ប៉ុន្តែប្រការដែលគួរឱ្យសោកស្តាយជាទីបំផុតនោះគឺ រហូតមកដល់ថ្ងៃដែលយើងខ្ញុំកំពុងតែសិក្សានេះ រូបចម្លាក់មួយចំនួនកំពុងទទួលគ្រោះអាសន្នពីការបំផ្លិចបំផ្លាញនៃសង្គ្រាម និងមួយចំនួនទៀតកំពុងតែទទួលការគំរាមកំហែងពីគ្រោះធម្មជាតិដូចជាអន្លើដែលបង្ហាញពីភក្តីភាពរបស់នាងសិតាចំពោះព្រះរាម «សិតាលុយភ្លើង» ដែលពេលនេះមើលស្ទើរតែលែងស្គាល់ទៅហើយ ព្រោះចម្លាក់នេះត្រូវពុកផុយរបេះជ្រុះដោយសារទឹកភ្លៀង ដែលច្រោះតាមដំបូលចុះមក ។
២-សិល្បៈនិទានរឿង ៖ ដែលជាទំនៀមទម្លាប់ពីបរមបុរាណរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា… ក្នុងការនិទានរឿងរាមកេរ្តិ៍ នៅប្រទេសកម្ពុជាសិល្បករជំនាញពីរនាក់ត្រូវគេស្គាល់ជាទូទៅគឺ៖ លោកតាគ្រុឌដែលមានដើមកំណើតនៅខេត្តកំពង់ចាម មានក្រាំងរឿងរាមកេរ្តិ៍ ពិសេសរបស់គាត់មានកម្រាស់រហូតដល់ទៅកន្លះម៉ែត្របណ្តោយជាងមួយម៉ែត្រ… ។ ប៉ុន្តែក្រាំងនេះត្រូវបានគេបូជាជាមួយសាកសពរបស់គាត់ក្នុងពេលដែលគាត់អនិច្ចកម្មទៅ នៅភូមិកំណើតរបស់គាត់ ។
សិស្បករចំណានម្នាក់ទៀត គឺតាចក់មានដើមកំណើតនៅខេត្តសៀមរាប អ្នកទាំងពីរនាក់សុទ្ធតែមានសំនួនវោហារពីរោះរណ្តំណែងណង ពូកែខាងនិទានរឿងរាមកេរ្តិ៍មាន
ការឆ្លាតវាងវៃ ច្នៃប្រឌិតរឿងទៅតាមលក្ខណៈពិសេសនៃសង្គមខ្មែរ ដូចជាអន្លើ ហនុមានភ្នាល់ទាញរោមជើងព្រះរាម ឬហនុមានដុតក្រុងលង្កាជាដើម ប្រកបដោយកាយវិការរស់រវើកធ្វើឱ្យអ្នកស្តាប់ស្លុងអារម្មណ៍ផ្ទុះសំណើចយ៉ាងខ្លាំងខ្ទរខ្ទារតាមការនិទានរបស់គាត់ ។
៣-ខាងសិល្បៈវិចិត្រកម្ម ៖
សំណល់ខាងសិល្បៈវិចិត្រកម្មផ្នែកគំនូរបុរាណ មានគំនូររឿងរាមកេរ្តិ៍មួយចប់ នៅក្នុងថែវវត្តព្រះកែវមរតកក្នុងបរិវេណព្រះបរមរាជវាំងនៅរាជធានីភ្នំពេញ ។ មានជាអន្លើរឿងរាមកេរ្តិ៍ខ្លះទៀតនៅតាមវិហារនានាដូចជាវិហារវត្តព្រះរាជបូព៌ ក្នុងទីរួមខេត្តសៀមរាបជាដើម ។
៤-ខាងទម្រង់សិល្បៈទស្សនីយភាព
ខាងផ្នែកសិល្បៈទស្សនីយភាព យើងសង្កេតឃើញមានទម្រង់បី ដែលសម្តែងរឿងរាមកេរ្តិ៍ រហូតមកទល់សព្វថ្ងៃនេះគឺ៖
ក-ល្ខោនក្បាច់បុរាណ ដែលមានសុទ្ធតែសិល្បការិនីជាអ្នករាំ សូម្បីតែតួព្រះរាម ឬព្រះលក្ម្សណ៍ក៏ដោយ ហើយអាចសម្តែងរឿង «រាមកេរ្តិ៍» ផងដែរ និងរឿងឯ ទៀតៗផង ដូចជារឿង «ព្រះជិនវង្ស» រឿង«ទិព្វសង្វារ» រឿង «ព្រះវេស្សន្តរ» រឿង«ក្រៃថោង» រឿង «ព្រះចន្ទគោរព» ជាដើម ។ល។
ខ-ល្ខោនស្រមោល ៖ ស្បែកធំដែលជាប្រភេទសិល្បៈសក្ការៈ សម្តែងបានតែរឿងរាមកេរ្តិ៍មួយគត់ មិនមានសម្តែងរឿង ផ្សេងទៀតឡើយ ។
គ-ល្ខោនខោល៖ ដែលជាល្ខោនពាក់មុខ ហើយមានសុទ្ធតែ ប្រុសៗជាអ្នករាំ សម្តែងបានតែរឿងរាមកេរ្តិ៍មួយគត់ ដូចជាល្ខោនស្រមោល ស្បែកធំដែរ ។
៥-ឯកសារសំណេរ ៖
ក្រៅពីទម្រង់សិល្បៈខាងលើ យើងនៅមានសំណល់ឯកសារខាងសំណេរ ដូចជាឯកសាររបស់អ្នកអង្គម្ចាស់វឌ្ឍឆាយាវង្ស ដែលពុទ្ធសាសនបណ្ឌិតបោះពុម្ពផ្សាយ ហើយដែលត្រូវបានគេជ្រើសរើសយកមកបញ្ចូលក្នុងកម្មវិធីសិក្សាតាំងពីជំនាន់សង្គមរាស្ត្រនិយមមកម្ល៉េះ ។
បើតាមឯកសារនេះ យើងឃើញថា រឿងរាមកេរ្តិ៍របស់ខ្មែរ មានរហូតដល់ទៅ៨០ខ្សែ ឯណោះ ។ ប៉ុន្តែឯកសារដែលបានរកឃើញ និងយកមកបោះពុម្ពផ្សាយហើយចំនួនតែ១៦ខ្សែប៉ុណ្ណោះ គឺពីខ្សែ១ដល់ខ្សែ១០ និងពីខ្សែ៧៥ដល់ខ្សែ៨០… នៅបាត់ចំនួន៦៤ខ្សែទៀត មិនទាន់រកឃើញ ។
(នៅមានត)
ចែករំលែកព័តមាននេះ