អាល់បឺត អាញស្តាញ ជាកំពូលអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រដែលត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាបុគ្គលដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតមកលើវិស័យវិទ្យាសាស្ត្រសម័យថ្មី ។ គាត់គឺជាមនុស្សដែលមានភាពជាមិត្ត ស្រឡាញ់សន្តិភាព
អាល់បឺត អាញស្តាញ ជាកំពូលអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រដែលត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាបុគ្គលដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតមកលើវិស័យវិទ្យាសាស្ត្រសម័យថ្មី ។ គាត់គឺជាមនុស្សដែលមានភាពជាមិត្ត ស្រឡាញ់សន្តិភាព ស្ងៀមស្ងាត់ ចេះឱនលំទោន សុភាពរាបសា មិនក្រអឺតក្រទម មានអារម្មណ៍ស្រស់ស្រាយ ចូលចិត្តលេងវីយូឡុង និងមាននិស្ស័យលេងសើចដូចជាកូនក្មេងផងដែរ ។ តាមសៀវភៅ«បុគ្គលខ្លាំងអ្នកធ្វើឱ្យរង្គើប្រវត្តិសាស្ត្រលោក»រៀបរៀងដោយលោកគឹម ចាន់ណា លើកឡើងថា ទ្រឹស្តីដែលអាញស្តាញរកឃើញ បានបង្កើតឱ្យមានការរកឃើញទ្រឹស្តីរូបវិទ្យាក្វាន់ត័ម(Quantum Physics) និងវត្ថុច្នៃប្រឌិតយ៉ាងច្រើនលើសលប់នៅជុំវិញខ្លួនយើងក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃ ដូចជាមីក្រូហ្វូន កាំរស្មីឡាស៊ែរ និងកាំរស្មីអិុចជាដើម ដែលចាត់ទុកថា អាញស្តាញនឹងស្ថិតនៅក្បែរយើងជារៀងរហូតដរាបណាលោក និងចក្កវាលនេះនៅតែមានចលនាស្របទៅតាមទ្រឹស្តីរបស់គាត់ ។
ប្រវត្តិការសិក្សា និងការងារ
អាល់បឺត អាញស្តាញ កើតក្នុងឆ្នាំ១៨៧៩ នៅប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ ។ បើយើងគិតពីសញ្ជាតិទៅតាមទីកន្លែងកំណើត អាញស្តាញ ជាប្រជាពលរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់ តែបើគិតតាមពូជអម្បូរវិញគាត់មានបុព្វបុរសជាជនជាតិជ្វីហ្វ ។ ហេតុនេះហើយ ទើបក្រោយពេលអីុទ្លែរឡើងកាន់កាប់អំណាច អាញស្តាញ និងគ្រួសារចាំបាច់ត្រូវតែភៀសខ្លួនទៅរស់នៅក្រៅប្រទេស ។ នៅក្នុងអំឡុងពេលរៀនថ្នាក់បឋម និងមធ្យម អាញស្តាញ រស់នៅក្នុងទីក្រុងមុយនិច(Munich)ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ ប៉ុន្តែរៀនមិនទាន់ចប់ថ្នាក់មធ្យមផងក៏ត្រូវផ្លាស់ទីលំនៅតាមគ្រួសារទៅរស់នៅប្រទេសអីុតាលីវិញ ហើយចូលរៀននៅមហាវិទ្យាល័យហ្ស៊ូរិច(University of Zurich)នៃប្រទេសស្វុីស ជាប្រទេសដែលគាត់ចាក់ឫសគល់ និងបង្កើតស្នាដៃផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រដ៏ច្រើន ។
ត្រីវិស័យនាំផ្លូវទៅរកវិទ្យាសាស្ត្រ
តើអ្នកណានឹងនឹកស្មានបានថា ត្រីវិស័យមួយគ្រឿង គឺជាចំណុចចាប់ផ្តើមធ្វើឱ្យកើតអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រដ៏អស្ចារ្យម្នាក់នេះ ?
