទៀតផង ។
បើតាមឯកសារទស្សនីយភាពខ្មែរ ឱ្យដឹងថា បើតាមលោកម៉េង ហ៊ុន វរសិល្បករដែលជាសាស្ត្រាចារ្យតន្ត្រីប្រពៃណីដ៏ល្បីល្បាញនៅប្រទេសកម្ពុជាឱ្យដឹងថា សិល្បៈអាយ៉ៃមានប្រភពកំណើតចេញពីចម្រៀងប្របកៃ គឺចម្រៀងឆ្លងឆ្លើយគ្នាដែលមានប្រុសម្ខាង និងស្រីម្ខាង ឈរតម្រៀបគ្នាជាជួរទល់មុខគ្នាទះដៃព្រមគ្នាជាចង្វាក់ ហើយច្រៀងតគ្នាទៅវិញទៅមក ពិសេសនៅពេលលេងល្បែងប្រជាប្រិយចោលឈូងក្នុងពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំប្រពៃណីខ្មែរនេះឯង ។ ក្រោយមកចម្រៀងប្របកៃនេះ ត្រូវសម្រួលដោយគំនិតច្នៃប្រឌិតរបស់បុព្វបុរសសិល្បករខ្មែរដែលបានបំភ្លៃឱ្យក្លាយទៅជាចម្រៀងឆ្លងឆ្លើយរវាងស្រី និងប្រុសដែលមានវង់តន្ត្រីភ្លេងការប្រគំជូន ប៉ុន្តែវង់តន្ត្រីនេះត្រូវពង្រីកឱ្យមានឧបករណ៍ដេញ ដំ ផ្លុំ កូត ជាច្រើនដូចជាទ្រខ្សែបី ឬទ្រខ្មែរ ចាប៉ីដងវែង ទ្រអ៊ូ ទ្រសោ ក្រពើ ខ្លុយ ប៉ីបបុស ស្គរដៃ ក្រាប់…។ ហើយទម្រង់ថ្មីនេះមានឈ្មោះថា ភ្លេងវង់ធំ ។
ចម្រៀងប្របកៃ ឬភ្លេងវង់ធំនេះ មានកំណើតតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយនៅប្រទេសកម្ពុជា ។ ប៉ុន្តែរហូតមកដល់ចុងសតវត្សទី១៩ និងដើមសតវត្សទី២០ ទើបពូយ៉ៃ (១៨៧៨-១៩៥៨) ដែលមានដើមកំណើតនៅភូមិឈើនាងខ្ពស់ ឃុំព្រះនិព្វាន ស្រុកគងពិសី ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ដែលជាសមាជិកម្នាក់សម្តែងក្នុងក្រុមសិល្បៈភ្លេងវង់ធំមួយក្រុម នៅភូមិត្រពាំងទា ឃុំពងទឹក ស្រុកកណ្តាលស្ទឹង ខេត្តកណ្តាល (នៅខាងត្បូងផ្លូវជាតិភ្នំពេញ-កំពង់ស្ពឺ) បានធ្វើឱ្យមានព្រឹត្តិការណ៍ថ្មីសម្រាប់ទម្រង់សិល្បៈនេះឡើង។ គឺដោយសារការប៉ិនប្រសប់របស់ពូយ៉ៃដែលជាអ្នកចម្រៀងយ៉ាងពូកែ សំឡេងពីរោះ ប្រសប់ប្រើសំនួនវោហារឥតព្រាងទុក ។ ចេះរាំ និងចេះសម្តែងកំប្លុកកំប្លែង ព្រមទាំងចេះក្បាច់គុនផងនោះ បានធ្វើឱ្យទស្សនិកជនទូទៅចាប់អារម្មណ៍លើរូបគាត់រហូតដល់ ក្រោយៗមកពេលគេទៅមើលការសម្តែងវង់ភ្លេងធំ ដែលមានពូយ៉ៃជាសមាជិកនោះ គេតែងតែនិយាយថា ទៅមើលពូយ៉ៃ ឬទៅមើលអាយ៉ៃ (សម្រាប់ទស្សនិកជនដែលមានអាយុច្រើនជាងសិល្បករយ៉ៃ) យ៉ាងដូច្នេះទៅវិញ ។ គឺដោយសារការនិយមរបស់អ្នកស្រុកដែលប្រើពាក្យថា ទៅមើលអាយ៉ៃៗ យ៉ាងដូច្នេះហើយដែលធ្វើឱ្យឈ្មោះពូយ៉ៃ ក្លាយជាឈ្មោះទម្រង់សិល្បៈចម្រៀងឆ្លងឆ្លើយ «អាយ៉ៃ» ជំនួសភ្លេងវង់ធំជារៀងរហូតមក ។
