ក្រុមស្រាវជ្រាវរបស់ព្រះសុរិយា បានបង្ហាញពីភាពយន្តកាលពីជំនាន់ដើមខ្លះក៏ទទួលបានការរិះគន់ផងដែរ បើទោះបីសម័យនោះត្រូវបានចាត់ទុកសម័យយុគមាសនៃសិល្បៈភាពយន្តខ្មែរក៏ដោយ
រាជធានីភ្នំពេញ ៖ ក្រុមស្រាវជ្រាវរបស់ព្រះសុរិយា បានបង្ហាញពីភាពយន្តកាលពីជំនាន់ដើមខ្លះក៏ទទួលបានការរិះគន់ផងដែរ បើទោះបីសម័យនោះត្រូវបានចាត់ទុកសម័យយុគមាសនៃសិល្បៈភាពយន្តខ្មែរក៏ដោយ។
ក្រុមព្រះសុរិយា បានលើកឡើងថា ក្នុងសម័យយុគមាសនៃសិល្បៈភាពយន្តខ្មែរ រវាងពីឆ្នាំ១៩៥៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ ត្បិតភាពយន្តខ្មែរមានគុណភាពគួរអោយសរសើរក៏ពិតមែន តែក៏មានខ្សែភាពយន្តមួយចំនួនតូចដែលរងការរិះគន់ពីមហាទស្សនិកជនដែរ ជាពិសេសគឺការរិះគន់ទៅលើសាច់រឿង , បច្ចេកទេសកាត់.ត , ពាក្យសម្តីតួជាដើម។ ការរិះគន់ក្នុងន័យស្ថាបនា កើតមានភាគច្រើននៅដើមទសវត្ស៦០ នៅកំឡុងពេលកម្ពុជាទើបកកើតភាពយន្តដំបូង។
ក្រុមព្រះសុរិយា ស្រាវជ្រាវឃើញថា អ្នកដែលបង្ហាញមុខរិះគន់ស្ថាបនាមុនគេនោះ គឺអ្នកសារព័ត៌មានតែម្តង ដោយអ្នកសារព័ត៌មានបានទៅទស្សនាទាំងរឿងនោះ ហើយយកមកធ្វើបទអធិប្បាយក្នុងទស្សនាវដ្តី ឬកាសែតរបស់ខ្លួន ដើម្បីអោយផលិតករបានឃើញនូវការនិន្ទាទាំងនោះ តួយ៉ាងដូចជា ក្រុមព្រះសុរិយា បានរកឃើញអត្ថបទនិន្ទាមួយនៃរឿង «នាងរំសាយសក់» ដែលផលិតនៅឆ្នាំ១៩៦២ ដោយគេបានសរសេររិះគន់ស្ថាបនាថា អ្នកបញ្ចូលសូរសព្ទភ្លេងកំដរក្នុងខ្សែភាពយន្តនេះដាក់ភ្លេងត្រហឹងស្ទើរតែត្រចៀកអ្នកមើល ឯសម្លៀកបំពាក់ស្លៀកខុសបែបបទតាមសម័យកាល មិនសមនឹងសម័យនគរគោកធ្លកសោះ។
តួយ៉ាងវណ្ណកម្មទី៦ នៃផលិតកម្មហេមពានភាពយន្ត ក៏រងការនិន្ទាយ៉ាងចាស់ដៃពីមហាទស្សនិកជនដែរ នៅខណៈខ្សែភាពយន្តដាក់បញ្ចាំងលើផ្ទាំងសំពត់.ស ក្នុងរោងភាពយន្តហេមជាតិ កាលពីឆ្នាំ១៩៧០។ ការនិន្ទារបស់មហាជនបានផ្ទុះឡើង ក្រោយពេលបានចូលទស្សនាភាពយន្តនៅក្នុងរោងភាពយន្តយ៉ាងគគ្រិចគគ្រេង។
ការរិះគន់ខ្សែភាពយន្តរឿង «ព្រះពាយផាត់នេះ» គឺលើចំណុចផ្ទៃរឿងតែម្តង ដោយអ្នកទស្សនានិន្ទាថា ហេតុអ្វីបានជាអ្នកនិពន្ធអោយបងប្អូនបង្កើតស្រឡាញ់គ្នា? បើទោះជាមិនស្គាល់គ្នា ឬមិនដឹងថា ជាបងប្អូនក៏ដោយ ក៏គួរតែជៀសអោយផុតពីការអោបថើបក្នុងលក្ខណៈស្នេហា ព្រោះអ្នកទាំងពីរមានឈាមតែមួយ ខុសប្រពៃណីទំនៀមទំលាប់ខ្មែរ ហើយថែមទាំងបណ្តោយអោយតួស្រីឈរយំស្តាយសង្សារ ដែលជាបងប្រុសបង្កើតខ្លួន រៀបការទៀតនោះ? ។
មតិរិះគន់នេះបាននិយាយតៗគ្នាពីមួយទៅមួយនៅក្នុងសង្គម ហើយក៏មាននិស្សិតបញ្ញាវ័នដែលបានទៅទស្សនាភាពយន្តនេះ បានសរសេរលិខិតរិះគន់ស្ថាបនាទៅដាក់នៅទីស្នាក់ផលិតកម្មហេមពានទៀតផង។
ការនិន្ទារិះគន់យ៉ាងចាស់ដៃនេះ បានលឺដល់ផលិតករភាពយន្ត និងអ្នកនិពន្ធនៃផលិតកម្មហេមពាន្ត។ ផលិតករភាពយន្តបានទទួលស្គាល់ការរិះគន់នេះ ដោយថ្លែងអំណរគុណអ្នកទស្សនាតាមវិទ្យុថែមទៀត ហើយក៏បានសន្យាថា វណ្ណកម្មក្រោយៗទៀតនឹងមានការសិក្សាអោយល្អិតល្អន់ជាងនេះ ដើម្បីអោយវិស័យភាពយន្តខ្មែរកាន់តែល្អត្រចេះត្រចង់ទៅមុខទៀត។
សូមជម្រាបផងដែរថា រឿង «ព្រះពាយផាត់» នេះ ជាស្នាដៃនិពន្ធថ្មីដោយ អ្នកនិពន្ធម្នាក់ដែលបានយករឿងនេះមកលក់ជូនផលិតករលីយូស្រ៊ាង យកមកដឹកនាំផលិតជាខ្សែភាពយន្តនៅឆ្នាំ១៩៧០។ ខ្សែភាពយន្តនេះ សម្តែងដោយ លោក គង់ សំអឿន , វិជ្ជរ៉ាដានី , ប៉ិច សាលឿន , ភួង ផាវី , អ៊ុំ ឈុំរឿន , ម៉ក់ ហូ , ម៉ែ ម៉ឺន , មុត សំអឿន , ត្រង់ ដឺ ជាដើម។ ភាពយន្តនេះ បានដាក់បញ្ចូលចម្រៀងពីរបទ គឺ បទ «សុំស្នេហ៍ព្រះពាយផាត់» និង បទ «សំឡេងឃ្លោះការ»៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