នៅក្នុងឆ្នាំ២០០០ ប្រទេសកម្ពុជាបានណែនាំឱ្យអនុវត្តការព្យាបាលជំងឺគ្រុនចាញ់ ដោយប្រើថ្នាំផ្សំ ដែលមានថ្នាំអាតេមីស៊ីនីន (Artemisi nin Based Combination Therapies (ACT)) ដើម្បីប្រឆាំងនឹងជំងឺគ្រុនចាញ់ ។ ACT ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅទូទាំងពិភពលោក ហើយត្រូវបានចាត់ទុកថា ជាថ្នាំដែលល្អ និងមានប្រសិទ្ធភាពបំផុត សំរាប់ព្យាបាលជំងឺគ្រុនចាញ់។
តើ ACT គឺជាអ្វី?
ACT មានថ្នាំអាតេមីស៊ីនីន (ជាទូទៅគេហៅថា អាតេស៊ុយណាត-artesunate) ផ្សំជាមួយនឹងថ្នាំដៃគូរបស់វាមួយទៀតគឺ មេហ្វូគីន ឬពីប៉េរ៉ាគីន (mefloquine ឬ piperaquine) ។ ការផ្សំនេះ នឹងធ្វើឱ្យវាស្ថិតនៅក្នុងខ្លួនបានយូរ និងបង្កើនប្រសិទ្ធភាពរបស់ថ្នាំអាតេមីស៊ីនីន ។ ម្យ៉ាងទៀតការផ្សំនេះ ក៏ធ្វើឱ្យមានផលរំខានតិចតួចជាងថ្នាំប្រឆាំងជំងឺគ្រុនចាញ់ផ្សេងទៀតផងដែរ ។
ជាមួយ ACT ការព្យាបាលមានរយៈពេលខ្លី និងមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ ។ ក្នុងករណីជំងឺគ្រុនចាញ់ដែលគ្មានផលវិបាក ឬស្រាល ត្រូវព្យាបាលដោយថ្នាំគ្រាប់ ACT ។ ការព្យាបាលនេះ នឹងត្រូវការរយៈពេលតែបីថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព ។ ក្នុងករណីជំងឺគ្រុនចាញ់ដែលមានផលវិបាក ឬធ្ងន់ធ្ងរ ត្រូវព្យាបាលរយៈពេលប្រាំថ្ងៃ ដោយប្រើ ACT ចាក់តាមសាច់ដុំ ឬប្រើជាទំរង់ថ្នាំគ្រាប់សុលតាមគូថ ចំពោះកុមារ ។
ការថយចុះនៃប្រសិទ្ធភាពរបស់ថ្នាំអាតេមីស៊ីនីន
ក្នុងពេលដែល ACT កំពុងត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាថ្នាំប្រឆាំងជំងឺគ្រុនចាញ់ដ៏មានប្រសិទ្ធភាពនៅទូទាំងពិភពលោកនេះ ក៏មានករណីសង្ស័យនៃការស៊ាំទៅនឹងការព្យាបាលនេះ បានកើតឡើងនៅក្រុងប៉ៃលិន ខេត្តបាត់ដំបង និងខេត្តខ្លះទៀត នៅតាមព្រំដែន ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ។ បច្ចុប្បន្ននេះ ភស្តុតាងនៅក្នុងតំបន់ទាំងនេះបង្ហាញថា ការឆ្លើយតបរបស់មេរោគទៅនឹងអាតេមីស៊ីនីន ដែលជាមូលដ្ឋាននៃការព្យាបាលដ៏មានប្រសិទ្ធភាពបំផុត សំរាប់ជំងឺគ្រុនចាញ់ដែលបណ្តាលមកពីហ្វាល់ស៊ីប៉ារ៉ូម (falciparum) នោះ មានការថយចុះ ។ បញ្ហានេះមានន័យថា មេរោគគ្រុនចាញ់អាចកំពុងបន្ថយប្រសិទ្ធភាពរបស់ថ្នាំអាតេមីស៊ីនីន ឬបង្កើតភាពស៊ាំទៅនឹងថ្នាំអាតេមីស៊ីនីននេះ ។ ប្រសិនបើភាពស៊ាំទៅនឹងថ្នាំអាតេមីស៊ីនីននេះ ត្រូវបានបញ្ជាក់ច្បាស់ហើយនោះ នឹងមានការគំរាមកំហែងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់កម្មវិធីប្រឆាំងជំងឺគ្រុនចាញ់នៅក្នុងតំបន់ ក៏ដូចជានៅក្នុងពិភពលោកផងដែរ ។
ទោះបីជាថ្នាំនេះនៅមានប្រសិទ្ធភាពនៅឡើយនៅតំបន់ខាងកើតនៃប្រទេសកម្ពុជាក៏ដោយ ក៏មានអ្នកជំងឺគ្រុនចាញ់ខ្លះនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃប្រទេស កើតមានបញ្ហាការថយចុះនៃប្រសិទ្ធភាពរបស់ថ្នាំអាតេមីស៊ីនីន ហើយនាំឱ្យប្រសិទ្ធភាពនៃការព្យាបាលជំងឺនេះ មានការថយចុះ ។
ហេតុអ្វីបានជាមានភាពស៊ាំកើតឡើង?
