នាពេលថ្មីៗនេះមានការលើកឡើងដោយខុសឆ្គងចំពោះបញ្ហាប្រាសាទព្រះវិហារខ្មែរ ដោយកាសែត The Nation(Charnvit Kas etsiri) របស់ថៃដែលចេញផ្សាយថ្ងៃទី២១ ខែ មករា ឆ្នាំ២០១១ ដោយដកស្រង់សំដីរបស់លោកឆានវីត កាសេតស៊ីរិ អ្នកប្រវត្ដិសាស្ដ្រថៃ ក្នុងអ្វីដែលលោកលើកឡើងថា «បេតិកភណ្ឌពិភពលោកធម្មជាតិ និងវប្បធម៌ចម្រុះតាមទន្លេ មេគង្គនិងដងរែក ជាគំរូមួយដើម្បីបញ្ចប់ ជម្លោះ»។ លោកឆានវីត បានលើកឡើងនូវគំរូមួយនៃឧទ្យានទឹកធ្លាក់ IguaZu តាំងស្ថិតនៅលើព្រំដែននៃប្រទេសអាហ្សង់ទីន និងប្រេស៊ីលដែលគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកបានចុះបញ្ជីឧទ្យានជាតិនៃប្រទេសអាហ្សង់ទីន ជារមណីយដ្ឋានបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ១៩៨៤ ហើយគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌក៏បានចុះបញ្ជីចំណែករបស់ប្រទេសប្រេស៊ីលជាសម្បត្ដិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ១៩៨៦ផងដែរ។ ក្នុងអត្ថបទនេះដដែល លោកស៊ូប៉ាឡាក់ ហ្គាន់ចាណាក់ឃុនឌី (Supalak Ganjanakhun dee ) បានសរសេរថា «ថៃនិងកម្ពុជាបានមានជម្លោះលើប្រាសាទព្រះវិហារក្នុងកន្លះទសវត្ស។ សំណើរបស់កម្ពុជាដើម្បីចុះបញ្ជីប្រាសាទជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោកបានបង្កឱ្យមានជម្លោះ ប្រទេសជិតខាង»។ក្រុមអ្នកជាតិនិយមថៃមួយចង់ឱ្យរដ្ឋាភិបាលថៃរារាំងការប៉ុនប៉ងរបស់កម្ពុជាដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រាសាទព្រះវិហារ និងបណ្ដេញសហគមន៍ខ្មែរចេញពីតំបន់នៅក្បែរប្រាសាទ»។ «សាលដីកាតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិរកឃើញថា ព្រះវិហារស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីក្រោមអធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា ប៉ុន្ដែក្រុងបាងកកលើកឡើងថា តំបន់ជុំវិញប្រាសាទ ហើយ សូម្បីដីដែលប្រាសាទតាំងនៅជាកម្មសិទ្ធិរបស់ថៃ។ ប្រាសាទព្រះវិហារអាចត្រូវបានចុះបញ្ជីរួមគ្នាជាសម្បត្ដិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅពេលដែលតួប្រាសាទស្ថិតក្នុងទឹកដីកម្ពុជា ប៉ុន្ដែតំបន់ជុំវិញប្រាសាទស្ថិតក្នុងទឹកដីថៃ»។
ការលើកឡើងរបស់លោកឆានវីត និងលោកស៊ូប៉ាឡាក់ ហ្គាន់ចាណាក់ឃុនឌី គឺបានផ្ទុយស្រឡះពីការពិតក្នុងប្រវត្ដិសាស្ដ្រ និងច្បាប់អន្ដរជាតិ។ វាជាការគួរឱ្យខ្មាសអៀនដែលលោក ឆានវីត កាសេតស៊ីរិ និងលោកស៊ូប៉ាឡាក់ ហ្គាន់ចាណាក់ឃុនឌី បានបង្កើតគំនិតដោយស្មានមិនប្រាកដ គ្មានភាពសមហេតុផលតាមតក្កវិទ្យានៃច្បាប់អន្ដរជាតិដែលអាចធ្វើឱ្យមជ្ឈដ្ឋានជាតិ និងអន្ដរជាតិទទួលយកបានឡើយ។ អ្នកប្រវត្ដិសាស្ដ្រដូចជារូបលោក ឆានវីត កាសេតស៊ីរិ គួរគប្បីសរសេរនូវហេតុការណ៍ពិតទាំងឡាយក្នុងពេលវេលាច្បាស់លាស់ ដើម្បីទុកឱ្យមនុស្សជំនាន់ក្រោយទទួលបាននូវការពិតដែលជាសច្ចធម៌ក្នុងប្រវត្ដិសាស្ដ្រ ដោយមិនត្រូវធ្វើការបកស្រាយឱ្យខុសពីការពិតឡើយ។
