ប្រវត្តិសាស្ត្រថៃត្រូវបានសរសេរ និងសរសេរឡើងវិញយ៉ាងរហ័សក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំមុនសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ។ នៅពេលដែលថៃបានកាន់កាប់រដ្ឋ Shan របស់ភូមាក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លីមួយ (ដោយមានការផ្សំគំនិតជាមួយពួកជប៉ុន) ពួកគេបានផលិតផែនទីជាច្រើន និងការឃោសនាដែលប្រកាសថា រដ្ឋ Shan ដែលខ្លួនបានវាយដណ្តើមពីភូមានោះជា «ប្រទេសកំណើតរបស់ថៃខ្លួនឯង» ។ ពួកថៃបានបោះផ្សាយចរន្តថ្មីពីការឃោសនា សុវណ្ណភូមិ បន្ទាប់ពីជ័យជំនះរបស់គេក្នុងសង្គ្រាមបារាំង-ថៃឆ្នាំ១៩៤១ ។ ថៃមានផែនការដ៏រហ័សមួយក្នុងការបង្កើតជាការឃោសនាដើម្បីឱ្យគេជឿថា ទឹកដីដែលខ្លួនវាយដណ្តើមយកបានពីប្រទេសដទៃពីឆ្នាំ១៩៤១ ដល់ឆ្នាំ១៩៤៧ ថាជារបស់ខ្លួន ព្រោះពួកគេជឿជាក់ថាខ្លួនមានឱកាសក្នុងការច្បាំងដណ្តើមយកតំបន់ឥណ្ឌចិន មកកាន់កាប់នៅពេលចប់សង្គ្រាមលោកលើកទី២ ។
ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តី ក្នុងឆ្នាំ១៩៤៧ អ្វីៗត្រូវប្រែប្រួលអស់ ៖ ពួកអង់គ្លេសបានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាមួយជាមួយភូមា (Atlee Treaty) ដោយបានបំផ្លាញក្តីសង្ឃឹមរបស់ថៃក្នុងការគ្រប់គ្រងរដ្ឋ Shan របស់ភូមា ហើយពួកបារាំងបានទទួលស្គាល់នូវរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីរបស់ឡាវ ក្នុងនាមជាប្រទេសដាច់ដោយឡែកមួយ ។ នៅក្នុងឆ្នាំដដែលនោះដែរ ថៃក៏មានរដ្ឋប្រហារមួយទៀត ហើយបានចាប់ផ្តើមចរចាជាមួយនឹងអង្គការសហប្រជាជាតិដោយបង្កើតជា «គណៈកម្មការបង្រួបបង្រួមបារាំង-សៀម» ។
ការចរចាក្នុងឆ្នាំ១៩៤៧ អស់ទាំងនេះមានសារសំខាន់ច្រើនជាងផែនទីមួយចំនួនដែលបានប្រើប្រាស់ជាញឹកញាប់ក្នុងការពិភាក្សាអំពីចំណុចរួមជុំវិញតំបន់ព្រះវិហារ ។ នៅឆ្នាំ១៩៤៧ រដ្ឋាភិបាលថៃបានប្រាប់គណៈកម្មការពិសេសនៅអង្គការសហប្រជាជាតិថា ថៃតែងតែជាអ្នកគ្រប់គ្រងពិតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រទៅលើប្រទេសឡាវទាំងមូល និងយ៉ាងហោចណាស់ក៏បានគ្រប់គ្រងខេត្តបាត់ដំបងមួយដែរ បើមិនបានប្រទេសកម្ពុជាទាំងស្រុង ។ ការអះអាងរបស់ថៃគឺថា បារាំងបានធ្វើឱ្យពិភពលោកយល់ច្រឡំថា ឡាវ និងកម្ពុជាជាប្រទេសពីរដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ក្នុងខណៈដែលប្រទេសទាំងពីរនោះជាខេត្តរបស់ខ្លួន ហេតុដូចនោះ គួរតែប្រគល់ខេត្តទាំងនោះមកឱ្យខ្លួនវិញនៅពេលដែលបារាំងចាកចេញ
ទៅ ។ ពិតប្រាកដណាស់ ទាំងអស់នោះក៏ជារឿងប្រឌិតដែរ ៖ វាជារឿងប្រឌិតរបស់ពាក្យ សុវណ្ណភូមិ ដែលបានពន្យល់រួចហើយ ។
