លោកកាលីលេ អ្នកប្រាជ្ញវិទ្យាសាស្ត្រដើមដំបូងដ៏អស្ចារ្យ
វិទ្យាសាស្ត្រខាងអវកាសមានដើមកំណើតនៅក្នុងស្នាដៃរបស់លោក កាលីលេ ដែលបដិសន្ធិឡើងតាំងតែពីបួនសតវត្សកន្លងទៅហើយ ។ លោកជាស្ថាបនិកទី១ក្នុងចំណោមអ្នកផ្ដើម
វិទ្យាសាស្ត្រខាងអវកាសមានដើមកំណើតនៅក្នុងស្នាដៃរបស់លោក កាលីលេ ដែលបដិសន្ធិឡើងតាំងតែពីបួនសតវត្សកន្លងទៅហើយ ។ លោកជាស្ថាបនិកទី១ក្នុងចំណោមអ្នកផ្ដើម
វិទ្យាសាស្ត្រខាងអវកាសមានដើមកំណើតនៅក្នុងស្នាដៃរបស់លោក កាលីលេ ដែលបដិសន្ធិឡើងតាំងតែពីបួនសតវត្សកន្លងទៅហើយ ។ លោកជាស្ថាបនិកទី១ក្នុងចំណោមអ្នកផ្ដើមបង្កើតវិទ្យាសាស្ត្រសម័យ ។
មនុស្សលោកនៃឆ្នាំ១៩៦៤ បានបង្ហោះផ្កាយរណបទាំងឡាយជាអ្នកនាំសាររបស់ខ្លួនទៅកាន់ផ្កាយព្រះគ្រោះ ។ ប៉ុន្តែផ្លូវទៅកាន់សេចក្ដីសម្រេចជោគជ័យបែបនេះ គេបានបើករួចមកហើយតាំងពី៣៥៤ឆ្នាំមកម្ល៉េះ គឺថានៅក្នុងគ្រឹស្តសករាជ១៦១០ ។ ក្នុងកាលនោះ នៅចំពោះមុខមហាជនសាកលលោក សាស្ត្រាចារ្យដ៏ម្នោម្នះមួយរូបនៃមហាវិទ្យាល័យប៉ាឌូ (Université de Padoue) បានបញ្ចេញនូវសេចក្ដីអត្ថាធិប្បាយមួយក្រោមចំណងជើងថា «អ្នកនាំសារទៅកាន់ផ្កាយ» (Le Messager Astral) ។ ស្នាដៃនេះបង្ហាញអំពីព្រឹត្តិការណ៍នៃកែវយឹតសម្រាប់មើលផ្កាយនៅក្នុងតារាវិទ្យា ហើយបញ្ជាក់ថាវិទ្យាសាស្ត្រកាលនោះបានរៀបចំហើយនូវ
ជំហានដំបូង ដើម្បីស្ថាបនាផ្លូវទៅកាន់យុគនៃការធ្វើដំណើរក្នុងអន្តរទ្វីប ។
ក្នុងបច្ចុប្បន្ននេះ គឺដោយសារតែគេអនុវត្តតាមធម៌ភាពនៃឋាមកម្បនា (Lois de la dynamique) ដែលជាវិទ្យាសាស្ត្រខាងចលនា នៃរូបវត្ថុមានដើមកំណើតមកពីការរកឃើញរបស់លោកសាស្ត្រាចារ្យដដែល នៃមហាវិទ្យាល័យប៉ាឌូនេះហើយបានជាគេអាចតម្រង់ទិសនៃការហោះហើររបស់ផ្កាយរណបបាន, បានជាគេអាចបញ្ចូលវាទៅក្នុងតារាវិថីបាន ហើយអាចបាញ់កាំជ្រួចទៅកាន់ផ្កាយព្រះសុក្រ និងព្រះចន្ទបានទៀត ។