ឯកសារទស្សនីយភាពខ្មែរ ឱ្យដឹងទៀតថា រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ អាយ៉ៃនៅតែជាទម្រង់សិល្បៈដែលមានប្រជាប្រិយភាពយ៉ាងធំធេងនៅក្នុងសង្គមយើង ព្រោះជាទីចូលចិត្តទាំងប្រជាជននៅទីក្រុង និងនៅជនបទ ។ ឯតន្ត្រីជូនអាយ៉ៃ បច្ចុប្បន្នភាគច្រើនមានឧបករណ៍ទ្រ ក្រពើ ឃឹម ខ្លុយ និងស្គរដៃ ។ គេឃើញសិល្បៈនេះចែកជាពីរប្រភេទគឺ ៖
១-អាយ៉ៃឆ្លងឆ្លើយ (ភាគច្រើនស្រីម្ខាង ប្រុសម្ខាង ច្រៀងឆ្លងឆ្លើយ) ជាកំណាព្យកាព្យឃ្លោងដោយឥតព្រាងទុក ។
២-អាយ៉ៃរឿង គឺជាទម្រង់អាយ៉ៃដដែលប៉ុន្តែសម្តែងជារឿង ផ្សេងៗ ភាគច្រើនជារឿងកំប្លុកកំប្លែង ដែលយើងអាចប្រើពាក្យសម្គាល់បណ្តោះអាសន្នទៅតាមលក្ខណៈពិសេសក្នុងការសម្តែងនេះថា អាយ៉ៃរឿង គឺជាប្រភេទ «ល្ខោនធ្វើពើ» ។
ចំពោះការសិក្សារៀនសូត្រសិល្បៈអាយ៉ៃនេះតាំងពីដើមរៀងមក គឺប្រើការនិយមតាមវិធីបុរាណ គឺដំបូងសិស្សរៀនពីគ្រូផ្ទាល់ ដោយទន្ទេញចាំមាត់ រួចក្រោយមកទើបបំបែក ឬច្នៃប្រឌិតទៅតាមនិស្ស័យរបស់ខ្លួនដែលមានបន្ថែមទៀត ។
ប៉ុន្តែក្រោយមក ក្រោមការដឹកនាំដ៏ឈ្លាសវៃរបស់សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដែលបានចាប់អារម្មណ៍ដ៏ខ្លាំងក្លាបំផុតអំពីការបាត់បង់សិល្បៈប្រជាប្រិយរបស់ជាតិ ដែលជាកេរមរតកកាត់ថ្លៃពុំបាន និងជាតំណាងឱ្យបញ្ញាញាណរបស់បុព្វបុរសដូនតាខ្មែរនោះ សម្តេចតេជោ បានផ្តល់អនុសាសន៍ជាច្រើន ហើយញឹកញាប់ ដើម្បីឱ្យអ្នកធ្វើការងារវប្បធម៌មានការប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់ចំពោះមរតកទាំងអស់នេះ ។
គឺដោយការអនុវត្តទៅតាមអនុសាសន៍ដ៏ថ្លៃថ្លារបស់សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន នេះហើយ ទើបមកដល់ឆ្នាំ២០០០ សិល្បៈអាយ៉ៃនេះ ត្រូវបានគេលើកបញ្ចូលទៅក្នុងកម្មវិធីសិក្សាជាផ្លូវការនៅក្នុងសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ ក្រោមការគ្រប់គ្រងផ្ទាល់របស់មហាវិទ្យាល័យសិល្បៈតូរ្យតន្ត្រី ជារៀងរហូតមក ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