ពេលមានអាយុ៥ឆ្នាំ ឪពុកបានទិញត្រីវិស័យឱ្យក្នុងថ្ងៃកំណើតសម្រាប់ជារបស់លេង ។ អាញស្តាញ យកត្រីវិស័យមកផ្អៀងផ្អងពិនិត្យ សញ្ជឹងគិតថាហេតុអ្វីបានជាទ្រនិចរបស់វាបែរទៅរកតែទិសខាងជើងដូច្នេះ ? នេះហើយជាប្រភពដែលនាំមកនូវការរកឃើញអាថ៌កំបាំង ផ្សេងៗនៅពេលក្រោយមកនោះ ។
អាញស្តាញ តែងតែធុញទ្រាន់នឹងវិធីបង្រៀនដោយបង្ខិតបង្ខំរបស់គ្រូនៅក្នុងសាលា ថែមទាំងត្រូវគ្រូស្តីបន្ទោសជាញឹកញាប់ ។ តែសំណាងល្អដែលមានឪពុកធំជួយបង្រៀនមុខវិជ្ជាគណិតសាស្ត្រ ធ្វើឱ្យអាញស្តាញសប្បាយចិត្តនឹងការរៀន រួចក៏ខំរកសៀវភៅមករៀនថែមខ្លួនឯងរហូតដល់ចំណុចខ្លះគេចេះច្រើនជាងគ្រូទៅទៀត ។
អាញស្តាញ តែងតែរៀនផ្លោះថ្នាក់ជាញឹកញាប់ទីបំផុតក៏បានមកធ្វើជាបុគ្គលិកប្រភេទទី៣នៃការិយាល័យចុះបញ្ជីកម្មសិទ្ធិបញ្ញាវត្ថុច្នៃប្រឌិតនៃប្រទេសស្វ៊ីស ។ គឺនៅក្នុងអំឡុងពេលធ្វើការនៅទីនោះហើយ ជារយៈពេលដ៏សំខាន់ដែលគេបានស្រាវជ្រាវរកឃើញរបស់សំខាន់ធ្វើឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលដល់ពិភពលោក និងត្រូវចារឹកឈ្មោះអាញស្តាញជាអមតៈនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ លោក ។
បាតុភូតហ្វូតូអេឡិចទ្រិក-ទទួលរង្វាន់ណូបែល
ស្នាដៃស្រាវជ្រាវមួយដែលធ្វើឱ្យអាញស្តាញទទួលរង្វាន់ណូបែល និងធ្វើឱ្យក្រុមអ្នករូបវិទ្យាភ្ញាក់ផ្អើលជាខ្លាំងនោះ គឺបាតុភូតហ្វូតូអេឡិចទ្រិក(Photoeclectric Effect)ដែលគាត់បានសរសេរចុះផ្សាយថា ពន្លឺពុំមែនគ្រាន់តែជារលកធាតុអគ្គិសនីប៉ុណ្ណោះទេ តែជាដុំថាមពលមួយដែលពេលណាវាប៉ះនឹងសារធាតុ ឬអាតូមរបស់លោហៈ វានឹងមានមុខងារទាំងរលកធាតុអគ្គិសនី និងបំណែកក្វាន់ត័ម ។ វត្ថុប្រើប្រាស់កើតចេញពីទ្រឹស្តីនេះ ដែលឃើញមានក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នគឺបង្គោលភ្លើងម្ខាង ដែលនឹងបិទបើកបានដោយស្វ័យប្រវត្តិ ព្រោះគេបានដាក់ឧបករណ៍ត្រួតចាប់ពន្លឺហៅថា«ហ្វូតូអេឡិចទ្រិក សែល» (Photo Eclectric Cell) និងក្រៅពីនេះមានម៉ាស៊ីនថតឯកសារ(Photocopie) និងឧបករណ៍សិនស៊័រ(Censor) ដែលប្រើសម្រាប់ផ្តល់សញ្ញាថាមានមនុស្សចេញចូល ដើម្បីបិទបើកទ្វារជាដើម ដែលសុទ្ធតែមានមូលដ្ឋានមកពីបាតុភូតហ្វូតូអេឡិចទ្រិកទាំងអស់នោះឯង ។ របកគំហើញនេះហើយ ដែលធ្វើឱ្យគាត់ទទួលរង្វាន់ណូបែល ។