ពួកថៃបានរំពឹងថា «អង្គការសហប្រជាជាតិនឹងធ្វើការសំរេចចិត្តទៅលើការទាមទាររបស់ខ្លួន…ដែលមានមហិច្ឆតាមួយ ក្នុងការពង្រីកទឹកដីរបស់ខ្លួន រហូតដល់ព្រំដែនវៀតណាម…ហើយនៅចុងបញ្ចប់ នៅក្នុងសេចក្តីរាយការណ៍ចុងក្រោយបំផុតរបស់ខ្លួន គណៈកម្មការ អង្គការសហប្រជាជាតិ បានធ្វើការបដិសេធចោលនូវរាល់ការទាមទាររបស់ថៃ» ។ (Pheuipanh Ngaosy-vathn, 1985, Asian Survey, vol.25, issue 12, p. 1242-1259) ។
ឯកសាររបស់ UNESCO ទាក់ទិននឹងវាសនារបស់ប្រាសាទព្រះវិហារតែឯកឯង បានលុបចោលនូវឆាកល្ខានប្រវត្តិសាស្ត្រដែលបានបង្កើតបានជាព្រំដែន ។
ពួកបារាំងបានវាយឈ្នះក្នុងសង្គ្រាមជាមួយថៃនៅក្នុងឆ្នាំ១៨៩៣ ។ បន្ទាប់មកការចរចាមួយចំនួនបានចាប់ផ្តើមឡើងរវាងបារាំង និងអង់គ្លេស (ពីឆ្នាំ១៨៩៣-១៨៩៦) ដើម្បីសំរេចពីព្រំដែនរវាងថៃ និងកម្ពុជា ។ នៅពេលនោះ ពួកបារាំង និងអង់គ្លេសមានការបារម្ភខ្លាំងអំពីការកាន់កាប់រដ្ឋ Shan របស់ភូមា និងខេត្ត Yunnan ហើយទាំងថៃ និងខ្មែរគ្មានសិទ្ធិបញ្ចេញមតិនៅក្នុងកិច្ចចរចាដែលបង្កើតជាដំណោះស្រាយរវាងបារាំង-អង់គ្លេសក្នុងឆ្នាំ១៨៩៦ទេ ។
សព្វថ្ងៃនេះ វាជាការលំបាកណាស់ ក្នុងការគិតថា Shan ដែលជារដ្ឋហ៊ុមព័ទ្ធដោយព្រំដែនគោក និងជួរភ្នំ ដែលសឹងតែមិនអាចឆ្លងកាត់បាន និងបែងចែកឱ្យដាច់ពីខេត្ត Yunnan អាចមានសារសំខាន់ផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយដូច្នេះបាន ។ ប៉ុន្តែចាប់ផ្តើមពីឆ្នាំ១៨៧០មក ទាំងបារាំង និងអង់គ្លេសមានបំណងសាងសង់ផ្លូវដែកឆ្ពោះទៅខេត្ត Yunnan ប្រទេសចិនកាត់តាមដី ដែលមានលក្ខណៈជាយុទ្ធសាស្ត្រនៃរដ្ឋ Shan នេះ (ខ្ញុំបានពិភាក្សាពីនយោបាយនៃការសាងសង់ផ្លូវដែក និងពាណិជ្ជកម្មអាភៀនរបស់អឺរ៉ុប មួយចំនួនដែរ នៅក្នុងសៀវភៅមួយដែលមានចំណងជើងថា «សេចក្តីផ្តើមប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសឡាវ ក្នុងឆ្នាំ១៨៩៣ ដែលបោះពុម្ពផ្សាយដោយរោងពុម្ព White Lotus កាលពី២-៣ឆ្នាំមុន) ។ ការឃោសនារបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ដាំរ៉ុង បង្ហាញឱ្យឃើញពីក្តីបារម្ភផ្នែកនយោបាយនៅសម័យនោះ ដោយបានមើលទៅទិសខាងជើងពីក្រុងបាងកក ក្នុងការប៉ុនប៉ងគ្រប់គ្រងរដ្ឋ Shan ហើយពង្រីកទៅដល់ចិន នៅពេលដែលប្រទេសជាច្រើនភ័យខ្លាចថា បារាំង និងអង់គ្លេសអាចនឹងបង្កើតសង្គ្រាមដើម្បីកាន់កាប់ពាណិជ្ជកម្ម (ជាពិសេសពាណិជ្ជកម្មអាភៀននៅក្នុងតំបន់) ។
ចំណងរវាងប្រវត្តិសាស្ត្រចំលែកនេះ គឺរឿងប្រឌិត សុវណ្ណភូមិ ដែលរឹតតែចំលែក និងជំលោះព្រំដែនដែលកំពុងបន្តរវាងថៃ និងកម្ពុជា អាចនឹងត្រូវសង្ខេបដូចខាងក្រោម ៖
