ដោយ ៖ បណ្ឌិតរ៉ាអ៊ូល ម៉ាក់ហ្សេណា
ប្រវត្ដិវិទូ និងជាអ្នកជំនាញផ្នែកនយោបាយ
នៅប៉ុន្មានថ្ងៃខាងមុខនេះ យើងទាំងអស់គ្នានឹងបានដឹងពីការប្រកាសសាលក្រមកាត់ទោសកាំង ហ្គេចអ៊ាវ ហៅឌុច អតីតប្រធានមន្ទីសន្ដិសុខ ស-២១ ក្នុងរយៈពេលនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ និងក្លាយជាព្រឹត្ដិការណ៍ប្រវត្ដិសាស្ដ្រមួយ សំរាប់ជនរងគ្រោះ សំរាប់ប្រជាជនកម្ពុជា សំរាប់មនុស្សជាតិទាំងមូល ដែលបានរងគ្រោះដោយបទឧក្រិដ្ឋរវាងឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ។ ឌុចត្រូវបានចោទពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិក្រោមច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌអន្ដរជាតិ ។ គាត់ត្រូវបានចោទថា ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវនូវបទឧក្រិដ្ឋដែលបានប្រព្រឹត្ដក្នុងពេលដែលគាត់ជាប្រធាន និងដែលគាត់បានចូលរួមដោយផ្ទាល់មានជាអាទិ៍ មនុស្សឃាត អំពើដ៏ប្រល័យ ការរំលោភ ការឃុំឃាំង ទារុណកម្ម ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ដោយហេតុផលនយោបាយ និងសាសនា ។ ឌុចត្រូវបានចោទប្រកាន់ផងដែរពីការរំលោភយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរលើអនុសញាទីក្រុងហ្សឺណែវ ប្រឆាំងនឹងប្រជាជន ស៊ីវិលវៀតណាម និងអ្នកទោសសង្គ្រាម ។ អង្គហេតុនិងភស្ដុតាងត្រូវបានចងក្រងនិងបង្ហាញ ។ គេសង្កេតឃើញថា ទាក់ទងទៅនឹងអ្វីដែលបានកើតឡើងនៅកម្ពុជាចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៥ដល់១៩៧៩ ឌុចមិនអាចគេចផុតពីការចោទប្រកាន់មួយតាមក្រមព្រហ្មទណ្ឌអន្ដរជាតិបានទេ ។
ជនរងគ្រោះរបស់ឌុច បានទទួលរងការឈឺចាប់ដ៏សែនវេទនា ។ សំរាប់អ្នកនៅរស់រានមានជីវិតពីគុក ស-២១ សំរាប់ក្រុមគ្រួសារនៃអ្នកទោសរបស់ឌុច ពិតជាទាមទារការដាក់ទោសឌុចអស់មួយជីវិតដែលច្បាប់បានកំណត់ ។ ការ ទាមទារនេះគ្មានអ្វីប្លែកទេ ហើយគេក៏យល់យ៉ាងច្បាស់ពីការរង់ចាំនេះផងដែរ ។ ប៉ុន្ដែយុត្ដិធម៌ គឺមិនមែនជាគំនុំគុំកួននោះទេ ជានិច្ចកាលមិនដែលមានយុត្ដិធម៌ណាដែលល្អឥតខ្ចោះ ពីព្រោះថា វាកើតចេញអំពីការទាមទាររបស់មនុស្សក្នុងការស្វែងរកការដាក់ទោសទណ្ឌដោយឯករាជ្យដ៏សមធម៌បំផុតតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន ។ ចៅក្រមទាំងអស់បានធ្វើការត្រិះរិះ ពិចារណាយ៉ាងយូរពីទម្ងន់ទោសដែលត្រូវដាក់ទោសឌុច ។ ទោសនេះត្រូវឆ្លុះបញ្ចាំងពីបទឧក្រិដ្ឋដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ។ តើត្រូវវាយតំលៃ យ៉ាងដូចម្ដេចពាក្យថាធ្ងន់ធ្ងរ ?
