ជិតដល់បុណ្យខួប៤០ឆ្នាំទិវា«ជ័យជម្នះ៧មករា» សូមបង្ហាញជូនប្រិយមិត្តអ្នកអានប្រវតិ្តរឿងរ៉ាវជីវិតមួយនៅក្នុងរបបប្រល័យពូជសាសន៍ប៉ុល ពត ។ អត្ថបទនេះស្រង់ចេញពី«ទស្សនាវដ្ដីស្វែងរកការពិត» ។ បើយោងតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់លោកហ៊ុន សារិន សាស្ត្រាចារ្យសិល្បៈតន្ត្រី «ខ្លុយ»…
ជិតដល់បុណ្យខួប៤០ឆ្នាំទិវា«ជ័យជម្នះ៧មករា» សូមបង្ហាញជូនប្រិយមិត្តអ្នកអានប្រវតិ្តរឿងរ៉ាវជីវិតមួយនៅក្នុងរបបប្រល័យពូជសាសន៍ប៉ុល ពត ។ អត្ថបទនេះស្រង់ចេញពី«ទស្សនាវដ្ដីស្វែងរកការពិត» ។
បើយោងតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់លោកហ៊ុន សារិន សាស្ត្រាចារ្យសិល្បៈតន្ត្រី «ខ្លុយ» មានអាយុកាលរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ ជាក់ស្តែងនៅសម័យនគរភ្នំនាសតវត្សរ៍ទី៣ (ឆ្នាំ២៤៣) ទូតខ្មែរបានធ្វើតង្វាយទៅស្រុកចិននូវក្រុមភ្លេងមួយក្រុម ដែលក្នុងនោះមានអ្នកផ្លុំខ្លុយដែរ នេះបើយោងតាមសៀវភៅរបស់ Annale Extreme Oriant បោះពុម្ពនៅឆ្នាំ១៩៣៥ ។
ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមលោកឧកញ៉ាមហាធិបតី មាស ឌី ប្រធានក្រុមភ្លេងព្រះរាជទ្រព្យក្នុងរវាងឆ្នាំ១៩៦៥ ដែលដឹងតពីជីតារបស់គាត់ឈ្មោះ សុវណ្ណ ជាអ្នកផ្លុំស្រឡៃ និងខ្លុយពីរោះផុតគេក្នុងវាំងនៃរាជ្យព្រះបាទសម្តេចព្រះមុនីវង្ស បានមានប្រសាសន៍ថា ខ្លុយមានវត្តមានតាំងពីមុនសម័យអង្គរវត្តមកម្ល៉េះ ដែលពេលនោះខ្លុយត្រូវបានប្រគំជាមួយនឹងទ្រខ្មែរ ចាប៉ីដងវែង នៅក្នុងវង់ភ្លេងមហោរីបុរាណ ។
នៅកម្ពុជាខ្លុយមានបីប្រភេទ រួមមាន ខ្លុយតូច ខ្លុយធំ និងខ្លុយភ្លោះ ។ ខ្លុយធំមានទំហំធំ មានសំនៀងធំ ជាខ្លុយពិសេស ប្រើតែក្នុងភ្លេងមហោរី ដែលជាគូនឹងខ្លុយតូច ។ បច្ចុប្បន្ននេះខ្លុយធំពុំសូវមានអ្នកប្រើប្រាស់ឡើយ ។ រីឯខ្លុយភ្លោះដែលជាខ្លុយបុរាណបំផុតបានបាត់បង់ពីសង្គមកម្ពុជាហើយ ។
នៅកម្ពុជា ខ្លុយភាគច្រើនត្រូវបានផលិតឡើងដោយយកដើមឫស្សីពកមួយសាច់ ឬឫស្សីណាដែលមានប្រហោងប៉ុនម្រាមដៃ និងមានសំណុំអាចធ្វើខ្លុយបាន ។ សម័យក្រោយនេះ ប្រជាជនយកបំពង់ដែក បំពង់ជ័រ ឬក្រឡឹងឈើរឹងៗ ដូចជា ឈើនាងនួន ឈើគ្រញូង ឈើខ្មៅ ជាដើម មកផលិតជាខ្លុយ ។