ដោយសារកិច្ចការរបស់លោកនោះហើយ បានជាលោកកាលីលេអូ-កាលីលេអីុ ត្រូវបានគេទទួលរាប់ឈ្មោះបញ្ចូលទៅក្នុងវិទ្យាសាស្ត្រអវកាស ស្មើឋានៈនឹងអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយ ដែលទទួលភារៈបង្ហោះកាំជ្រួចនៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះដែរ ។ ប៉ុន្តែវិទ្យាសាស្ត្រសម័យត្រូវការអំពីលោកនូវវិភាគទានជាខ្លឹមសារមួយទៀត ព្រោះថា លោកកាលីលេ ជានវានុវត្តម្នាក់ក្នុងចំណោមនវានុវត្តទាំងឡាយ ដែលបានប្រើវិធីពិសោធន៍។ លោកបានធ្វើឱ្យការស្រាវជ្រាវរកចំណេះកាន់តែមានគោលការណ៍ច្បាស់លាស់ថែមទៀត ។ តាមពិតលោកកាលីលេ គឺជាអ្នកប្រាជ្ញមួយរូបក្នុងចំណោមអ្នកប្រាជ្ញសម័យថ្មី, លោកជាបិតាមួយរូបនៃវិទ្យាសាស្ត្រ ដោយរាប់បញ្ចូលជាមួយលោកកូពែរ៍និច, លោកគេព្លែរ៍, និងលោកញូវតុន (Copernic, Kepler, Newton) ។
ជាមនុស្សម្នាក់ដូចអ្នកឯទៀតដែរ
ប៉ុន្តែលោកកាលីលេ ក៏ជាមនុស្សមួយរូបដ៏មានភាពទន់ខ្សោយគ្រប់យ៉ាង ដែលជាមត៌ករបស់មនុស្ស ។ លោកជាមនុស្សម្នាក់ដែលបានធ្វើកំហុសខ្លះក្នុងវិទ្យាសាស្ត្រ ហើយមានះខំប្រឹងការពារយ៉ាងរម៉ាំងរម៉ោក ។ ជាមនុស្សដែលក្រអឺតក្រអាងចំពោះកិច្ចការរកឃើញរបស់ខ្លួន ហើយពុំចេះអត់ឱនដល់មតិយល់ឃើញរបស់អ្នកដទៃឡើយ ។ ជាមនុស្សលែបខាយ ហើយកំណាញ់ផង ។ លក្ខណៈទាំងនេះបង្ហាញថា ទេពកោសល្យមិនអាចលុបលាងនូវទិដ្ឋិមានះដែលជាសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួនរបស់មនុស្សបានឡើយ ។
គឺដោយសារភាពរបឹងរឹងរូសរបស់លោកនេះហើយមើលទៅ បានជាគេត្រូវការម្យ៉ាងនូវផលខ្លះរបស់លោកដែលទាក់ទងទៅនឹង វិទ្យាសាស្ត្រ។ បានសេចក្ដីថាលោកកាលីលេ ប្រើវិធីសរសេរដោយងាយស្ដាប់ម៉ឺងម៉ាត់ ហើយនិយាយ ត្រង់ៗ ។ របៀបសរសេរបែបនេះលេចឡើងប្លែកអំពីវិធីតែងរបស់អ្នកផងក្នុងសម័យនោះ ដែលនិយមការតែងយ៉ាងល្អល្អះ ពេញទៅដោយឃ្លាប្រយោគពាក្យសម្តី វិសេសៗ ហើយប្រកបទៅដោយសភាពស្រពេចស្រពិល ។
មនុស្សដ៏ខ្លាំងក្លា ហើយពុះពារនេះកើតនៅថ្ងៃទី១៥ កុម្ភៈ ឆ្នាំ១៥៦៤ នៅទីក្រុង «ពីហ្ស» (Pise នៃប្រទេសអីុតាលី) ក្នុងគ្រួសារអភិជនអត្តខាត់មួយ ។ វ័យ១៧ឆ្នាំ គាត់ចូលទៅរៀនវិជ្ជាពេទ្យក្នុងមហាវិទ្យាល័យនៃទីក្រុង «ពីហ្ស» ។ គឺនៅទីក្រុង «ពីហ្ស» នេះហើយដែលលោករកឃើញនូវការថ្មីទីមួយក្នុងវិស័យវិទ្យាសាស្ត្ររបស់លោក ។ គឺថាថ្ងៃមួយ នៅក្នុងវិហារសាសនាគ្រឹស្ត លោកបានពិនិត្យសង្កេតការយោលយោគនៃចង្កៀងមួយដែលគេព្យួរនៅនឹងខ្លោងទ្វារ ។ លោកសន្និដ្ឋានចំពោះចលនានេះថា ទោះបីយោលយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏គង់រយៈពេលយោលរបស់វានៅនឹងមិនប្រែឡើយ ។ គឺមូលភាពនៃការយោលនេះហើយ ដែលក្រោយមកគេយកទៅអនុវត្តចំពោះនាឡិកាប៉ោល ។ លោកកាលីលេ យកមូលភាពនេះទៅអនុវត្តធ្វើនាឡិកាដក់យ៉ាងទៀងទាត់មួយសម្រាប់ ពិនិត្យដំណើរជីពចរ ដែលគាត់ឲ្យឈ្មោះថាប្រដាប់ពិនិត្យជីពចរ (pulsilogium) ។
ការពិសោធនៃប៉មទ្រេត (la Tour Penchée)
លោកកាលីលេ បានទុកវិជ្ជាពេទ្យមួយអន្លើ ហើយបែរទៅគិតអំពីគណិតសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រវិញ ។ ប៉ុន្តែការពិបាកខាងសម្ភារបានបង្ខំលោកឱ្យចាកចេញអំពីមហាវិទ្យាល័យនៅឆ្នាំ១៥៨៥ មុននឹងប្រឡងយកសញ្ញាប័ត្រ ។ ទោះជាយ៉ាងដូចនេះក៏ដោយ ក៏លោកនៅតែបន្តការងារស្រាវជ្រាវតមកទៀត ហើយបានទទួលកេរ្តិ៍ឈ្មោះ បន្តិចម្ដងៗ ។ នៅឆ្នាំ១៥៨៩ លោកត្រូវបានគេតាំងជាសាស្ត្រាចារ្យខាងសន្និសីទ «នៃមហាវិទ្យាល័យពីហ្ស» ។ នៅទីនេះលោកបង្រៀនវិជ្ជាគណិតសាស្ត្រ ។ គឺនៅមហាវិទ្យាល័យពីហ្សនេះហើយដែលលោកកាលីលេ សម្រេចជោគជ័យខាងការពិសោធន៍សំខាន់ៗដូចជាខាងឋាមកម្បនាមួយ (dynamique) ជាដើម ។
តាមពិត តើលោកកាលីលេ បានទម្លាក់កូនទម្ងន់ពីរដុំផ្សេងគ្នាពីលើប៉មទ្រេតមកដើម្បី បញ្ជាក់ឱ្យឃើញថា វត្ថុនេះធ្លាក់មកដល់ដីក្នុងពេលដំណាលគ្នាមែនឬទេ ? ឬមួយក៏គ្រាន់តែអ្នកមានយោបល់ផ្ទុយនឹងលោក បាននិយាយថាដើម្បីនឹងបដិសេធទ្រឹស្ដីរបស់លោកទេ ? ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយលោកកាលីលេ បានរៀបចំគោលការណ៍មួយដ៏សំខាន់ថា ៖ ក្នុងការធ្លាក់ចុះដោយសេរី វត្ថុគ្រប់បែបទោះទម្ងន់ប៉ុណ្ណាក៏ដោយ ក៏ធ្លាក់ចុះក្នុងល្បឿនស្មើគ្នាដែរ (នេះបើគេមិនគិតអំពីការទប់ទល់របស់អាកាសផងទេ)។
នៅឆ្នាំ១៥៩២ កាលីលេ ត្រូវបានតែងតាំងជា «សាស្ត្រាចារ្យខាងគណិតសាស្ត្រនៅមហាវិទ្យាល័យប៉ាឌូដ៏ល្បីល្បាញ ។ លោកស្ថិតនៅក្នុងទីនេះអស់រយៈពេល១៨ឆ្នាំ ហើយបន្តការស្រាវជ្រាវខាងឋាមកម្បនាជានិច្ច ។