បន្ទាប់ពីការកាត់ក្ដីអន្ដរជាតិដំបូងៗនៅ Nuremberg និងនៅទីក្រុងតូក្យូ ក្រោយពីសង្គ្រាមលោកលើកទី២ យុទ្ធសាស្ដ្រមួយត្រូវបាន បង្កើតឡើង ។ យុទ្ធសាស្ដ្រនេះគឺចែងអំពីរបៀបវាយតំលៃពីភាពធ្ងន់ធ្ងរ នៃឧក្រិដ្ឋកម្មមួយ ដោយត្រូវគិតដល់ប្រភេទ បទឧក្រិដ្ឋ ផលប៉ះពាល់របស់ជនរងគ្រោះ និងកំរិតនៃការសហការរបស់ជនត្រូវចោទតាំងពីដំណាក់កាលនៃការស៊ើប អង្កេតរបស់តុលាការ ។ ចៅក្រមទាំងអស់ត្រូវថ្លឹងថ្លែងនូវធាតុផ្សំបី ចៅក្រមមិនអាចយោងតែលើបទឧក្រិដ្ឋធ្ងន់ធ្ងរនោះទេ បើយ៉ាងដូច្នេះវាមិនអាចកាត់ក្ដីមួយប្រកបដោយយុត្ដិធម៌បានទេ វាទាល់តែពិនិត្យគ្រប់ទិដ្ឋភាពនៃសំណុំរឿងមួយ ពីព្រោះថា បទឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់ឌុច មិនមែនធ្វើឡើងដោយមនុស្សម្នាក់នោះឡើយ ។ បទឧក្រិដ្ឋនេះកើតឡើងក្នុងក្របខណ្ឌនៃរបបមួយដែលរូបគាត់បានគាំទ្រ និងគោរពវិន័យបានយ៉ាងល្អ ។ ការទទួលខុសត្រូវផ្ទាល់របស់ឌុចវាស្ថិតនៅក្នុងចង្កោម “សហកម្មឧក្រិដ្ឋកម្មរួម” ហើយរាល់ការ ទទួលខុសត្រូវមិនមានកម្រិតទទួលខុសត្រូវដូចៗគ្នានោះទេ ។ ចំណុចនេះត្រូវតែយកមកគិតគូរ ។
សំរាប់ហេតុផលនេះគឺថា ព្រះរាជអាជ្ញាទាំងពីរដែលម្នាក់ជ្រើសតាំងដោយឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមរបស់កម្ពុជា ហើយម្នាក់ទៀតតែងតាំងដោយអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ បានស្នើសុំឱ្យមានអង្គជំនុំជម្រះសាលា ដំបូងនៃអង្គជំនុំជំម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាឱ្យកាត់ទោសឌុចចំនួន៤០ឆ្នាំ ។ សហព្រះរាជអាជ្ញាមិនបានស្នើសុំដាក់ទោសឌុចឱ្យជាប់គុកអស់មួយជីវិតដោយយោងលើហេតុ៤ ដែលមានចែងក្នុងច្បាប់ ព្រហ្មទណ្ឌអន្ដរជាតិ និងក្នុងយុត្ដិសាស្ដ្រ ។
ហេតុផលទី១ ជនជាប់ចោទបានសហការជាមួយតុលាការដោយផ្ដល់ព័ត៌មានដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ដែលធ្វើឱ្យយល់ដឹងកាន់តែច្បាស់ ពីរបបនៃបក្សកុម្មុយនិស្ដកម្ពុជា ពីនយោបាយឧក្រិដ្ឋរបស់គាត់ ពីរបៀបទំនាក់ទំនង ពីរចនាសម្ព័ន្ធ និងពីការរៀបចំការប្រព្រឹត្ដិទៅរបស់គាត់នៅមន្ទីរ ស-២១ ។ ឌុចបានផ្ដល់ព័ត៌មានដ៏មានតំលៃដើម្បីធ្វើការចោទប្រកាន់ ទាំងលើ ករណីរបស់គាត់ផ្ទាល់ និងលើករណីមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ដែលនឹងត្រូវកាត់ទោសនៅពេលក្រោយ ។ ជារួម ឌុចបានចូលរួមក្នុងការស្វែងរកការពិត ។
ហេតុផលទី២ ឌុចបានសារភាពទទួលខុសត្រូវទាំងស្រុង បើទោះបីទីបំផុតបែរជាគាត់មិន ព្រមទទួលខ្លួនជាពិរុទ្ធជន ប៉ុន្ដែត្រឹមតែជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ ។ ឌុចបាននិយាយជាច្រើនលើកថា គាត់ទទួលស្គាល់នូវ អំពើដ៏គួរឱ្យស្អប់ខ្ពើមនៅមន្ទីរ ស-២១ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់គាត់ ។ ចំណុចផ្សំមួយដែលត្រូវតែគិតគូរដែរនោះ គឺគាត់បានជួយបង្ហាញការពិតនៃអង្គហេតុទាំងនោះ ។
