ថ្ងៃទី១៩ តុលា ឆ្នាំ២០០៥ តុលាការពិសេសរបស់អីុរ៉ាក់បានបើកសវនាការពិចារណារឿងក្តីដ៏សំខាន់មួយជាប្រវត្តិសាស្ត្រ គឺការចោទប្រកាន់សាដាំ ហ៊ូសេន និងបក្សពួក៧នាក់ពីបទប្រល័យពូជសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម និងឧក្រិដ្ឋកម្មមកលើមនុស្សជាតិ ដោយបានសម្លាប់ជនជាតិឃើត ចំនួន១៤៨នាក់ ធ្វើទារុណកម្មលើស្ត្រី និងកុមារ និងចាប់ចងមនុស្សរាប់រយនាក់ដោយខុសច្បាប់នៅក្រុងឌូចាអិុល នៅឆ្នាំ១៩៨២។ បន្ទាប់មកនៅថ្ងៃទី៥ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៥ សាដាំ ហ៊ូសេន ត្រូវបានតុលាការសម្រេចថាពិតជាមានកំហុសមែន ហើយត្រូវគេកាត់ទោសប្រហារជីវិតដោយព្យួរកនៅថ្ងៃទី៣០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០០៥ ។
ចូលចិត្តធ្វើនយោបាយ
យោងតាមសៀវភៅ បុគ្គលខ្លាំង អ្នកធ្វើឱ្យរង្គើប្រវត្តិសាស្ត្រលោករបស់លោកគឹម ចាន់ណា បង្ហាញថា សាដាំ ហ៊ូសេន កើតនៅឆ្នាំ១៩៣៧ ក្នុងគ្រួសារកសិករដ៏ស្តុកស្តម្ភនៃខេត្តទីគ្រីត ។ គេធំដឹងក្តីឡើងក្នុងបរិយាកាសនយោបាយដែលកំពុងតែក្តៅគគុក ព្រោះប្រទេសអីុរ៉ាក់នៅសម័យនោះស្ថិតក្រោមការជិះជាន់នៃរបបក្សត្រដែលមាននាយករដ្ឋមន្ត្រីនូរី អែលសាអីុល ជាព្រះបិតុលានៃស្តេចហ្វៃសាល ត្រូវគេផ្តល់រហស្សនាមថា«មេពេជ្ឈឃាតនៃក្រុងបាដាត» ។
សាដាំ ហ៊ូសេន បានចូលរៀនថ្នាក់មធ្យមសិក្សានៅសាលារៀនខាក ក្នុងក្រុងបាដាត ។ បន្ទាប់មកគេក៏បន្តរៀនផ្នែកច្បាប់នៅទីក្រុងគែរ (Caire) រដ្ឋធានីនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីប ហើយក៏ត្រឡប់មករៀនបន្តនៅមហាវិទ្យាល័យអាល់មុសស្ទេន សេរីយ៉ា ឯទីក្រុងបាកដាតវិញ ។ នៅពេលមានអាយុ២០ឆ្នាំ គេបានចូលជាសមាជិកគណបក្សបាត (Baath Party) ជាគណបក្សនយោបាយជាតិនិយមដែលមានឥទ្ធិពលក្នុងបណ្តារដ្ឋអារ៉ាប់ជាច្រើន ។ កងកម្លាំងទាហានដែលដឹកនាំដោយវរសេនីយ៍ឯកអាប់ឌុល ការីម កាសេម បានប្រើចុងអាវុធផ្លូវរំលំរបបព្រះមហាក្សត្រ ។ ចំណែកគណបក្សបាតបានប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលថ្មី ហើយនៅឆ្នាំ១៩៥៩ សាដាំ បានរួមគំនិតក្នុងការធ្វើឃាតនាយករដ្ឋមន្ត្រីអាប់ឌុលការីម កាសេម តែមិនបានសម្រេចទើបគេចខ្លួនទៅប្រទេសស៊ីរី និងអេហ្ស៊ីប ។
ការឡើងមកកាន់អំណាច
