មើលឃើញជួរភ្នំដងរែកលាតសន្ធឹងខៀវ ស្រងាត់ពុះចែកព្រំដែននៃរាជាណាចក្រពីរ ដែលតែងតែមានអរិភាពនិងគ្នាតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ ធ្វើឱ្យដួងចិត្ដយើងនឹក ស្រណោះនូវវិសាលភាពដ៏ធំធេង និងថ្កុំថ្កើង រុងរឿងនៃរាជាណាចក្រខ្មែរដែលធ្លាប់តែមាន ភាពល្បីល្បាញគ្រប់គ្រងលើវិសាលភាពនៃជួរភ្នំនេះទាំងមូលដែលបុព្វបុរសខ្មែរយើងបានបន្សល់ទុកឱ្យ ។ប្រាសាទព្រះវិហារដ៏ធំស្កឹមស្កៃដែលជា សាដៃអច្ឆរិយក្នុងលោក ត្រូវបានកសាងឡើង ដោយអតីតព្រះមហាក្សត្រនៅលើកំពូលភ្នំ ដែលមានចំណាស់ជាងដប់សតវត្សមកហើយ នៅតែឈរបង្អួតសម្រស់យ៉ាងរឹងមាំ ហាក់បីដូចជាកំពុងប្រាប់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយថា អ្នកត្រូវតែថែរក្សានូវកេរដំណែលនេះឱ្យបានគង់ វង្សជារៀងរហូត ។ តែគួរឱ្យអនិច្ចាណាស់ ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានពួកសៀមឈ្លាន ពានជាបន្ដបន្ទាប់ ដូចដែលប្រវត្ដិសាស្ដ្របានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់អំពីការតស៊ូប្រយុទ្ធការពារយ៉ាងប្ដូរផ្ដាច់របស់អតីតមេទ័ពខ្មែរ លោកតាឌី តែទីបំផុតលោកត្រូវចាញ់កងទ័ព សៀមឈ្លានពាន លោកក៏សំរេចចិត្ដធ្វើអត្ដឃាតដោយលោតទំលាក់ពីកំពូលភ្នំ ដើម្បីទៅ ប្រមូលទ័ពខ្មោច ដើម្បីប្រយុទ្ធនឹងពួកឈ្លានពានទៀត ។
ជាសក្ខីភាពទីដែលលោកលោត ចុះពីលើភ្នំនោះ ត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅថា ពើយតាឌីតរៀងមក ។ ក្រឡេកមើលបច្ចុប្បន្នភាពវិញ អ្វីដែលគួរឱ្យឈឺចាប់បំផុតនោះ កងទ័ពចោរសៀមជា ថ្មីម្ដងទៀតបានចូលឈ្លានពានតំបន់ជុំវិញ ប្រាសាទព្រះវិហារ មានវត្ដកែវសិក្ខាគីរីស្វារៈ ភ្នំទ្រព្យ វាលឥន្ទ្រី និងបណ្ដាចំណុចមួយចំនួន ទៀតនៅលើជួរភ្នំដងរែកដែលមានប្រាសាទ បុរាណខ្មែរនៅទីនោះ ។ នេះសបញ្ជាក់នូវ មហិច្ឆតាដ៏ឆ្កួតលេលារបស់មេដឹកនាំសៀម បច្ចុប្បន្នដែលធ្វើមិនដឹងមិនឮនូវអនុសញ្ញា បារាំង-សៀម ឆ្នាំ១៩០៤ និង១៩០៧ និង បានជាន់ឈ្លីនូវសាលក្រមតុលាការយុត្ដិធម៌ អន្ដរជាតិទីក្រុងឡាអេឆ្នាំ១៩៦២ថែមទៀតផង ។ ការចូលឈ្លានពានក្រោយពីប្រាសាទ ព្រះវិហារបានចុះបញ្ជីជាបេតិកភណ្ឌពិភព លោករួចមក មានការប៉ះគ្នាដោយអាវុធចំនួន ពីរបីដងរួចមកហើយ ។ ភាគីកម្ពុជាតែងតែបង្ហាញនូវភាពអត់ធ្មត់ និងចង់ដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្ដិវិធី កម្ពុជាមិនឈ្លានពានគេសូម្បីតែ១មីល្លីម៉ែត្រ ហើយក៏មិនអនុញ្ញាតឱ្យគេឈ្លានពានវិញ សូម្បីតែ ១មីល្លីម៉ែត្រដូចគ្នា។នេះជាអនុសាសន៍ដ៏ថ្លៃថ្លា របស់សម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ដ្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយដែលត្រូវកងយោធពលខេមរភូមិន្ទគ្រប់ៗរូបអនុវត្ដបានយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន ។