ខ្លុយជាឧបករណ៍មានប្រជាប្រិយភាព ដោយសារតែឧបករណ៍ភ្លេងមួយនេះងាយស្រួលផលិត និងងាយរៀនចេះជាងឧបករណ៍ដទៃ ។
ខ្លុយមិនមែនប្រើសម្រាប់តែប្រគំក្នុងវង់ភ្លេងនោះទេ ជួនកាលគេផ្លុំលេងតែម្នាក់ឯងតាមវាលស្រែ តាមផ្ទះ តាមវត្តអារាម ឬតាមទីផ្សារ។ ជួនកាលខ្លុយត្រូវបានប្រើជាមួយនឹងឧបករណ៍ភ្លេងដទៃទៀតនៅក្នុងវង់ភ្លេងមហោរី វង់ភ្លេងការសម័យទំនើប វង់ភ្លេងអាយ៉ៃ វង់ភ្លេងល្ខោនបាសាក់ ឬវង់ភ្លេងប្រជាប្រិយផ្សេងៗទៀត ។ គ្រប់ឧបករណ៍ដែលត្រូវប្រគំជាមួយខ្លុយត្រូវរឹតសំនៀងតាមខ្លុយទាំងអស់។
ពេលខ្លះសំឡេងខ្លុយអាចធ្វើឱ្យអ្នកស្តាប់មានអារម្មណ៍អន្លង់អន្លោចទៅតាមសូរសៀងដ៏ប៉ិនប្រសព្វរបស់អ្នកផ្លុំ ។ ប្រសិនបើការផ្លុំនោះស្ថិតក្នុងនៅក្នុងរាត្រីដ៏ស្ងាត់ជ្រងំវិញ អ្នកស្ដាប់អាចនឹងស្រមើស្រមៃនឹកឃើញរឿងរ៉ាវអ្វីមួយ ដែលធ្វើឱ្យគាត់ស្រណោះស្រណោក រហូតអាចធ្វើឱ្យគាត់ស្រក់ទឹកភ្នែកដោយមិនដឹងខ្លួន ។
នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមដែលជាសម័យកាលមួយ ដែលគ្រួសារខ្មែរ នីមួយៗ បានព្រាត់ប្រាសបងប្អូន ឪពុកម្តាយ ទៅតាមតំបន់ ផ្សេងៗតាមរយៈការបង្ខិតបង្ខំរបស់ខ្មែរក្រហម ប្រសិនបើអ្នកទាំងនោះបានស្ដាប់សំឡេងខ្លុយដ៏គ្រលួចនៅក្នុងពេលរាត្រី អ្នកទាំងនោះប្រាកដជាមិនអាចទប់ទឹកភ្នែកខ្លួនឯងបានឡើយ ដ្បិតសំឡេងខ្លុយអាចមានអំណាចទម្លុះដួងចិត្តរបស់អ្នកស្តាប់ ។
ជាក់ស្តែងលោកគ្រូកែវ ម៉ាលីស មានប្រសាសន៍ថា «រាត្រីថ្ងៃមួយក្នុងរបបខ្មែរក្រហម គាត់បានយកខ្លុយដែលធ្វើពីដើមឫស្សីមួយដើមច្នៃចេញដោយចុងកាំបិតមកផ្លុំ ។ គ្រាន់តែគាត់ផ្លុំភ្លាម សំឡេងរបស់ខ្លុយកម្សត់ពេក ពេលនោះ ស្រីៗនាំគ្នាយំ»។
ទឹកភ្នែកដែលស្រក់ចេញពីអ្នកស្ដាប់ទាំងនោះ គឺបណ្តាលមកពីការនឹករលឹកឪពុកម្តាយ និងបងប្អូនដែលឃ្លាតឆ្ងាយ ។ តាមរយៈការចេះផ្លុំខ្លុយនេះហើយដែលធ្វើឱ្យ ម៉ាលីស មានអ្នកស្រលាញ់ចូលចិត្ត រហូតដល់ពេលខ្លះ នៅពេលដែលម៉ាលីស ឈឺខ្លាំងធ្វើការងារអ្វីមិនកើត ម៉ាលីស នៅតែទទួលបានអាហារបរិភោគ ។
មិនតែប៉ុណ្ណោះយោធាខ្មែរក្រហមមួយចំនួនបានហៅគាត់ទៅផ្លុំខ្លុយឱ្យស្ដាប់ទៀតផង ។ ជាការតបស្នង ខ្មែរក្រហមបានផ្តល់បាយទឹកឲ្យម៉ាលីស ហូប ជួនកាលឱ្យជើងជ្រូកទៅ ម៉ាលីស យកមកកន្លែងស្នាក់នៅវិញ ។
ទោះបីជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ក៏បទដែល ម៉ាលីស ផ្លុំសុទ្ធតែទាក់ទងនឹងបដិវត្តន៍របស់ខ្មែរក្រហម ។ បើគាត់ហ៊ានផ្លុំខុសពីនោះ គាត់នឹងមិនអាចរក្សាជីវិតខ្លួនឯងនោះឡើយ ។ សិល្បករមួយចំនួនដែលច្រៀងខុសពីគោលការណ៍របស់ខ្មែរក្រហមត្រូវបានខ្មែរក្រហមសម្លាប់។ ខ្លុយគឺជាឧបករណ៍មួយដែលម៉ាលីស ចូលចិត្តតាំងពីក្មេងមកម្ល៉េះ ។
ម៉ាលីសបានរៀនចេះផ្លុំខ្លុយពីលោកគ្រូសាំង ក្នុងអំឡុងពេលរៀនឆ្នាំទី១ នៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ មុនរបបខ្មែរក្រហម ។
ម៉ាលីស កើតក្នុងឆ្នាំ១៩៥០ នៅឃុំរកាកោង ស្រុកមុខកំពូល ខេត្តកណ្ដាល ក្នុងគ្រួសារមួយដែលមានម្តាយឈ្មោះនង ជីម និងឪពុកឈ្មោះ កែវ វ៉ា ព្រមទាំងមានបងប្អូនចំនួន៦នាក់។ កាលពីក្មេងម៉ាលីស បានសិក្សានៅសាលាបឋមសិក្សារកាកោង រួចក៏បានបន្តការសិក្សានៅអនុវិទ្យាល័យសិរីមង្គល ។
ម៉ាលីស កើតក្នុងឆ្នាំ១៩៥០ នៅឃុំរកាកោង ស្រុកមុខកំពូល ខេត្តកណ្ដាល ក្នុងគ្រួសារមួយដែលមានម្តាយឈ្មោះនង ជីម និងឪពុកឈ្មោះ កែវ វ៉ា ព្រមទាំងមានបងប្អូនចំនួន៦នាក់។ កាលពីក្មេងម៉ាលីស បានសិក្សានៅសាលាបឋមសិក្សារកាកោង រួចក៏បានបន្តការសិក្សានៅអនុវិទ្យាល័យសិរីមង្គល ។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៧ ក្រោយបញ្ចប់ការសិក្សានៅអនុវិទ្យាល័យសិរីមង្គល ម៉ាលីស បានបន្តការសិក្សានៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ មហាវិទ្យាល័យនាដសាស្ត្រ ដែលមានទីតាំងនៅក្បែរទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ។
បន្ទាប់ពីម៉ាលីស រៀនបានមួយឆ្នាំ (១៩៦៨) លោកតាឆេង ផុន បានចាត់តាំងម៉ាលីស ទៅខេត្តសៀមរាប ដោយសារតែលោកតាឆេង ផុន បានស្នើសុំរដ្ឋាភិបាល និងសាកលវិទ្យាធិការបើកសាលាមួយទៀតនៅទីនោះ ដែលជាកន្លែងវប្បធម៌ដ៏ធំមួយរបស់កម្ពុជា ។
ម៉ាលីស បានបញ្ជាក់ថា នៅពេលនោះយៀកកុងបានចូលមកដល់ប្រាសាទអង្គរវត្ត តាមច្រកព្រះដាក់ ស្រុកបន្ទាយស្រី ។ មន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផាមិនទាន់បានកសាងនៅឡើយទេ ។ ទីធ្លានោះគឺជាពហុកីឡដ្ឋាន ។ រៀងរាល់យប់ម៉ាលីស និងសហការីផ្សេងទៀតត្រូវបានចាត់តាំងឲ្យយាមល្បាតជុំវិញបរិវេណសាលារៀន ។ មេក្រុមរបស់ម៉ាលីស ឈ្មោះសូរិន្ទ ។