ការពិតក្នុងប្រវត្ដិសាស្ដ្ររវាងកម្ពុជា និងថៃ មិនដែលមានជម្លោះលើបញ្ហាព្រំដែន ឬបញ្ហាប្រាសាទព្រះវិហារឡើយ។ ទើបតែក្នុងឆ្នាំ១៩៤៩ប៉ុណ្ណោះ កងទ័ពថៃបានចូលឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា ដោយរំលោភទៅនឹងធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិក្នុងមាត្រា២ កថាខណ្ឌទី៣ និងរំលោភខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនអន្ដរជាតិរវាងប្រទេស ទាំងដែលត្រូវបានកំណត់រួចហើយអស់រយៈពេលជាងកន្លះសតវត្សចាប់ពីឆ្នាំ១៩០៨។ ជម្លោះតែម្ដងគត់ជា មួយនឹងថៃលើបញ្ហាអធិបតេយ្យដែនដីត្រង់ព្រះវិហារត្រូវបានដោះស្រាយនៅតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិក្រុងឡាអេក្នុងឆ្នាំ១៩៥៩។ ក្នុងឆ្នាំ១៩៦២តុលាការយុត្ដិធម៌អន្តរជាតិក្រុងឡាអេបានសម្រេចលើជម្លោះអំពីអធិបតេយ្យដែនដីត្រង់តំបន់ព្រះវិហារ ដោយចៅក្រមអន្ដរជាតិបានពិនិត្យលើទិដ្ឋភាពច្បាប់ ក្នុងនោះមានអនុសញ្ញា ឆ្នាំ១៩០៤ និងសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ១៩០៧ ទាក់ទងទៅនឹងការកំណត់ព្រំដែនរវាងប្រទេសទាំងពីរ និងផែនទីឆ្នាំ១៩០៨ ដែលជាផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ សន្លឹកដងរែក ព្រមទាំងអំពើរបស់ភាគីទាំងពីរក្នុងឆ្នាំ១៩២៥, ១៩៣៧ ព្រមទាំងដំណោះស្រាយចុងក្រោយឆ្នាំ១៩៤៦។ តុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិបានរកឃើញថា នៅឆ្នាំ១៩០៨-១៩០៩ ថៃពិតជាបានព្រមទទួលយកផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ ថាជាលទ្ធផលនៃការងារកំណត់ព្រំដែនដែលជាហេតុនាំឱ្យខ្លួនទទួលស្គាល់ខ្សែបន្ទាត់នៅលើផែនទីនោះជាខ្សែព្រំដែន ដែលអនុភាពនៃការទទួលយកនេះ គឺដាក់ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជា។ តុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិយល់ឃើញថា ការព្រមទទួលយកផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ ដោយភាគីទាំងពីរនាំឱ្យផែនទីនេះចូលទៅក្នុងដំណោះស្រាយសន្ធិសញ្ញានិងក្លាយជាផ្នែកមួយដែលមិនអាចកាត់ផ្ដាច់បាននៃដំណោះស្រាយសន្ធិសញ្ញានេះ។ តុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដជាតិយល់ថា ភាគីទាំងពីរបានសម្រេចយកការបកស្រាយមួយនៃដំណោះស្រាយសន្ធិសញ្ញាដែលបណ្ដាលឱ្យខ្សែនៅលើផែនទីនេះ មានអនុភាពលើសលប់លើបទប្បញ្ញត្ដិផ្សេងៗទៀតរបស់សន្ធិសញ្ញា។ ដូច្នេះតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិបានសម្រេចដោយសម្លេង៩ទល់នឹង៣ សម្រេចថា ប្រាសាទព្រះវិហារ និងតំបន់ស្ថិតនៅជុំវិញប្រាសាទស្ថិតក្នុងទឹកដីក្រោមអធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា។ ត្រង់ចំណុចនេះ លោកឆានវីត និងអ្នកនិពន្ធអត្ថបទនេះត្រូវរៀនសូត្រឱ្យបានយល់ដឹងត្រឹមត្រូវ ដើម្បីជៀសវាងធ្វើការបកស្រាយខុស ដែលអាចនាំឱ្យមានការយល់ដឹងខុស ឬយល់ដឹងមិនត្រឹមត្រូវក្នុងចំណោមមជ្ឈដ្ឋានជនជាតិថៃ ក្នុងឋានៈលោកជាអ្នកប្រវត្ដិសាស្ដ្រថៃម្នាក់។