ជានិច្ចកាល មេដឹកនាំថៃតែងតែចាត់ទុកវត្ដកែវ សិក្ខាគីរីស្វារៈជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួន តួយ៉ាងដូចជាការហាមឃាត់ព្រះសង្ឃក្នុងវត្ដមិនឱ្យជួសជុលកុដិជាដើមពីដើមពីសំណាក់កងទ័ពសៀមដែលនៅក្នុងវត្ដជាប្រចាំរាល់ថ្ងៃ រួមទាំងលិខិត តវ៉ារបស់ក្រសួងការបរទេសសៀមទៀតផង ។ ជាកិច្ចឆ្លើយតប ស្ថានទូតកម្ពុជាប្រចាំទីក្រុងបាងកក បានផ្ញើកំណត់ទូតទៅក្រសួង ការបរទេសថៃ ហើយបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា វត្ដកែវសិក្ខាគីរីស្វារៈដែលស្ថិតនៅជិត ប្រាសាទព្រះវិហារ គឺស្ថិតក្នុងទឹកដីកម្ពុជា ដោយយោងតាមផែនទីដងរែកដែលគូស ដោយគណៈកម្មការបារាំង-សៀម ឆ្នាំ ១៩០៨ ហើយត្រូវបានទទួលស្គាល់ និងប្រើប្រាស់ដោយតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិក្នុងការកាត់ក្ដីឆ្នាំ១៩៦២ ។ ចាប់ពីថ្ងៃចុះហត្ថលេខា លើអនុសញាឆ្នាំ១៩០៨មក ថៃបានទទួល ស្គាល់តំបន់នោះជាទឹកដីរបស់កម្ពុជា ទើបតែក្រោយពីប្រាសាទព្រះវិហារចុះក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកប៉ុណ្ណោះ ដែលប្រទេសថៃ ទាមទារទាំងបំពានថាតំបន់នេះជាទឹកដីរបស់ខ្លួន។ ជាមួយនឹងការបង្ហាញនេះ ស្ថានឯកអគ្គរាជទូតកម្ពុជាក៏បានទាមទារឱ្យក្រសួងការបរទេសថៃពិនិត្យមើលឯកសារដែលកម្ពុជា ធ្លាប់បានបញ្ជូនទៅឱ្យប្រទេសថៃកន្លងមក ដើម្បីជាគតិមុននឹងធ្វើការប្រឌិតរឿងម្ដង ហើយម្ដងទៀតឥតឈប់ឈរ។
ដោយផ្អែកលើភស្ដុតាងទាំងនេះបញ្ជាក់ថា វត្ដកែវសិក្ខាគីរីស្វារៈ គឺស្ថិតនៅក្នុងដែនអធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជាយ៉ាងពិតប្រាកដចុះ ហេតុអ្វីដែលសព្វថ្ងៃនៅតែមានវត្ដមានទាហានសៀមនៅទីនោះ ? ក្នុងនាមជានាយទាហានម្នាក់ដែលប្រចាំ ការនៅសមរភូមិព្រះវិហារ ក៏ដូចជានាយ ទាហាន នាយទាហានរង និងពលទាហានគ្រប់រូប មានការឈឺចាប់រាល់ថ្ងៃនៅពេលដែល ឃើញវត្ដមានទាហានចោរសៀមឈ្លានពាន នៅវត្ដកែវសិក្ខាគីរីស្វារៈ ។ យើងទាំងអស់ គ្នាពិតជាមិនចង់បើកភ្នែកទទួលនូវការឈឺចាប់ក្នុងទឹកចិត្ដដែលជាអ្នកប្រយុទ្ធនោះទេ ឃើញសត្រូវឈ្លានពាននៅនឹងមុខ មានអាវុធតែមិន អាចកេះកៃបាន នៅក្នុងទ្រូងក្ដៅងំដូចភ្នំភ្លើង តើជនជាតិណាមួយនៅលើពិភពលោកយើង នេះអាចទទួលបាន ?បើយើងក្រឡេកមើលតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា សូម្បីតែកូនក្មេងប៉ាឡេស្ទីន ដែលមានតែដំបង និងដុំថ្មក៏គេហ៊ានប្រឈមមុខជាមួយរថក្រោះ អ៊ីស្រាអែលដែរ នេះបង្ហាញឱ្យឃើញពីស្មារតី ស្នេហាជាតិ ហ៊ានធ្វើពលិកម្មដើម្បីបុព្វហេតុ ជាតិមាតុភូមិរបស់គេ ។ តើដល់ពេលណាទើបយើងដោះស្រាយវត្ដ កែវសិក្ខាគីរីស្វារៈបាន ? បើផ្អែកលើស្ថាន ការណ៍នយោបាយស្រុកសៀមសព្វថ្ងៃ ស្ថាន ការណ៍បែបនេះនឹងមិនងាយបព្ចាប់ដោយ ងាយស្រួលនោះឡើយ ហើយថា តើរដ្ឋាភិបាលសៀមថ្មីមួយណាដែលមានសុច្ឆន្ទៈក្នុង ការដោះស្រាយបញ្ហាជាមួយកម្ពុជាដោយឈរលើគតិយុត្ដនោះ ។ សត្រូវទោះវាសំដែង នូវការឱនលំទោនយ៉ាងណាក៏ត្រូវចងចាំថា វា ជាសត្រូវរបស់យើង ។ នៅលើមាគ៌ាជ័យជំនះ គេមិនឃើញមានស្នាមជើងមនុស្សកំសាកនោះទេ ។ សូមកុំឱ្យបុព្វហេតុដុតចោលឧត្ដម គតិរបស់យើង ។
វរសេនីយ៍ឯកមួយរូប
ចែករំលែកព័តមាននេះ