នៅឆ្នាំ១៩៦៩ ម៉ាលីស និងសិល្បករដទៃបានត្រឡប់មកភ្នំពេញវិញ ដ្បិតសង្គ្រាមរវាងកងទ័ពខ្មែរ និងកងទ័ពយៀកកុង កាន់តែ ខ្លាំងឡើងៗ ។ នៅឆ្នាំ១៩៧០ ម៉ាលីស បានបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់ឌីប្លូមសិល្បៈ និងបានទៅហាត់ល្ខោនខោលនៅខេត្តសៀមរាប ព្រមទាំងបានសិក្សាស្រាវជ្រាវរកក្បាច់ស្វាដើមនៅឆ្នាំ១៩៧១។
នៅឆ្នាំ១៩៧២ ម៉ាលីស បានត្រឡប់មកភ្នំពេញវិញដើម្បីបន្តការសិក្សា និងបង្រៀននៅទីក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ ។
នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ទីក្រុងភ្នំពេញត្រូវបានខ្មែរក្រហមកាន់កាប់ទាំងស្រុង ។ ខ្មែរក្រហមបានប្រកាសឱ្យប្រជាជនចាកចេញពីទីក្រុងរយៈពេលបីថ្ងៃ ក្រោមហេតុផលថាអាមេរិកាំងនឹងទម្លាក់គ្រាប់បែក ។ ម៉ាលីស បានធ្វើដំណើរចាកចេញពីផ្ទះ ប្រហែលម៉ោងពីររសៀលដោយថ្មើរជើងពីផ្សារដេប៉ូ ឆ្ពោះទៅពោធិ៍ចិនតុង។ ការធ្វើដំណើរចំណាយពេលស្ទើរពេញមួយថ្ងៃ ដោយសារតែមនុស្សម្នាច្រើនកកកុញ ។
ថ្ងៃទីពីរ និងទីបី ម៉ាលីស បានធ្វើដំណើរដល់ភ្នំជ្រៃព្នៅ ជាកន្លែងដែលគាត់គិតថាខ្មែរក្រហមមិនឱ្យប្រជាជនត្រឡប់ចូលទីក្រុងភ្នំពេញវិញតាមការសន្យានោះទេ។ ខ្មែរក្រហមបានបាញ់សម្លាប់ប្រជាជនជាច្រើននៅតាមផ្លូវ ។ ម៉ាលីស បានសម្រេចចិត្តបោះកាតសម្គាល់ខ្លួននិស្សិតចោល ដោយបារម្ភអំពីជីវិតផ្ទាល់ខ្លួន ។ ម៉ាលីស បានបន្តដំណើររហូតដល់ភ្នំស្រង់ ។
ខ្មែរក្រហមបានបញ្ជាឲ្យប្រជាជនរែកដី និងលើកទំនប់ ។ មួយខែក្រោយមក ខ្មែរក្រហមបានជម្លៀសប្រជាជនចេញពីភ្នំស្រង់ទៅភូមិមួយផ្សេងទៀតនៅក្បែរនោះ ដោយសារតែនៅភ្នំស្រង់មានមនុស្សស្លាប់ដោយជំងឺច្រើនពេក ។
នៅភ្នំជាលបានបីខែ ម៉ាលីស ត្រូវបានអង្គការជម្លៀសទៅខេត្តបាត់ដំបង ។ ខ្មែរក្រហមបានយកឡានដឹកប្រជាជនចេញពីខេត្តកំពង់ស្ពឺ ឆ្ពោះទៅខេត្តពោធិ៍សាត់ មុននឹងធ្វើដំណើរបន្តទៅខេត្តបាត់ដំបងតាមរថភ្លើង ។ នៅពេលដែលទៅដល់បាត់ដំបង ម៉ាលីស ត្រូវបានខ្មែរក្រហមដឹកតាមរទេះគោសម្តៅទៅស្ពានកំពង់ថ្កូវ តំបន់៥ ស្ថិតនៅភូមិភាគពាយ័ព្យក្រោមការដឹកនាំរបស់ រស់ ញឹម ។