ចំពោះប្រាសាទព្រះវិហារ និងតំបន់ជុំវិញប្រាសាទជាកម្មសិទ្ធិរបស់កម្ពុជាដែលលោក ឆានវីត និងលោកស៊ូប៉ាឡាក់ ហ្គាន់ចាណាក់ឃុនឌី អាចបើកមើលក្នុងគេហទំព័ររបស់តុលាការយុត្ដិធម៌អន្តរជាតិក្រុងឡាអេ នឹងបានមើលយ៉ាងប្រាកដ។ ឥឡូវនេះ វាមានរយៈពេល៤៨ឆ្នាំហើយ ដែលកម្ពុជាបានគ្រប់គ្រងប្រាសាទព្រះវិហារតាមអំណាចនៃសាលដីកាតុលាការយុត្ដិធម៌អន្តរជាតិ។ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨ គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៃអង្គការយូណេស្កូ ដែលជាផ្នែកមួយនៃអង្គការសហប្រជាជាតិបានអនុម័តដោយសម្លេងឯកច័្ឆន្ទដាក់ប្រាសាទព្រះវិហាររបស់កម្ពុជាចូលជាសម្បត្ដិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក នៅទីក្រុងកេបិច ប្រទេសកាណាដា ហើយក្នុងសម័យប្រជុំលើកទី៣៤ នៃគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនាទីក្រុងប្រេស៊ីលីយ៉ានៃប្រទេសប្រេស៊ីលបានព្រមទទួលយកផែនការគ្រប់គ្រងដើម្បីការអភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍប្រាសាទព្រះវិហារប្រកបដោយចីរភាពរបស់កម្ពុជា ហើយគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌបានលើកទឹកចិត្ដឱ្យកម្ពុជាបន្ដការងារនេះ ដោយស្នើឱ្យមានកិច្ចសហការអន្ដរជាតិក្នុងក្របខណ្ឌគណៈកម្មាធិការសម្របសម្រួលអន្ដរជាតិ-ព្រះវិហារ។
ដូច្នេះ វាគ្មានហេតុផលណាមួយដែលប្រាសាទព្រះវិហារខ្មែរត្រូវធ្លាក់ចូលទៅក្នុងគំនិតស្រមើស្រមៃរបស់លោក ឆានវីត កាសេតស៊ីរិដែលនិយាយថា បេតិកភណ្ឌពិភពលោកធម្មជាតិ និងវប្បធម៌ចម្រុះតាមទន្លេមេគង្គ និងដងរែកជាគំរូមួយដើម្បីបញ្ចប់ជម្លោះ ឬថាប្រាសាទព្រះវិហារអាចត្រូវបានចុះបញ្ជីរួមតាមគំនិតស្មានមិនប្រាកដរបស់លោកស៊ូប៉ាឡាក់ ហ្គាន់ចាណាក់ឃុនឌីឡើយ។ លោកឆានវីត កាសេតស៊ីរិ និង លោកស៊ូប៉ាឡាក់ ហ្គាន់ចាណាក់ឃុនឌី ត្រូវរៀនសូត្រយល់ដឹងឱ្យបានច្បាស់ថា ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនវាងកម្ពុជានិងថៃ ជាខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនអន្ដរជាតិច្បាស់លាស់ និងស្ថាពរដែលមានអាយុជាង១០០ឆ្នាំ ហើយហេតុផលទាំងឡាយក្នុងសាលដីកាតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិបានបកស្រាយបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់លាស់ដែលអាចជាពន្លឺជួយឱ្យលោកឆានវីត កាសេតស៊ីរិ និងលោកស៊ូប៉ាឡាក់ ហ្គាន់ចាណាក់ឃុនឌី បានយល់ដឹងត្រឹមត្រូវ។ ព្រោះការយល់ដឹងមិនត្រឹមត្រូវរបស់លោកឆានវីត កាសេតស៊ីរិ និងលោកស៊ូប៉ាឡាក់ ហ្គាន់ចាណាក់ឃុនឌី អាចនាំឱ្យមានការយល់ដឹងមិនត្រូវក្នុងមជ្ឈដ្ឋានជនជាតិថៃផងដែរ។
តាមការពិត លោកឆានវីត កាសេតស៊ីរិ និងលោកស៊ូប៉ាឡាក់ ហ្គាន់ចាណាក់ឃុនឌី ត្រូវយល់ ឱ្យបានច្បាស់ថា ជម្លោះរវាងកម្ពុជា និងថៃ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយផែនទីឯកតោភាគី និងជាផែនទីសម្ងាត់របស់ថៃដែលអន្ដរជាតិមិនបានទទួលស្គាល់។ ផ្ទុយទៅវិញ កម្ពុជា និងថៃមានផែនទីតែមួយគត់ គឺផែនទីឆ្នាំ១៩០៨ ដែលជាផែនទីអន្ដរជាតិកើតចេញពីអនុសញ្ញា១៩០៤ និងសន្ធិសញ្ញា១៩០៧ និងការងារនៃគណៈកម្មការចម្រុះកំណត់ព្រំដែនបារាំង-សៀម ហើយតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិបានប្រើប្រាស់ផែនទី១៩០៨ ផែនទីសន្លឹកដងរែកក្នុងរឿងក្ដីព្រះវិហារឆ្នាំ១៩៦២៕
(ដោយៈឡុង សុគុណ)
ចែករំលែកព័តមាននេះ