វានៅមិនទាន់ច្បាស់នៅឡើយទេ ថាតើហេតុអ្វីបានជាមានភាពស៊ាំកើតឡើងនៅក្នុងតំបន់នេះ ប៉ុន្តែការប្រើប្រាស់ថ្នាំព្យាបាលមិនបានត្រឹមត្រូវអាចជាមូលហេតុចម្បងមួយ ។
ការប្រើប្រាស់ ACT មិនបានត្រឹមត្រូវ ៖
-ដោយហេតុថា ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសុខាភិបាលសាធារណៈនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅមានកំរិត ទើបមានប្រជាជនជាច្រើនប្រើប្រាស់សេវាឯកជន ។
-ការខ្វះខាតក្នុងការគ្រប់គ្រងសេវាឯកជន បណ្តាលឱ្យមានការប្រើប្រាស់ថ្នាំដែលមានគុណភាពមិនល្អ ហើយការព្យាបាលមិនបានគោរពតាមគោលការណ៍ព្យាបាលត្រឹមត្រូវ ។ ក្នុងករណីខ្លះ ថ្នាំអាតេស៊ុយណាត ត្រូវបានប្រើប្រាស់តែ មួយមុខគត់ ដោយមិនផ្សំជាមួយថ្នាំដទៃទៀត ។
-ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យខុស ឬការខ្វះខាតក្នុងការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ អាចធ្វើឱ្យមានការព្យាបាល មិនត្រឹមត្រូវ ។
តើរដ្ឋាភិបាលកំពុងធ្វើអ្វីខ្លះ ដើម្បីទប់ស្កាត់ការរាលដាលនៃមេរោគគ្រុនចាញ់ដែលធ្វើឱ្យប្រសិទ្ធភាពរបស់ថ្នាំអាតេមីស៊ីនីនថយចុះ?
យុទ្ធសាស្ត្រទប់ស្កាត់មួយត្រូវបានគ្រោងឡើង ដើម្បីបង្កការរាលដាលនៃការថយចុះនៃ ប្រសិទ្ធភាពរបស់ថ្នាំអាតេមីស៊ីនីន ។ នៅតាមតំបន់ដែលរកឃើញមានភាពស៊ាំកើតឡើង ក្រសួងសុខាភិបាល និងអង្គការសុខភាពពិភពលោក កំពុងមានផែនការ ៖
១-ផ្តល់មុងដែលប្រើបានយូរ
២-ធ្វើការពិនិត្យសុខភាពប្រជាជន នៅតាមតំបន់ដែលមានភស្តុតាងបង្ហាញថា មានមេរោគគ្រុនចាញ់ដែលមានភាពស៊ាំទៅនឹងថ្នាំអាតេមីស៊ីនីន និងធ្វើការព្យាបាលដោយថ្នាំម៉ាឡារ៉ូន (mala-rone) ។
៣-អប់រំប្រជាពលរដ្ឋ និងផ្នែកឯកជន ពីវិធី ត្រឹមត្រូវក្នុងការប្រើប្រាស់ថ្នាំប្រឆាំងជំងឺគ្រុនចាញ់ ។ ថ្នាំនេះត្រូវតែប្រើដោយផ្សំជាមួយថ្នាំដទៃទៀត ជាជាងប្រើតែមួយមុខគត់ ។
រដ្ឋាភិបាលក៏កំពុងជំរុញឱ្យមានការហាមឃាត់ ការប្រើប្រាស់ថ្នាំអាតេមីស៊ីនីនតែមួយមុខគត់ ។ ក្រសួងសុខាភិបាលនឹងធ្វើការបោះពុម្ពនូវគោលការណ៍ជាតិស្តីពីការព្យាបាលជំងឺគ្រុនចាញ់ដែលត្រូវបានត្រួតពិនិត្យឡើងវិញ ក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ ។ គោលការណ៍នេះមានបញ្ចូលព័ត៌មានថ្មីស្តីអំពីកំរិតថ្នាំដែលត្រូវប្រើប្រាស់តាមក្រុមអាយុ និងព័ត៌មានអំពីការព្យាបាលមុនបញ្ជូន តាមគោលនយោបាយជាតិស្តីពីឱសថ ។ គោលការណ៍នេះក៏មានព័ត៌មានថ្មីៗស្តីអំពីការថែទាំកុមារ និងស្ត្រីមានផ្ទៃពោះដែលមានជំងឺគ្រុនចាញ់ផងដែរ ដោយផ្អែកទៅតាមតម្រូវការតាមតំបន់ និងលក្ខណៈនៃប្រសិទ្ធភាពរបស់ថ្នាំប្រឆាំងជំងឺគ្រុនចាញ់ ។