នៅទីនោះ អង្គការបានចាត់តាំង ម៉ាលីស ឱ្យធ្វើការនៅក្នុងកងចល័ត រួមមានធ្វើស្រែចម្ការ លើកទំនប់ និងជីកប្រឡាយជាដើម ។ នៅរដូវវស្សា ឆ្នាំ១៩៧៧ ម៉ាលីស បានឈឺកែងជើងដើរមិនរួច នៅពេលដែលគាត់កំពុងធ្វើការនៅទំនប់ត្រពាំងថ្ម ។ ម៉ាលីស ត្រូវបានអ្នកធ្វើការជាមួយលើកដាក់រទេះបញ្ជូនទៅមន្ទីរសុខភាពភូមិទឹកជោរ ។
សម្រាកនៅពេទ្យបានមួយអាទិត្យ ម៉ាលីស បានស្គាល់មិត្តនារីពេទ្យម្នាក់ដែលជាប្រជាជន១៧មេសា ។ នារីពេទ្យរូបនោះត្រូវបានអង្គការអនុញ្ញាតឲ្យធ្វើការនៅមន្ទីរសុខភាព ដោយសារតែគាត់ចេះភាសាបារាំង និងអាចអានអក្សរនៅលើសំបកថ្នាំ ។
មិនតែប៉ុណ្ណោះនៅពេលទំនេរ នារីពេទ្យ១៧ មេសា រូបនោះតែងតែបង្រៀនមិត្តនារីពេទ្យមូលដ្ឋានដទៃទៀតឲ្យចេះលាបក្រែមម្សៅ ថែមទៀតផង ។ រៀងរាល់យប់ ម៉ាលីស តែងតែយកខ្លុយរបស់គាត់មកផ្លុំលេងក្បែរបង្អួច ។ ថ្ងៃមួយ មិត្តនារីពេទ្យនោះបានមកចែកបបរដល់អ្នកជំងឺជំនួសអ្នកចាស់ ។ មិត្តនារីពេទ្យបានសួរនាំ ម៉ាលីស បន្ទាប់ពីស្តាប់ឮសំឡេងខ្លុយ ។
នៅពេលនោះ ទើប ម៉ាលីស ដឹងថា មិត្តនារីពេទ្យរូបនោះត្រូវបានជម្លៀសមកពីទីក្រុងភ្នំពេញដូចគាត់ដែរ។ លុះមិត្តនារីរូបនោះបានដឹង ក៏បានរាប់អាន ម៉ាលីស ព្រមទាំងបានលួចយកបបរមកដាក់នៅចុងជើងគាត់រៀងរាល់យប់ជ្រៅ ។ នៅក្នុងបបរនោះ មានបង្កប់ជើងជ្រូកនៅខាងក្នុង ។
ម៉ាលីសគិតក្នុងចិត្តថា មិត្តនារីម្នាក់នោះច្បាស់ជាមានចិត្តអាណិត ស្រឡាញ់រូបគាត់ ទើបជួយយកអាសាគាត់ ។ ហេតុដូច្នេះរៀងរាល់ពេលទំនេរ ម៉ាលីស តែងតែទៅឆ្លៀតសួរសុខទុក្ខមិត្តនារីនោះ ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ម៉ាលីស មិនហ៊ាននៅយូរដែរ ដ្បិតគាត់ខ្លាចអង្គការមើលឃើញ ។
ផ្ទុយអំពីអ្នកជំងឺដទៃ មិត្តនារីបានលួចថ្នាំពេទ្យរបស់អង្គការមកឲ្យម៉ាលីស ហើយម៉ាលីស ក៏បានយកទៅលាក់ទុកនៅជាយក្រមារបស់ខ្លួន ។ ម៉ាលីស តែងតែចែកបបរដែលគាត់ហូបមិនអស់ទៅដល់អ្នកជំងឺផ្សេងទៀតនៅក្នុងបន្ទប់ ។
មិនយូរប៉ុន្មាន បុគ្គលិកពេទ្យរបស់អង្គការបានដឹងអំពីការលាក់បបរ ដោយសារតែអ្នកជំងឺច្រណែនគ្នាក្នុងការទទួលបបរដែលនៅសល់ ។ ពេលយប់មកដល់ មិត្តនារីពេទ្យនោះបានមកខ្សឹបប្រាប់ម៉ាលីស ឲ្យចាកចេញពីមន្ទីរពេទ្យនៅព្រឹកបន្ទាប់ ក្រែងនឹងអាចរក្សាជីវិតរស់បាន ។ គាត់ក៏សម្រេចចិត្តចេញពីមន្ទីរពេទ្យត្រឡប់ទៅការដ្ឋានវិញ ។
នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៨ និងដើមឆ្នាំ១៩៧៩ ម៉ាលីស រស់នៅ និងធ្វើស្រែចម្ការ ព្រមទាំងលើកទំនប់នៅរហាលក្របី ។ ពីរបីថ្ងៃម្តង ម៉ាលីស តែងឮស្នូរការផ្ទុះអាវុធនៅពេលយប់ ។ ប៉ុន្តែការវាយប្រហារមិនសូវជាខ្លាំងក្លាប៉ុន្មានទេ ។
នៅពេលដែលស្ថានភាពកាន់តែចលាចល អ្នកភូមិបាននាំគ្នារត់ចូលភូមិវិញ ខណៈម៉ាលីស កំពុងព្រោះស្រូវនៅវាលស្រែ ។ ម៉ាលីស បានឃើញកងទ័ពវៀតណាមបើករថក្រោះចេញពីសៀមរាប កាត់តាមស្ពានកំពង់ថ្កូវ សម្តៅទៅខេត្តបាត់ដំបង។ ខ្មែរក្រហមបាននាំគ្នារត់ចូលព្រៃ ។
ម៉ាលីស បានធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើងទៅដល់ខេត្តសៀមរាប ។ នៅខេត្តសៀមរាប ម៉ាលីស ស្នាក់នៅក្បែរទីតាំងព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចមអស់រយៈពេលបីខែ មុននឹងគាត់ធ្វើដំណើរត្រឡប់ទៅស្រុកកំណើតនៅខេត្តកណ្តាលវិញ។
បន្ទាប់ពីរបបខ្មែរក្រហមបានដួលរលំ ម៉ាលីស បានបាត់បង់ប្អូនប្រុសម្នាក់ និងប្អូនស្រីម្នាក់។ នៅស្រុកកំណើតម៉ាលីស បានប្រមូល ក្មេងៗនៅក្នុងភូមិមកបង្រៀនអក្សរខ្មែរ របាំ និងបង្ហាត់សម្តែងរឿង ដូចជា រឿងសុវណ្ណសាម ជាដើម ។
បន្ទាប់ពីកូនសិស្សរបស់គាត់អាចសម្តែងរឿងបាន គាត់បានដឹកនាំក្មេងៗទាំងនោះសម្តែងរឿងតាមភូមិគ្រាន់នឹងទទួលបានអង្ករ និងស្បៀងអាហារមកហូប ។
នៅឆ្នាំ១៩៧៩ ម៉ាលីស បានធ្វើដំណើរមកទីក្រុងភ្នំពេញ និងបម្រើការងារនៅក្នុងនាយកដ្ឋានសិល្បៈ បន្ទាប់ពីគាត់ទទួលបានដំណឹងពីមិត្តភក្ដិ ។ ម៉ាលីស ធ្វើការបានកន្លះឆ្នាំ គាត់ក៏បានប្រមូលកូនចៅរបស់សិល្បករ ចាស់ៗមកបង្ហាត់របាំនៅពេលយប់ ។
នៅឆ្នាំ១៩៨០ សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈបានបើកទ្វារសាជាថ្មី។ សិស្សានុសិស្សដែលចូលរៀននៅក្នុងជំនាន់ទីមួយមានចំនួនប្រហែល១០០នាក់ ចែកចេញជាប្រាំមហាវិទ្យាល័យ ។ ដោយឡែកសិស្សរៀនខាងរបាំមានចំនួនប្រហែល១៥នាក់ ដែលភាគច្រើនជាក្មេង តូចៗ។
នៅពេលនោះ សាលាជួបប្រទះបញ្ហាខ្វះខាតគ្រូបង្រៀនផ្នែករបាំ លុះក្រោយមកទើបចំនួនគ្រូបង្ហាត់មានការកើនឡើង បន្ទាប់ពីការប្រមូលសិល្បករ ចាស់ៗដែលរស់នៅតាមបណ្តាខេត្តនានា ។