ទ្រឹស្តីសម្ព័ន្ធភាពពិសេស
ទ្រឹស្តីសម្ព័ន្ធភាពពិសេសជាទ្រឹស្តីមួយទៀតរបស់អាញស្តាញ ដែលទាត់ចោលជំនឿពីដើមរបស់មនុស្សដែលថា«រយៈពេល និងពេលមិនអាស្រ័យលើស្ថានភាពរបស់បុគ្គលទេ» (រយៈពេលមានតម្លៃថេរ) ។ ប៉ុន្តែអាញស្តាញ បានលើកទ្រឹស្តីថា«មិនថាពេលវេលា ឬរយៈចម្ងាយនោះទេ វាអាស្រ័យលើល្បឿនរបស់អ្នកសង្កេត ហើយត្រូវមានសម្ព័ន្ធទំនាក់ទំនងរវាងគ្នានឹងគ្នាផងដែរ»ឧទាហរណ៍ដូចជាពេលយើងកំពុងជិះលើរថយន្តពេលរថយន្តមួយទៀតបើកក្នុងល្បឿនស្មើគ្នាជាមួយ យើងៗនឹងឃើញថា រថយន្តនោះហាក់ដូចជានៅស្ងៀម ប៉ុន្តែសម្រាប់អ្នកដែលឈរសម្លឹងពីក្បែរថ្នល់ទើបគេមើលឃើញថា រថយន្តទាំងពីរបើកដោយល្បឿនលឿន ។ ម្យ៉ាងទៀតប្រសិនបើ យើងធ្វើដំណើរកាន់តែលឿន នាឡិកាសម្រាប់វាស់ពេលវេលារបស់យើងក៏នឹងកាន់តែដើរយឺត ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យពេលវេលាក្នុងដួងតារា នីមួយៗរបស់ចក្រវាលមិនស្មើគ្នា ដែលវាខុសទៅនឹងទ្រឹស្តីរបស់ញូវតុនដែលលើកឡើងថា«១វិនាទីនៅលើភពព្រះអង្គារស្មើនឹង១វិនាទី នៅលើលោកយើងនេះ» ។ រឿងមួយទៀតដែលផ្ទុយនឹងទ្រឹស្តីរបស់ញូវតុន គឺញូវតុនពោលថា«យើងអាចរត់ទាន់ល្បឿនរបស់ពន្លឺ» ដោយប្រៀបពន្លឺទៅនឹងរថយន្តប្រណាំងដែលយើងអាចដេញតាមទាន់ ។ ប៉ុន្តែអាញស្តាញបែរជាពោលថា…«ទោះបីជាយើងធ្វើចលនាដោយល្បឿនលឿនប៉ុនណាក៏ដោយតែបើយើងវាស់ល្បឿនរបស់ពន្លឺគឺនៅតែដដែល» ។ បាតុភូតមួយទៀតដែលអាញស្តាញរកឃើញគឺ«នៅពេលដែលវត្ថុបន្លាស់ទីដោយល្បឿនលឿនប្រវែងរបស់វត្ថុនោះក៏នឹងកាន់តែខ្លី» ។
ទ្រឹស្តីសម្ព័ន្ធភាពទូទៅ
ទ្រឹស្តីសម្ព័ន្ធភាពទូទៅ ដែលគាត់រកឃើញបន្ថែមនៅពេលក្រោយ ជាទ្រឹស្តីដែលជួយបំពេញទ្រឹស្តីសម្ព័ន្ធភាពពិសេសឱ្យកាន់តែមានលក្ខណៈពេញលេញគ្រប់គ្រាន់ ព្រោះទ្រឹស្តីសម្ព័ន្ធភ ាពពិសេស មិនបានពោលដល់«អានុភាព និងប្រភព»របស់កម្លាំងទំនាញនោះទេ ។ តែទ្រឹស្តីសម្ព័ន្ធភាពទូទៅបានពោលដល់រឿងទាំងអស់នេះថា