ធម៌ភាពនៃនិចលភាព (ភាពដែលមិនកម្រើក) (La loi de l’inertie)
សព្វថ្ងៃនេះ សិស្សទាំងអស់សុទ្ធតែទន្ទេញការពិសោធដ៏ល្បីល្បាញរបស់លោកកាលីលេ ស្ដីអំពីការរអិលចុះនៃដុំឃ្លីនៅលើផ្ទៃទ្រេត ។ គឺការពិសោធបែបនេះហើយដែលដឹកនាំទៅរកការចេះដឹងនូវសមាភាគ (rapport) ដែលមានរវាងកម្លាំង និងចលនា ។
លោកកាលីលេ សន្និដ្ឋានអំពីការនេះថា កម្លាំងមានប្រយោជន៍ចាំបាច់ក្នុងការធ្វើឲ្យវត្ថុមានចលនា ក្នុងការធ្វើឱ្យវត្ថុដែលមានចលនាហើយអន់ល្បឿនវិញ ឬមួយក៏ធ្វើឲ្យវត្ថុនោះផ្លាស់ប្ដូរទិស ។ សញ្ញាណបែបនេះ សុទ្ធតែជាសញ្ញាណថ្មីថ្មោងបំផុតនៅសម័យនោះ ។ លោកបានរកឃើញនូវធម៌ភាពនៃនិចលភាព ដែលជាធម៌ភាពទី១ ក្នុងធម៌ភាពនៃចលនាដែលលោកអីុហ្សាអាក់ ញូវតុន (Isaac Newton) បានយកមកលាតត្រដាងដល់សាកលលោកប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមកនេះ ។ នេះគឺជាបច្ច័យរវាងកម្លាំងដុំវត្ថុ និងចលនាដែលកំណត់នូវសកម្មភាពទាំងអស់ទៅលើចលនានៃរូបវត្ថុដោយរាប់ទាំងការបង្ហោះតារារណបផង ។
នៅក្នុងវិស័យនៃការស្រាវជ្រាវមួយទៀតរបស់លោកកាលីលេ សិក្សារាវរកនូវផ្លូវនៃវត្ថុដែលបាញ់ ឬគ្រវែងទៅនោះរត់ ។ លោកបញ្ជាក់ថា ដំណើរវិលនៃវត្ថុនោះមានរាងកោង (parabole) ។
ធ្វើបែបនេះ គឺលោកបាននាំវិភាគទានមួយថ្មីទៀត មកផ្ដល់ដល់ការលូតលាស់នៃវិទ្យាសាស្ត្រ ពោលគឺបានជួយពន្យល់ថែមទៀតអំពីមូលភាព «ការហូរចេញពីកម្លាំង» (la résultance des forces) ដែលបង្ហាញថា តើត្រូវបូករួមផលនៃកម្លាំងពីរដែលសង្កត់ម្ដងម្នាក់ទៅលើរូប វត្ថុយ៉ាងណា ដើម្បីនឹងកំណត់ផ្លូវដែលរូបវត្ថុនោះត្រូវរត់តាម ។ នៅក្នុងករណីនៃកាំជ្រួច កម្លាំងមួយនោះ គឺកម្លាំងច្រាន ឯកម្លាំងមួយទៀត គឺកម្លាំងស្រូបនៃផែនដី ។
លទ្ធផលនៃការពិសោធដែលលោកកាលីលេ បានធ្វើអំពីឋាមកម្បនា ហើយនិងសេចក្ដីសន្និដ្ឋានរបស់លោកមានពន្យល់នៅក្នុងស្នាដៃយ៉ាងសំខាន់របស់លោកដែលបោះពុម្ពផ្សាយនៅឆ្នាំ១៦៣៨ ក្រោមចំណងជើងថា «សំវាទនៃវិទ្យាសាស្ត្រទំនើប (Dialogue des sciences nouvelles)» ។