ក្នុងឆ្នាំ១៩៦៣ នាយករដ្ឋមន្ត្រីអាប់ឌុល ការីមកាសេម បានត្រូវគេធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ចេញពីតំណែង ។ ឧត្តមសេនីយ៍ម៉ូហាម៉ាត់ អារេហ្វ ឡើងកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីគណបក្សបាត បានចូលរួមក្នុងគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ។ ក្នុងឆ្នាំដដែលនោះសាដាំ បានរៀបការជាមួយនឹងនាងសាជីដា ដែលជាសាច់ញាតិរបស់ខ្លួន ។ បន្ទាប់មកគណបក្សបាតក៏មានជម្លោះខ្វែងគំនិតគ្នាជាមួយរដ្ឋាភិបាល រហូតត្រូវបណ្តេញចេញពីរដ្ឋាភិបាល តែលុះដល់ឆ្នាំ១៩៦៨ គណបក្សបាតក៏ដណ្តើមអំណាចបានដោយសារការធ្វើរដ្ឋប្រហារ
ផ្តួលរំលំប្រធានាធិបតីអារេហ្វ ។ សាដាំ បានទទួលតំណែងជាអនុប្រធានាធិបតី និងជាឧត្តមបញ្ជាការនៃកងទ័ពអីុរ៉ាក់ ទើបគេមានឥទ្ធិពលកាន់តែខ្លាំងជាលំដាប់ ។ សាដាំជាអ្នកកំណត់នយោបាយការបរទេស និងជាតំណាងក្នុងពិធីការទូត ផ្សេងៗ ។ បន្ទាប់ពីកាន់អំណាចនៅពីក្រោយខ្នងអស់រយៈពេល១១ឆ្នាំមក សាដាំក៏ឡើងកាន់អំណាចដោយខ្លួនឯងតែម្តងទៅ។
ខិតខំអភិវឌ្ឍប្រទេស
ទោះបីជាសាដាំកំពូលមនុស្សផ្តាច់ការដែលបានចាប់ចង កាប់សម្លាប់មនុស្សអស់ជាច្រើនក៏ដោយ ប៉ុន្ដែគេបានតាំងចិត្ដយ៉ាងពិតប្រាកដក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសឱ្យទាន់សម័យ។ ប្រជាជនអីុរ៉ាក់គ្រប់រូបក្រោមអាយុ៤៥ឆ្នាំ ត្រូវតែចេះអក្សរ បើមិនដូច្នោះទេនឹងត្រូវគេផាកពិន័យ ឬចាប់ឃុំ ។ ចំណែកជនជាតិអីុរ៉ាក់ដែលកាន់សាសនាអ៊ិស្លាមនិកាយស៊ីអាក់ សាដាំ បានបរិច្ចាគជំនួយដ៏ច្រើនក្នុងការសាងព្រះវិហារអ៊ិស្លាម និងអគារស្នាក់នៅសម្រាប់ជួយជនក្រីក្រ ទន្ទឹមនឹងសាដាំខ្លួនឯងកាន់សាសនាអ៊ិស្លាមនិកាយស៊ុនីហ៍ ។ សាដាំ ចង់ឱ្យស្ដ្រីមានសិទ្ធិសេរីភាពច្រើនជាងមុន និងផ្ដល់ឱកាសឱ្យធ្វើការក្នុងតំណែង ខ្ពស់ៗ ក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល និងឧស្សាហកម្ម ។ ក្រៅពីនេះគេបានបញ្ញត្ដិច្បាប់តាមបែបសី្ទមប្រទេស ដែលធ្វើឱ្យអីុរ៉ាក់ជាប្រទេសតែមួយគត់នៅតំបន់ឈូងសមុទ្រពែក្ស(Persian Gulf)ដែលមិនប្រើច្បាប់អ៊ិស្លាមក្នុងការគ្រប់គ្រងប្រទេស ។
សាដាំ បានខំប្រឹងប្រែងបង្កើតលទ្ធិជាតិនិយម ។ ជាញឹកញាប់ណាស់ដែលគេតែងពោលដល់សម័យបាស៊ីយុន ដែលក្រុមបាដាតនាសម័យនោះ ជាមជ្ឈមណ្ឌលកណ្ដាលផ្នែកនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ចនិងវប្បធម៌ប្រពៃណីរបស់បណ្ដាប្រទេសនៅអារ៉ាប់ ។ គេបានសង្កត់ធ្ងន់លើតួនាទីដ៏សំខាន់របស់អីុរ៉ាក់កាលពីសម័យមុនសាសនាអ៊ិស្លាមថាជាមេសូប៉ូតាមី (Mesopotamie)ដែលជាអារ្យធម៌ដ៏ចំណាស់ក្នុងសម័យបុរាណ ។ សាដាំ គឺចង់ប្រមូលផ្ដុំលទ្ធិអារ៉ាប់និងជាតិនិយមអីុរ៉ាក់ ឱ្យចូលគ្នាតែមួយ ។
សាដាំខ្លាចកាំបិតចិត្តដងឯង ?