ទ័ពថៃពិតជាបានយកឈ្នះ ទៅលើបារាំងក្នុងឆ្នាំ១៩៤១ មុនការកាន់កាប់របសជប៉ុន ។ ប្រជាជនកម្ពុជាប្រហែលជាអាចចាំបានច្រើនជាងនូវការបះបោររបស់ពួកគេប្រឆាំងនឹងបារាំងក្នុងឆ្នាំ១៩៤២ ហើយហេតុការណ៍ទាំងពីរនេះ (១៩៤១ និង១៩៤២) បានបង្ហាញនូវភាពទន់ខ្សោយរបស់ទ័ពបារាំងក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។ បន្ទាប់មកទៀត ពួកបារាំងបានត្រូវបង្ក្រាបដោយអាល្លឺម៉ង់នៅអឺរ៉ុប ហើយដោយជប៉ុននៅអាស៊ី ។ បន្ទាប់ពីការដកថយរបស់ជប៉ុន ពួកបារាំងបានទទួលបរាជ័យក្រោមដៃពួកកុម្មុយនីស្ត (នៅក្នុងប្រទេសដែលជាអាណានិគមរបស់ខ្លួន) នៅពេលដែលពួកបារាំងព្យាយាមកាន់កាប់ម្តងទៀត ។ នោះអាចរាប់បានថា យ៉ាងហោចណាស់ក៏ទទួលបរាជ័យផ្នែកយោធា៣លើកដែរ ក្នុងរយៈពេលប្រហែលជា១៣ឆ្នាំ (១៩៤១-១៩៥៤) ។ ការពិតទាំងនេះ ដូចជាត្រូវបានលុបចោលពីប្រវត្តិសាស្ត្រដែលសរសេរដោយពួកអឺរ៉ុបស្តីពីប្រវត្តិនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (ឬក៏អំពីបញ្ហាជំលោះព្រំដែនបច្ចុប្បន្ន) អាចថា មកពីវាជារឿងអាម៉ាស់ ឬក៏ថាអ្នកនិពន្ធមិនច្បាស់ពីការលេចឡើងនៃេហតុការណ៍ទាំងនេះ ។ ហេតុការណ៍ទាំងនេះ ពិតជាមានសារសំខាន់ខ្លាំងណាស់ ពីព្រោះសេចក្តីសំរេចអស់អង្គការសហប្រជាជាតិឆ្នាំ១៩៤៧ ត្រូវបានធ្វើឡើងយ៉ាងច្បាស់ក្នុងបរិបទនោះ ។ ផ្ទុយពីឆ្នាំ១៩៤៧ ប្រវត្តិនៃកិច្ចព្រមព្រៀងដទៃទៀតក៏មិនមានសារសំខាន់ដែរ ៖ កិច្ចព្រមព្រៀងឆ្នាំ១៨៩៦ (រវាងបារាំង-ថៃ) ត្រូវបានជំនួសក្នុងឆ្នាំ១៩០២ ហើយកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងអស់នៅឆ្នាំ១៩០២ នេះ ត្រូវបានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ១៩៤១ ។
ជាទូទៅ កម្ពុជាមិនត្រូវបានផ្តល់នូវភាពជាតំណាងនៅក្នុងកិច្ចចរចាណាមួយនោះទេ ។ បារាំងមិនទាំងអនុញ្ញាតឱ្យកម្ពុជាធ្វើជាតំណាងនៅឯយុទ្ធសន្តិភាពឆ្នាំ១៩៥៤ផង ។ នេះមានន័យថា គ្មាននរណាម្នាក់ជាតំណាងខ្មែរនៅឯកិច្ចប្រជុំទាំងនេះ ដែលអាចសួរនូវសំណួរចំៗដូចជាថា េហតុអ្វីបានជាគេសន្និដ្ឋានថា សុរិន (Surin) ជាផ្នែកមួយនៃប្រទេសថៃ ។ កិច្ចចរចាទាំងនោះត្រូវបានកំណត់ដោយការគំរាមពីទ័ពចក្រពត្តិនៅអឺរ៉ុប ។ នៅពេលដែលការគំរាមទាំងនោះបាត់បង់ទៅ ការពិតពីក្រោយបញ្ហាព្រំដែនដែលគេបានបង្ខំឱ្យធ្វើតាមក៏បាត់ទៅដូចគ្នា ។