ទោះបីជាអ្នកចាំសង្កេតនោះ ធ្វើចលនាក្នុងប្រព័ន្ធដែលមានអានុភាពឬក្រោមឥទ្ធិពលនៃកម្លាំងទំនាញក៏មិនខុសគ្នាអ្វីដែរ ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ទ្រឹស្តីសម្ព័ន្ធភាពទូទៅបានលើកថា«ពេលវេលា និងអវកាសមានសភាពវៀចក្រងេវ»ដែលទ្រឹស្តីនេះ អាចបកស្រាយអំពីអវកាសបានច្រើនបែប ដូចជាការធ្វើចលនារបស់ផែនដីនៅជុំវិញព្រះអាទិត្យ អាញស្តាញបានបកស្រាយថា«តាមពិតផែនដីដែលធ្វើចលនាជុំវិញព្រះអាទិត្យ គឺពុំមែនដោយកម្លាំងទំនាញរបស់ព្រះអាទិត្យនោះទេ តែដោយសារម៉ាស់របស់ដួងព្រះអាទិត្យមានទំហំធំអនេក ទើបធ្វើឱ្យអវកាស និងពេលវេលាដែលនៅជុំវិញព្រះអាទិត្យវៀចកោង ហើយផែនដីក៏ធ្វើចលនាផ្លាស់ទីត្រង់បរិវេណដែលកោងនោះដោយខ្លួនឯងទៅ» ។ ក្រៅពីនេះទ្រឹស្តីនេះអាចយកមកបកស្រាយអំពីរឿង«រណ្តៅខ្មៅ»និង«ប៊ិកប៊ែង»បានផងដែរ ។
E=mc2 សមីការដែលធ្វើឱ្យមានការយល់ច្រឡំ
សមីការនេះជាសមីកាដ៏ល្បីល្បាញបំផុតរបស់អាញស្តាញ ព្រោះវាជាសមីការដែលប្រើក្នុងការគណនាថាមពលដែលអង្គធាតុមួយបញ្ចេញមិនថាជាការបញ្ចេញថាមពលរបស់គ្រាប់បែកបរមាណូ ឬការបញ្ចេញថាមពលរបស់ព្រះអាទិត្យ ។ តែសមីការនេះតែម្យា៉ាងពុំបានជួយឱ្យរកឃើញគ្រាប់បែកបរមាណូបានសម្រេចនោះទេ ព្រោះវាគ្រាន់តែប្រើក្នុងការគណនាថាមពលដែលចេញពីគ្រាប់បែកប៉ុណ្ណោះ ហើយអ្វីដែលសំខាន់ អាញស្តាញមិនបានរួមចំណែកក្នុងការស្រាវជ្រាវបង្កើតគ្រាប់បែកនេះទេ តែក៏មិនមែនបានន័យថា អាញស្តាញមិនដឹងឮរឿងនេះដែរ ។
ក្តីឈឺចាប់ និងមរណភាព
ក្តីឈឺចាប់ដែលបង្កប់នៅក្នុងបេះដូងរបស់អាញស្តាញកើតឡើងនៅពេលដែលមិត្តភក្តិជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រដូចគ្នាម្នាក់ឈ្មោះលេអូ ស៊ីឡាដ៍ (Leo Szilard)បានសំណូមពរឱ្យគាត់ចូលរួមចុះហត្ថលេខាស្នើទៅលោកប្រធានាធិបតីហ្វ្រែងគ្លីន រូសឺវ៉ែល នៃសហរដ្ឋអាមេរិកឱ្យគាំទ្រដល់កម្មវិធីស្រាវជ្រាវផលិតគ្រាប់បែកបរមាណូ ។