នៅក្នុងសារមន្ទីរជាតិទីក្រុងបាដាត មានដាក់តាំងគ្រឿងវាយអង្គុលីលេខ២គ្រឿង គឺគ្រឿងវាយអង្គុលីលេខដែលសាដាំ និងមិត្ដភក្តិធ្លាប់ប្រើសម្រាប់វាយលិខិតប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលរាជានិយមផ្តាច់ការ ។ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់សាដាំ ជនជាតិអីុរ៉ាក់អាចទិញគ្រឿងវាយអង្គុលីលេខបានលុះត្រាតែមានលិខិតអនុញ្ញាតជាមុន ព្រោះសាដាំ មិនចង់ឱ្យអ្នកណាម្នាក់នាំយកវិធីរបស់ខ្លួនមកប្រើសម្រាប់ផ្តួលរំលំខ្លួនឯងវិញឡើយ ។
ឧត្តមគតិនិងនយោបាយឈ្លានពាន
រដ្ឋាភិបាលសាដាំ ហ៊ូសេនបានបង្រាបរាល់សកម្មភាពណាដែលប្រឆាំងនឹងខ្លួនជាពិសេសពួកជនជាតិភាគតិច ឬក្រុមសាសនាដែលមានបំណងចង់ទាមទាររសិទ្ធិសេរីភាពឬចង់គ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯង ។ ក្នុងខណៈខ្លួនគឺជាវីរបុរសដែលប្រជាជនលើកតម្កើង និងលេចធ្លោក្នុងបណ្តាអ្នកដឹកនាំពិភពអារ៉ាប់ ក្នុងខណៈដែលខ្លួនបានក្រោកឈរប្រឆាំងនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកគ្រាំទ្រដល់ពួកប៉ាលេស្ទីន ព្រមទាំងមានបំណងចង់បង្រួបបណ្ដាជាតិអារ៉ាប់ទាំងអស់ជាធ្លុងមួយផងនោះ បានធ្វើឱ្យសាដាំ ហ៊ូសេន កាន់តែមាន «មោទនភាពជ្រុល» គួបផ្សំទាំង «គំនិតឈ្លានពាន»លាយឡំផងនោះបានជំរុញសាដាំឱ្យក្លាយមកជាមនុស្សគ្រោះថ្នាក់ ហើយវាជាការគំរាមកំហែងដល់ប្រទេសជិតខាង ដែលមិនគួរឱ្យទុកចិត្តបំផុត សូម្បីតែប្រធាននាធិបតី ហាស់សាត់ នៃប្រទេសស៊ីរី ដែលមានគំនិតស្របគ្នាជាមួយនឹងគណបក្សបាតពីមុនក៏ដោយ ។
ក្រោយពីសង្គ្រាមឈូងសមុទ្រពែក្ស (សង្គ្រាមរវាងអីុរ៉ាក់-អីុរ៉ង់) នៅឆ្នាំ១៩៩១ សហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសដទៃទៀតលើពិភលោក បានតាមដានសង្កេតមើល សាដាំហ៊ូសេន យ៉ាងប្រយ័ត្នប្រយែងបំផុត ខ្លាចក្រែងអីុរ៉ាក់មានអាវុធប្រល័យលោកដែលមានអានុភាពខ្ពស់នៅក្នុងកណ្តាប់ដៃ ។
សង្គ្រាម ៖ ចំណីដ៏ឆ្ងាញ់របស់មេដឹកនាំ
«អំណាចតែងធ្វើឱ្យមនុស្សឈ្លក់វង្វេង»។ ដោយសារតែមហិច្ឆតាចង់ធ្វើជាមេដឹងនាំដ៏អស្ចារ្យនៅតំបន់ឈូងសមុទ្រពែក្ស សាដាំ ក៏សម្រេចចិត្ដប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយប្រទេសអីុរ៉ង់ដោយបញ្ហាពូជសាសន៍ និងទំនាស់ផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចរហូតរាលដាលទំនាស់ក្នុងសាសនាអ៊ិស្លាមដូចគ្នា រវាងនិកាយស៊ុនីហ៍និងស៊ីអាក់ ។ សង្គ្រាមរវាងប្រទេសទាំងពីរបានអូសបន្លាយរហូតដល់ទៅ៨ឆ្នាំ ។ អង្គការសហប្រជាជាតិ និងប្រទេសមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធមួយចំនួនបានព្យាយាមបញ្ចុះបញ្ចូលប្រទេសទាំង២ឱ្យចរចាបញ្ចប់សង្គ្រាម ព្រោះទាំង២ប្រទេសនេះសុទ្ធតែជាប្រទេសសំខាន់ក្នុងការនាំប្រេងចេញទៅលក់នៅទីផ្សារពិភពលោក ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញសាដាំ កាន់តែបង្ហាញពីភាពរឹងត្អឹងលើសមុនទៅទៀត។ ជនជាតិឃើត នៅក្នុងប្រទេសអីុរ៉ង់ត្រូវកងទ័ពអីុរ៉ាក់វាយប្រហារដោយអាវុធគីមីបណ្តាលឱ្យស្លាប់អស់ជាង៥០០០នាក់។ ក្រៅពីនេះទ័ពអីុរ៉ាក់នៅតែវាយដណ្ដើមយកទឹកដីអីុរ៉ង់ជាបន្ត ។ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៨៨ អីុរ៉ាក់ក៏យល់ព្រមកិច្ចឈប់បាញ់គ្នាតាមសំណើរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ។ អ្វីដែលគួរឱ្យអស់សំណើចគឺប្រទេសទាំងពីរសុទ្ធតែអួតថា «ខ្លួនជាអ្នកឈ្នះ» ?
វិបត្ដិដ៏ធ្ងន់ដែលអីុរ៉ាក់ត្រូវទទួលពីសង្គ្រាម គឺការហិនហោចផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចដែលទន្ទឹមនឹងខ្លួនឯងជាប្រភពប្រេងកាតរហូតដល់១០%ទូទាំងសាកលលោក បែរជាជំពាក់បំណុលបរទេសដល់ទៅ៧ម៉ឺនលានដុល្លារអាមេរិកទៅវិញ ។ ការងល់ងប់និងអំណាច កិត្តិយស និងដើម្បីចង់រក្សាភាពជាមេដឹកនាំដ៏អស្ចារ្យរបស់ខ្លួនបានជំរុញឱ្យសាដាំ បង្ក្រាបអ្នកប្រឆាំងកាន់តែឃោរឃៅឡើង។
នៅខែសីហា ឆ្នាំ១៩៩០ សាដាំ បានសម្រេចចិត្ដវាយយកប្រទេសគុយវ៉ែតដើម្បីប្រមូលអណ្ដូងប្រេងកាតមកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួនឱ្យបានកាន់តែច្រើនឡើង ។
ប្រទេសគុយវ៉ែត ដែលទទួលបានការគាំទ្រពីបណ្ដាប្រទេសអារ៉ាប់ និងពីបណ្ដាប្រទេសលោកខាងលិចបានរួបរួមកងកម្លាំងប្រឆាំងនឹងអីុរ៉ាក់ ដឹកនាំដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលប្រកបដោយកិត្យានុភាពខ្ពស់ជាងអីុរ៉ាក់ បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ពរបស់សាដាំ ហ៊ូសេនឱ្យចុះចាញ់់ក្នុងរយៈពេលត្រឹមតែ៧ខែប៉ុណ្ណោះ ។
ហេតុអ្វីបានជាគេត្រូវកម្ចាត់សាដាំ ហ៊ូសេន