វិធីពិសោធន៍
តើវិធីរបស់លោកកាលីលេ មានរបៀបយ៉ាងដូចម្ដេច ? លោកកាលីលេ ប្រើវិធីពិសោធន៍ ហើយសរុបលទ្ធផលនៃការពិសោធនោះ ដែលនាំទៅដល់សេចក្ដីសន្និដ្ឋានមួយ។ តមកលោកធ្វើការពិសោធ ថ្មីៗទៀតសម្រាប់បញ្ជាក់ឡើងវិញនូវសេចក្ដីសន្និដ្ឋាននោះឱ្យកាន់តែច្បាស់ឡើង ។ លោកយកគណិតសាស្ត្រមកអនុវត្តចំពោះកិច្ចការរបស់លោក ។ នៅសម័យបច្ចុប្បន្ន វិធីទាំងនេះគេប្រើទូទៅទៅហើយ ។ ប៉ុន្តែក្នុងសម័យកាលលោកកាលីលេ វិធីបែបនេះធ្វើឲ្យគេភ្ញាក់ផ្អើលទុកជាការបដិវត្តមួយហើយ។ ព្រោះថាទម្លាប់ក្នុងសម័យនោះគឺ ដើម្បីនឹងសន្និដ្ឋានអំពីបញ្ហាវិទ្យាសាស្ត្រមួយ គេត្រូវធ្វើតាមលោកអារីស្តូត (Aristote) គឺមិនត្រូវរកវិធីថ្លឹង ឬការពិសោធឡើយ ។
តារាសាស្ត្រ
«អ្នកនាំសារទៅកាន់ផ្កាយ» (Le Messages Astral) គឺជាសិក្សាកថាទី១ របស់លោក កាលីលេ ចេញផ្សាយក្នុងឆ្នាំ១៦១០ បានបង្ហាញអំពីការរកឃើញសំខាន់ល្បីល្បាញដែលសម្រេចឡើងដោយសារប្រដាប់ឆ្លុះមើលផ្កាយ (le téléscope) ។ លោកកាលីលេ មិនមែនជាអ្នកបង្កើតប្រដាប់នេះទេ ប៉ុន្តែលោកបានធ្វើឱ្យប្រដាប់នេះមានប្រសិទ្ធភាពរហូតដល់ទៅអាចពង្រីករូបភាពដើមបានចំនួន៣២ដង ។ គឺលោកកាលីលេ នេះហើយជាអ្នកដើមដំបូងគេដែលយកប្រដាប់ឆ្លុះពង្រីកនេះទៅមើលអស់ទាំងអាថ៌កំបាំងនៅលើលំហមេឃ ។
ដោយសារប្រដាប់ឆ្លុះពង្រីករបស់លោក លោកកាលីលេ មើលឃើញផ្ទៃព្រះចន្ទថា ពុំមែនរលីងស្អាតដូចជាគេឃើញជាធម្មតាដោយភ្នែកទទេនោះឡើយ ។ ប៉ុន្តែផ្ទៃលោកខែមានភ្នំ និងមាត់ភ្នំភ្លើងស្ថិតនៅដេរដាស ។ លោកឃើញថានៅលើមេឃមានតារាច្រើនរាប់ពុំអស់ទេ លោកបានរកឃើញផ្កាយព្រះគ្រោះថ្មី៤ទៀត ដែលគេពុំទាន់ដែលស្គាល់ គឺព្រះខែនៃផ្កាយព្រហស្បតិ៍ (Jupiter) នេះឯង ។
លោកក៏បានឆ្លុះមើលភពព្រះសៅរ៍ដែរ ប៉ុន្តែដោយសារសមត្ថភាពនៃប្រដាប់ឆ្លុះរបស់គាត់អាចពង្រីកបានតែជាង៣០ដងនោះ មិនបានឲ្យគាត់សង្កេតឃើញច្បាស់អំពីភាពពិតនៃភពព្រះសៅរ៍ឡើយ ។ លទ្ធផលនៃការឆ្លុះមើលដំបូងរបស់គាត់បានបង្ហាញថា ភពព្រះសៅរ៍មានអង្គពីរសង្ខាងបន្ថែមដែលភ្ជាប់ទៅកាន់វា ។ រហូតដល់ឆ្នាំ១៦៥៦ ទើបមានអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រហុល្លង់, Christiaan Huygens, បានរកឃើញថានោះគឺជាកងដែលស្ថិតនៅជុំវិញភពព្រះសៅរ៍ ។