ការព្យាបាលជំងឺគ្រុនចាញ់ដោយប្រើ ACT
ដើម្បីព្យាបាលឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព និងដើម្បីជួយទប់ស្កាត់ការរាលដាលនៃភាពស៊ាំ ត្រូវផ្តល់ថ្នាំអាតេស៊ុយណាតផ្សំជាមួយថ្នាំមេហ្វូគីន ក្នុងកំរិតប្រើប្រាស់ត្រឹមត្រូវ ទៅតាមទំរង់ខ្លួនរបស់អ្នកជំងឺ ។
ខាងក្រោមនេះគឺជាអនុសាសន៍របស់កម្មវិធីជាតិប្រយុទ្ធជំងឺគ្រុនចាញ់ស្តីពីការព្យាបាលជំងឺគ្រុនចាញ់ដែលគ្មានផលវិបាក បង្កដោយមេរោគហ្វាល់ស៊ីប៉ារ៉ូម (Plasmodium falciparum) ៖
-ការព្យាបាលជំរើសទី១ ៖ អាតេស៊ុយ
ណាត+មេហ្វូគីន
-ការព្យាបាលជំរើសទី២ ៖ គីនីន+តេត្រាស៊ីគ្លីន
វិធីប្រើប្រាស់
សំរាប់មនុស្សពេញវ័យ ការព្យាបាលជំរើសទីមួយគឺ ៖ អាតេស៊ុយណាត (A)+មេហ្វូគីន (M5) រយៈពេលបីថ្ងៃ (អាតេស៊ុយណាតគ្រាប់ គឺ50mg និងមេហ្វូគីនគ្រាប់ គឺ250mg) ។
ការហាមប្រើ
-ហាមប្រើការព្យាបាលជំរើសទី១ បើអ្នកជំងឺធ្លាប់មានប្រវត្តិប្រតិកម្មជាមួយនឹងថ្នាំមេហ្វូគីន ឬបានលេបថ្នាំមេហ្វូគីន ក្នុងរយៈពេលបួនសប្តាហ៍មុន ។
-បើអ្នកនោះមិនអាចព្យាបាលតាមការព្យាបាលជំរើសទី១ទេ ត្រូវប្រើការព្យាបាលជំរើសទី២ ដើម្បីព្យាបាលអ្នកជំងឺរយៈពេលប្រាំពីរថ្ងៃ ។
-ហាមប្រើតេត្រាស៊ីគ្លីន ចំពោះអ្នកជំងឺមានផ្ទៃពោះ និងកុមារដែលមានអាយុតិចជាង៨ឆ្នាំ ។
អ្វីដែលបុគ្គលិកសុខាភិបាលអាចធ្វើ
-អប់រំអ្នកជំងឺ ពីការថយចុះនៃប្រសិទ្ធភាពរបស់ថ្នាំអាតេមីស៊ីនីន និងសារសំខាន់នៃការប្រើប្រាស់ថ្នាំដែលមានគុណភាពល្អ ។
-ត្រូវចាំថា ត្រូវធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺគ្រុនចាញ់ឱ្យបានច្បាស់សិន មុនចាប់ផ្តើមព្យាបាលដោយថ្នាំប្រឆាំងជំងឺគ្រុនចាញ់ ។
ត្រូវពន្យល់អ្នកជំងឺនៅពេលព្យាបាល
-មូលហេតុរបស់ជំងឺគ្រុនចាញ់ និងវីធីបង្ការវា
-សារសំខាន់នៃការគោរពតាមវិធីព្យាបាល និងត្រូវលេបថ្នាំឱ្យអស់
-សារសំខាន់នៃការឆាប់ស្វែងរកការព្យាបាល មុនដំណាក់កាលធ្ងន់ធ្ងរ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