សហរដ្ឋអាមេរិកសំអាងទៅលើភាពស្របច្បាប់របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ វាយប្រហារទៅលើអីុរ៉ាក់ និងចាប់ខ្លួនសាដាំ បាននៅថ្ងៃទី១៣ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៣ និងត្រូវតុលាការកាត់ទោសប្រហារជីវិតពីបទរួមគំនិតនៅពីក្រោយព្រឹត្តិការណ៍វិនាសកម្មលើអគារភ្លោះវើលទ្រេតសិនទ័រ (Word Trade Ceter) កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០១ ហើយនៅបានពិចារណាឃើញទៀតថា សាដាំ គឺជាបុគ្គលដ៏មានគ្រោះថ្នាក់ចំពោះប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួននៅតំបន់ឈូងសមុទ្រពែក្ស និងចំពោះប្រភពប្រេងកាតដែលខ្លួនត្រូវប្រើប្រាស់ក្នុងតំបន់នេះ ។ ក្រៅពីនេះ អំណោយផលខាងភូមិសាស្ត្របានធ្វើឱ្យអីុរ៉ាក់ កាន់តែមានតួនាទីដ៏សំខាន់ ជាពិសេសគឺការតភ្ជាប់បំពង់បង្ហូរប្រេងពីសមុទ្រកាស្ពៀន(Caspian) នោះឯង ។ ទំនាស់រវាងអាមេរិកនិងអីុរ៉ាក់ជាការប៉ះពាល់ដ៏ធ្ងន់ចំពោះស្ថិរភាពរបស់មជ្ឈិមបូព៌ាដល់បរិមាណការផលិត និងតម្លៃប្រេងនៅលើទីផ្សារពិភពលោក រួមទាំងស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចនៃពិភពលោកផងដែរ ។
ព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗ
កើតនៅថ្ងៃទី២៨ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៣៧ ។
ឆ្នាំ១៩៥៩ ចូលរួមក្នុងសកម្មភាពធ្វើឃាតនាយករដ្ឋមន្ត្រីការីម កាសេម ប៉ុន្តែធ្វើមិនបានសម្រេចទើបភៀសខ្លួនទៅប្រទេសស៊ីរី និងអេហ្ស៊ីប ។
ឆ្នាំ១៩៦៣ ការីម កាសេម ត្រូវគេដកហូតអំណាចបាន គណបក្សបាត បានចូលរួមក្នុងគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ។ សាដាំ រៀបការជាមួយកញ្ញាសាជីដា ជាសាច់ញាតិ ។
ឆ្នាំ១៩៦៨ បានទទួលតំណែងជាអនុប្រធានាធិបតីក្រោយពីធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ម៉ូហាម៉ាត់ អារេហ្វ ចេញពីតំណែង និងទទួលតំណែងជាមេបញ្ជាការកងទ័ព ។
ឆ្នាំ១៩៧៩ ឡើងជាមេដឹកនាំប្រទេស ។
បញ្ជាឱ្យវាយលុកចូលប្រទេសគុយវ៉ែត នៅខែសីហា ឆ្នាំ១៩៩០ ។
សហរដ្ឋអាមេរិកសំអាងភាពស្របច្បាប់របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ វាយប្រហារមកលើអីុរ៉ាក់នៅឆ្នាំ២០០៣ ។ សាដាំត្រូវគេចាប់ខ្លួននៅថ្ងៃទី១៣ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៣ ។
ថ្ងៃទី៥ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៥ សាដាំ ហ៊ូសេន ត្រូវតុលាការកាត់ទោសប្រហារជីវិតដោយព្យួរក នៅថ្ងៃទី៣០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៥ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