ហេតុផលទី៣ ជនជាប់ចោទបានបង្ហាញពីវិប្បដិសារីដូចការថ្លែងរបស់សហព្រះរាជអាជ្ញាម្នាក់នាពេលធ្វើសេចក្ដីសន្និដ្ឋានបិទបញ្ចប់ការពិភាក្សាដេញដោលនោះ គឺ “វិប្បដិសារីនេះ គឺជាការវិភាគទាននៃការបង្រួបបង្រួមជាតិ ។ បើទោះ បីការបដិសេធរបស់ឌុចថា គាត់នឹងជាពិរុទ្ធជននោះបង្កឱ្យមានវិមតិសង្ស័យលើភាពស្មោះត្រង់នៃវិប្បដិសារីរបស់គាត់ ។ គាត់បានថ្លែងផ្ទាល់មាត់ផង និងដោយសរសេរផងជាសាធារណៈជាច្រើនលើកច្រើនសាថា គាត់ពិតជាមានវិប្បដិសារីដ៏សង្វេគ” ។
ហេតុផលទី៤ ឌុចត្រូវបានដាក់គុកជាង៨ឆ្នាំនៅក្នុងតុលាការយោធាគ្មានបានចាត់វិធានការច្បាប់ គឺគ្មានការស៊ើបអង្កេត ស៊ីជម្រៅ និងជាក់លាក់នោះទេ ។ ការឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្នត្រូវបានចាត់ទុកថា មិនប្រក្រតីបើទោះបីអនុលោមលើច្បាប់ខ្មែរក៏ដោយ ។ សិទ្ធិរបស់គាត់ត្រូវបានរំលោភ ។ ជាថ្មីម្ដងទៀត ភាពមិនប្រក្រតី គឺហេតុផលដែលត្រូវគិតគូរ ។ គោលការណ៍កាត់ក្ដីប្រកប ដោយយុត្ដិធម៌ត្រូវយកមកអនុវត្ដ ។ ដូច្នេះគឺមានន័យថា ការវិនិច្ឆ័យទោស គឺការគោរពរាល់វិធាននៃច្បាប់ ឬមួយក៏ការវិនិច្ឆ័យ ទោសជាការសងសឹក បើដូច្នេះគឺមិនត្រូវការមានតុលាការនោះទេ ។
សំរាប់ហេតុផលទាំងបួននេះ សហព្រះរាជអាជ្ញាបានស្នើសុំឱ្យ ដាក់ពន្ធនាគារមួយជីវិត ដែលចំណុចចាប់ផ្ដើមសំរាប់ការកំណត់ពីទោសទណ្ឌ និងការកាត់បន្ធូរបន្ថយទោស សមាមាត្រទោនឹងការ សហការទៅនឹងការទទួលស្គាល់នៃការទទួលខុសត្រូវ វិប្បដិសារី និងការរំលោភលើសិទ្ធិរបស់ ជនជាប់ចោទ ។ សហព្រះរាជអាជ្ញាបានសំរេចទាមទារដាក់ទោសឌុចចំនួន៤០ឆ្នាំ ។ ខ្ញុំសូមបន្ថែមហេតុផលទី៥ ដែលបង្ហាញថា ឌុចមិនអាចត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសក្នុងកំរិតទោសអតិបរមាបានទេ សំខាន់គឺធ្វើឱ្យ មានភាពផ្សេងគ្នារវាងការអនុវត្ដកំរិតខ្ពស់ ដែលធ្វើឱ្យមានការពិចារណាពីភាពខុសគ្នារវាងអ្នកដែលត្រូវទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ និងថ្នាក់ដឹកនាំខ្ពស់បំផុត ។ វានឹងជាការថ្មីមួយទៀតសំរាប់តុលាការកាត់សេចក្ដីលើជនត្រូវចោទទាំង៤រូបទៀត ដែលមានតួនាទីខ្ពស់ជាងឌុចក្នុងឋានានុក្រមនយោបាយ និងស្ថាប័ននៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ។ យុត្ដិធម៌ត្រូវតែទទួលស្គាល់ពីឋានានុក្រមនៃ ការទទួលខុសត្រូវ និងកំណត់ទោសដោយយោងលើឋានានុក្រមនេះ ។
មនុស្សជាច្រើនគិតថា នៅពេលឌុចកាន់អំណាច ទាំងឌុច ទាំងរបបដ៏ឃោរឃៅ មិនបានព្រួយបារម្ភពីសិទ្ធិរបស់ជនរង គ្រោះនោះទេ ដែលតាមធម្មតាគ្រប់មនុស្សជាតិ មានសិទ្ធិរបស់ខ្លួនជាមូលដ្ឋាន ។ ក្នុងន័យនេះគេក៏យល់ហើយក៏ពិចារណាដែរ ។ ប៉ុន្ដែត្រូវគិតឱ្យបានវែងឆ្ងាយ ប្រសិនបើគេវាយបកឌុច ដូចឌុចវាយប្រហារជនរងគ្រោះ ពេលនោះវាមិនមែនជាយុត្ដិធម៌ ប៉ុន្ដែវាជាការសងសឹក ។ ប្រសិនបើគេវាយបកអ្នកទទួលខុសត្រូវនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ដូចពួកគេវាយប្រហារប្រជាជនកម្ពុជា គឺមានន័យថា វិធីសាស្ដ្ររបស់ពួកគេទទួលជោគជ័យដោយប្រើអំណាចផ្ដាច់ការដូចរបបនោះដែរ ។ ប៉ុន្ដែអ្វីដែលល្អ គឺការវិលត្រឡប់ទៅរកការគោរពច្បាប់ និងទៅរកសមធម៌ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