ខេត្តសៀមរាប ៖ សំណង់ស្ពានអណ្តែតទឹក ដែលកំពុងសង់នៅតំបន់អង្គរក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ពុំមែនជាលើកដំបូងទេ។ តាមពិតទៅ តាមការស្រាវជ្រាវពីអ្នកជំនាញបុរាណវិទ្យា សំណង់ស្ពានស្រាល ឬស្ពានអណ្តែតលើទឹកនេះ មានតាំងពីសម័យបុរាណមកម្ល៉េះ គ្រាន់តែសម្ភារដែលយកមកសាងសង់ខុសគ្នាតាមទេសកាល និងប្រើបច្ចេកទេសមិនទំនើបដូចបច្ចុប្បន្នប៉ុណ្ណោះ ។
វត្តមានស្ពានអណ្តែតទឹកនៅក្នុងកសិណខាងលិចអង្គរវត្ត បានទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍ភ្ញៀវទេសចរជាច្រើន ។ តើជាការចៃដន្យដែរឬទេ ដែលស្ពានអណ្តែតទឹកនេះត្រូវបានស្ថាបនានៅក្នុងតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកដែល អ្វីៗទាមទារឲ្យមានការសិក្សាយ៉ាងច្បាស់លាស់ និងមិនប៉ះពាល់ដល់ទេសភាពវប្បធម៌ ? ទម្រាំបានសាងសង់ស្ពានអណ្តែតទឹកនៅកសិណអង្គរ គឺមានការឆ្លងយោបល់ និងជជែកគ្នាយ៉ាងយូរពីអ្នកបច្ចេកទេសជាតិ និងអន្តរជាតិ ។ ដោយយោងលើបុព្វហេតុដែលសម័យអង្គរធ្លាប់សង់ស្ពានអណ្តែតទឹកនេះដែរ ទើបគណៈកម្មាធិការអាយស៊ីស៊ី-អង្គរ (ICC-Angkor) បានគាំទ្រឲ្យមានការសង់ស្ពានអណ្តែតទឹកនេះឡើង ។
សូមរម្លឹកថា ស្ពានអណ្តែតទឹកនៅប្រាសាទអង្គរវត្តត្រូវបានស្ថាបនាឡើងក្នុងបំណងដើម្បីបញ្ចៀសចរាចរណ៍នៅលើស្ពានហាល ដែលគ្រោងបិទចរាចរមួយរយៈ ដើម្បីជួសជុល។ តាមគម្រោងស្ពានហាលនឹងជួសជុលរយៈពេល៤ឆ្នាំ តទៅមុខ ។
លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធី បុរាណវិទូ និងជាអនុប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវ និងតម្កល់ឯកសារអង្គរបានលើកឡើងថា តាមរយៈផ្ទាំងគំនូរនៅប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ និងបាយ័ន ដែលបានបង្ហាញពីវត្តមានយ៉ាងច្បាស់ពីស្ពានអណ្តែតទឹក ។ តាមរូបចម្លាក់នោះបង្ហាញថា ស្ពាននោះសង់ពីដើមឫស្សី ចងភ្ជាប់គ្នា ជាបាច់ៗ ហើយក្រងប្រទាក់គ្នាជាជួរ ចងភ្ជាប់ជាមួយខ្សែពួរពីលើ និងពីខាងក្រោម រាយទទឹងទន្លេ ហើយប្រហែលមានក្រាលក្តារ ឬបន្ទះឫស្សីពីលើ ដែលអាចធ្វើចរាចរពីលើបានងាយស្រួល ។
តាមចម្លាក់នោះទៀតសោត លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធី ពន្យល់ទៀតថា ស្ពានប្រភេទនេះប្រើដើម្បីចម្លងដំណើរឆ្លងកាត់របស់ទ័ពខ្មែរ ដែលយើងឃើញមានដំរី២ក្បាល និងទ័ពមួយក្រុមកំពុងចរាចរពីលើ ហើយនៅក្នុងទឹកមានហ្វូងមច្ឆាតូចធំ ក្រពើ និងសត្វទឹកមួយចំនួនទៀត ព្រមទាំងព្រៃឈើលិចទឹកតាមមាត់ច្រាំងផង ដែលតាមរយៈរូបភាពនេះបញ្ជាក់ថា ផ្លូវទឹកដែលសង់ស្ពានអណ្តែតទឹកនោះ មានទទឹងធំ ប្រហែលមានប្រវែងអាចនឹងវែងជាង១០០ម៉ែត្រ ។
ចំណែកទម្ងន់ដែលផ្ទុកវិញ តាមរយៈរូបភាពនៃផ្ទាំងចម្លាក់នោះ យើងអាចគិតតាមទម្ងន់របស់ដំរី ដែលមួយក្បាលមានទម្ងន់ពី៧ទៅ១៥តោន ព្រមទាំងទ័ពមួយក្រុមទៀត នោះយើងប៉ាន់ស្មានបានថា ស្ពានអណ្តែតទឹកអាចទ្រទម្ងន់ប្រហែលពី២០តោន ទៅ៣០តោន ។ តើផ្លូវទឹកនោះនៅឯណា ? ត្រង់នេះយើងមិនទាន់អាចកំណត់ទីតាំងច្បាស់នៅទ្បើយថា តើរូបភាពជាក់ស្តែងនៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ និងបាយ័ន នៅកន្លែងណានៅទ្បើយ ? អ្នកស្រាវជ្រាវបានឃើញមានទីតាំងខ្លះ ដែលផ្លូវបុរាណកាត់ទទឹងនឹងផ្លូវទឹកមួយចំនួនពុំមានស្លាកស្នាមស្ពានថ្ម មានស្ទឹង ធំៗ និងទន្លេមេគង្គជាដើម ។
តាមប្រវត្តិនៃការសង់ស្ពានអណ្តែតនៅសម័យបុរាណ លោកអឹុម សុខរិទ្ធី បានពន្យល់ថា ស្ពានប្រភេទនេះជាធម្មតាមានមុនកំណើតស្ពានថ្ម ។ តាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវជាង១០ឆ្នាំមកនេះបានប្រទះឃើញមានស្ពានថ្មដែលសាងអំពីថ្មភក់ ថ្មបាយក្រៀម ឬសាងរួមគ្នារវាងថ្មបាយក្រៀម និងថ្មភក់ចំនួនជាង១០០។ ស្ពានថ្មដែលចាស់ជាងគេ បានសាងទ្បើងយ៉ាងហោចណាស់ចាប់ពីសតវត្សទី១០មក ។ រីឯស្ពានថ្មបុរាណ ដែលបានសាងទ្បើងចុងក្រោយគេនៅអង្គរ បានស្ថាបនាឡើងនៅចុងសតវត្សទី១៧ ។ ទិន្នន័យនេះមានន័យថា ទោះជាអារ្យធម៌អង្គរបានធ្លាក់ចុះហើយក៏ដោយ ក៏ការស្ថាបនាស្ពានថ្មនៅតែមានមនុស្សមានចំណេះ និងមានលទ្ធភាពកសាងបន្ត ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