គម្រោងផលិតគ្រាប់បែកបរមាណូនោះព្រោះគេទទួលព័ត៌មានថាហៃសិនបឺក(Heisenberg)អ្នករូបវិទ្យាសំខាន់របស់អាល្លឺម៉ង់កំពុងតែស្រាវជ្រាវរឿងនេះដែរ និងប្រសិនបើពួកគេធ្វើបានសម្រេចនោះ វានឹងក្លាយជារឿងមួយដែលមានគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងណាស់សម្រាប់មនុស្សជាតិទាំងមូល ។ អាញស្តាញក៏សុខចិត្តចុះឈ្មោះជួយគាំទ្រ។ ប៉ុន្តែក្រោយមកពេលដឹងពិតប្រាកដថា ហៃសិនបឺក ពុំបានធ្វើគម្រោងនេះទេ ព្រោះតែវាបង្កក្តីវិនាសអន្តរាយដ៏ធ្ងន់ពេក ទើបអាញស្តាញនឹកខុសខ្លួន និងមានការសោកស្តាយជាខ្លាំង ។ នៅពេលអាមេរិកប្រើគ្រាប់បែកបរមាណូនៅប្រទេសជប៉ុន ដើម្បីបញ្ចប់សង្គ្រាមលោកលើកទី២អាញស្តាញតែងពោលសុំទោស និងសម្តែងការសោកស្តាយចំពោះជនជាតិជប៉ុនជានិច្ចពីរឿងនេះ ។ បន្ទាប់ពីនោះមក អាញស្តាញបានធ្វើយុទ្ធនាការដើម្បីសាងសន្តិភាពរហូតដល់ថ្ងៃអស់ជីវិតនៅឆ្នាំ១៩៥៥ នៅឯមន្ទីរពេទ្យមួយនៃក្រុងត្រេនតុន រដ្ឋញូវជើស៊ី សហរដ្ឋអាមេរិក ។
ព្រឹត្តិការណ៍ សំខាន់ៗរបស់អាញស្តាញ
-កើតនៅថ្ងៃទី១៤ ខែមីនា ឆ្នាំ១៨៧៩ ។
-ឆ្នាំ១៨៩១ ចាប់ផ្តើមរៀនគណិតសាស្ត្រ ពេលមានអាយុប្រហែល១២ឆ្នាំ ។
-ឆ្នាំ១៨៩៥ សរសេរអត្ថបទនិពន្ធផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រជាលើកដំបូង ។
-ឆ្នាំ១៩០០ បញ្ចប់ការសិក្សាពីមហាវិទ្យាល័យពហុបច្ចេកវិទ្យា ។
-ឆ្នាំ១៩០២ ចាប់ផ្តើមធ្វើការក្នុងផ្នែកចុះបញ្ជីកម្មសិទ្ធិបញ្ញានៅប្រទេសស្វ៊ីស ។
-ឆ្នាំ១៩០៥ រកឃើញទ្រឹស្តីសម្ព័ន្ធភាពពិសេស ។
-ឆ្នាំ១៩១៦ រកឃើញទ្រឹស្តីសម្ព័ន្ធភាពទូទៅ ។
-ឆ្នាំ១៩២១ ទទួលរង្វាន់ណូបែល ។
-ឆ្នាំ១៩២៥ ចុះសន្ធិសញ្ញាជាមួយនឹងមហាត្មៈគន្ធី ទាមទារឱ្យលុបចោលច្បាប់ធ្វើកំណែនទាហាន។
-ឆ្នាំ១៩៣៥ ចាប់ផ្តើមសរសេរបទវិភាគអំពីទ្រឹស្តីក្វាន់ត័ម រួមជាមួយនឹងបូរីស ប៉ូតូវស្គី និងណាថាន រូសេន ។
-ឆ្នាំ១៩៣៩ រួមចុះឈ្មោះស្នើសុំឱ្យប្រធានាធិបតីរូស្វែលត៍គាំទ្រកម្មវិធីស្រាវជ្រាវបង្កើតគ្រាប់បែកបរមាណូ ។
-១៤ កម្ភៈ ១៩៥០ មានមតិប្រឆាំងនឹងការប្រើគ្រាប់បែកបរមាណូក្នុងកិច្ចប្រជុំសិក្ខាសាលានាទីក្រុងព្រិនស្តុន ។
-ទទួលមរណភាពនៅថ្ងៃទី១៨ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៥៥ ក្នុងអាយុ៧៦ឆ្នាំ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