ការដួលរលំនៃអាណាចក្របារាំងបានបន្សល់ទុកឱ្យកម្ពុជា និងឡាវនូវបញ្ហាព្រំដែនដែលមិនសមហេតុផល ហើយវាក៏បន្សល់ទុកឱ្យថៃនូវវិបត្តិអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួន ។ ប្រជាជនថៃកំពុងតែធ្វើការព្យាយាមបង្រួបបង្រួមនូវទស្សនៈដែលជា «ជាតិសាសន៍ថៃ» របស់ខ្លួនដោយមានការបន្សល់នូវកេរ្តិ៍ពីអរិយធម៌បុរាណ ដែលមានវ័យចំណាស់នៅជុំវិញខ្លួន មិនមែនគ្រាន់តែនៅក្រុង Lopburi និងខេត្តសុរិនប៉ុណ្ណោះទេ តែថែមទាំងនៅតំបន់ជិតៗដូចជា Nakon Pathom (សឹងតែជាជាយក្រុងបាងកក) ។ គ្រប់ប្រវត្តិសាស្ត្រដែលប្រឌិតឡើង ដើម្បីបំរើការឃោសនាទាំងនេះកំពុងតែស្ថិតនៅជិតប្រាសាទទាំងឡាយដែលសាងសង់ឡើងតាំងតែមុនអរិយធម៌កើតឡើង ហើយនៅចំកណ្តាលប្រទេសថៃ ។
ភាពផ្ទុយគ្នាមួយចំនួននេះ ត្រូវបានឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញតាមរយៈការសរសេរឡើងវិញនូវប្រវត្តិសាស្ត្រថៃនាពេលថ្មីៗនេះ ដែលខ្ញុំអាចផ្តល់អធិប្បាយបានដូចជា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រដ្ឋាភិបាល លោកថាក់ស៊ីន និងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយបែបដែលបង្ហាញជូនដោយការិ យាល័យគ្រប់គ្រងចំណេះដឹង និងអភិវឌ្ឍន៍ OKMD (Office of Knowledge Manage-ment and Development) ។
នេះគឺជាគំរោងដ៏ធំមួយរបស់លោកថាក់ស៊ីន គឺតាមគំនិតនឹកឃើញរបស់លោកអំពីនាយកដ្ឋានវិចិត្រសិល្បៈ ដែលរួមមានរបៀបវារៈយ៉ាងទូលំទូលាយក្នុងការប្រឌិតប្រវត្តិសាស្ត្រជាប្រព័ន្ធ ដោយការបង្កើត និងប្រើប្រាស់សារមន្ទីរថ្មីៗជាច្រើនបន្តបន្ទាប់ ។ ដូចជាការបង្កើត NDMI (National Discovery Museum Institute ឬវិទ្យាស្ថានជាតិស្រាវជ្រាវសារមន្ទីរ) របស់ OKMD ។ អាណត្តិរបស់ NDMI ក៏មានលក្ខណៈទូលំទូលាយបង្កើតឡើងដើម្បីគ្រប់គ្រងការដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រមួយចំនួនក្នុងក្រុងបាងកក (ជាទូទៅបណ្តាអគារចាស់ៗ ដែលជារបស់រដ្ឋាភិបាល) មកធ្វើជាសារមន្ទីរ ។ សារមន្ទីរទីមួយ NDMI ដែលបើកដល់សព្វថ្ងៃកំពុងបំរើដល់ក្រុមបក្សពួកលោកថាក់ស៊ីន ក្នុងការបង្កើតជាប្រវត្តិសាស្ត្រមួយបែបរបស់ពួកគេ ។ ទោះបីជាដូច្នេះក្តី វាមិនមែនជារឿងគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលនោះទេ គឺដើម្បីប្រឌិតរឿងសុវណ្ណភូមិ ។ លោកថាក់ស៊ីន ចូលចិត្តគំនិតប្រឌិតនោះជាខ្លាំងរហូតដល់គាត់ដាក់ឈ្មោះឱ្យព្រលានយន្តហោះរបស់គាត់ថា សុវណ្ណភូមិ ផងដែរ ។
សារមន្ទីរនីមួយៗដែលបង្កើតឡើងបានលើកឡើងតែពីរឿងភូតកុហកសំខាន់ៗមួយចំនួនដែលយកមកពីការឃោសនានយោបាយចាស់ៗពីមុន រួមមានរឿងប្រឌិតដែលថា សង្ឃពីរព្រះអង្គព្រះនាមសោណ និងឧត្តរ បាននាំយកពុទ្ធសាសនាមកកាន់ប្រទេសថៃ ។ សារមន្ទីរនោះនៅបាននិយាយជាផ្លូវការថា អ្នកចាត់ចែងក្នុងសារមន្ទីរមានការកោតសរសើរដល់ទ្រង់ដាំរ៉ុង ដែលបានបង្កើតសុវណ្ណភូមិ ជាទស្សនៈប្រវត្តិសាស្ត្រឡើង។ (នៅមានត)
ចែករំលែកព័តមាននេះ