មុនដំបូងការបរិហារទាំងអស់នេះហាក់ដូចជាស្ថិតនៅក្នុងការរវើរវាយ ព្រោះលោក កាលីលេ បញ្ជាក់ថា ផែនដីទាំងមូលធំធេងណាស់ ហើយមនុស្សលោកដែលស្ថិតនៅលើសាកលលោកនេះមានទំហំតូចក្រៃណា ។
ក្រោយមកលោកកាលីលេ បានរកឃើញនូវវិជ្ជាតារាសាស្ត្រ ឯទៀតៗ ហើយក្នុងរយៈ១៨ខែ លោកបានសិក្សាអំពីស្នាមរបស់ព្រះអាទិត្យ ព្រមទាំងបានគូរស្នាមនោះយ៉ាងប្រាកដប្រជាផង ។
ឧណ្ហមាត្រ
បណ្ដាកិច្ចការជាច្រើនដែលលោក កាលីលេ បានបង្កើតឡើង យើងសូមរាប់នូវការរកឃើញឧណ្ហមាត្រប្រើដោយខ្យល់ ។ លោកកាលីលេ នេះ ក៏បានបង្កើតនូវជញ្ជីងពិនិត្យតុល្យភាព (la balance hydrostatique), បានកែប្រែអតិសុខុមទស្សន៍ (le microscope) ឱ្យកាន់តែមានវិសិដ្ឋភាពឡើង ហើយជួយការសិក្សាអំពីភ្លេងតាមបែបគណិតសាស្ត្រថែមទៀតផង ។
ដោយភាពឆ្មើងឆ្មៃរបស់ខ្លួនដែលនាំឲ្យគេស្អប់ចោទប្រកាន់ទោសឧក្រិដ្ឋស្មើនឹងបក្សពួក អារីស្តូត ក្នុងសម័យបុរាណ ហើយដោយបំណងចង់លើកកម្ពស់ខ្លួនដូចសង្ឃរាជកាតូលិកនាម អ៊ួរបាំងទី៨ (Urbain VIII) កាលីលេ ត្រូវគេកាត់ទោសក្នុងឆ្នាំ១៦៣៣ ។ ក្រោយការកាត់ទោសនេះ កាលីលេ ស្ថិតនៅក្នុងជីវភាពដ៏ស្ងប់ស្ងៀមជិតក្រុងហ្ល័ររ៉ង់ (Florence) អស់រយៈបេល៨ឆ្នាំ ។ ប៉ុន្តែការសម្រាកស្ងៀមនេះពុំបានធ្វើឲ្យលោកបញ្ឈប់នូវសកម្មភាពខាងគំនិតឡើយ ។ គឺក្នុងរយៈកាលនោះហើយដែលលោកកាលីលេ រៀបសរសេរស្នាដៃឈ្មោះ «សំវាទនៃវិទ្យាសាស្ត្រទំនើប» ។ នៅឆ្នាំ១៦៣៧ លោកធ្លាក់ទៅជាខ្វាក់ ហើយ៥ឆ្នាំក្រោយមកក៏ទទួលអនិច្ចកម្មទៅ ។
គំនិតនៃអ្នកប្រាជ្ញវិទ្យាសាស្ត្រនេះ មានសាបសូន្យឯណា។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៦៤២ គំនិតនេះបានចាប់ពូជធារថ្មីទៅលើរូបបុគ្គលម្នាក់ទៀត ដែលជាអ្នកមានកោសល្យសម្បទាយ៉ាងមោះមុតជាងទៀត គឺលោក អ៊ីហ្សាអាក់ ញូវតុន ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