បន្ទាប់មកម៉ាលីស ត្រូវបានចាត់តាំងឱ្យធ្វើជាប្រធានគ្រប់គ្រងសាលារបាំ ដែលចំនួនសិស្សបានកើនឡើងដល់ចំនួនប្រហែល២០០នាក់ ។ ក្រៅអំពីការហាត់របាំ ម៉ាលីស បានដឹកនាំសិស្សដាំបន្លែ និងចិញ្ចឹមសត្វសម្រាប់ចម្អិនធ្វើម្ហូបផង និងសម្រាប់លក់នៅតាមទីផ្សារផង ។ រៀងរាល់ថ្ងៃចុងសប្តាហ៍ ម៉ាលីស តែងតែប្រមូលមែកឈើ ចាស់ៗនៅក្នុងសាលាទៅឲ្យម្តាយរបស់គាត់នៅឯផ្ទះ ។
នៅឆ្នាំ១៩៨៥ ម៉ាលីស បានទទួលទង់សរសើរទូទាំងប្រទេសពីសម្ដេចហេង សំរិន នៅសាលសន្និសីទចតុម្មុខ ដោយសារតែគាត់មានស្នាដៃក្នុងការដឹកនាំ គ្រប់គ្រង និងធ្វើរបាយការណ៍បានល្អ ។ បច្ចុប្បន្ន ម៉ាលីស បានចូលនិវត្តន៍ហើយ ។
សាស្ត្រាចារ្យសិល្បៈម៉ាលីស បានបញ្ជាក់ថា គាត់ធ្លាប់បានទៅប្រទេសជាច្រើន ដូចជា នៅឆ្នាំ១៩៧០ គាត់ទៅសម្ដែងរបាំប្រពៃណី របាំគោះអង្រែជាដើម នៅប្រទេសជប៉ុន ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៣ ទៅសម្ដែងនៅប្រទេសអឺរ៉ង់ ។
នៅឆ្នាំ១៩៨១ ទៅរៀនសូត្រផ្លាស់ប្ដូរបទពិសោធន៍នៅប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ សូវៀត ឆេកូ ប៉ូឡួញ និងហុងគ្រី ។ នៅឆ្នាំ១៩៩០ គាត់ទៅសម្ដែងនៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ដែងរបាំបុរាណរឿង «រាមកេរិ៍្ត» នៅប្រទេសបារាំង ប្រទេសស៊្វីស ប្រទេសអីុតាលី ។ នៅដើមឆ្នាំ២០០០ ដែលជាការសម្ដែងលើកចុងក្រោយរបស់គាត់នៅប្រទេសជប៉ុន ។
ជាចុងបញ្ចប់ ម៉ាលីស បានរម្លឹកថា ខ្លុយបានជួយសម្រាលជីវិតរបស់គាត់នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ។ នៅពេលដែលប្រជាជនមួយចំនួនជួបប្រទះកង្វះអាហារ គាត់អាចទទួលបានអាហារច្រើនជាងប្រជាជនទូទៅ ដ្បិតគាត់ចេះផ្លុំខ្លុយ ។
គាត់បានរក្សាទុកខ្លុយដែលគាត់ធ្លាប់បានច្នៃដោយដៃរបស់គាត់ផ្ទាល់នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ។ ខ្លុយអនុស្សាវរីយ៍នេះនៅជាប់ក្នុងចិត្តគាត់ជានិច្ចនៅក្នុងកាលៈទេសៈលំបាក ។ សំឡេងរបស់ខ្លុយនៅតែរណ្តំមកដល់បច្ចុប្បន្ន នៅពេលដែលគាត់ផ្លុំឲ្យយើងស្តាប់៕ ដោយឃាង សេងហឿន និងម៉ែន ពិចិត្រ
ចែករំលែកព័តមាននេះ