ដោយផ្សារភ្ជាប់ជីវិតទៅនឹងការងារកសិកម្មដាំដុះ ប្រជាកសិករខ្មែរត្រូវការទឹកភ្លៀងជាចាំបាច់បំផុត ។ ដូច្នេះដើម្បីតម្រូវកិច្ចការភ្ជួររាស់ សាបព្រោះ ដកស្ទូងឱ្យស៊ីចង្វាក់គ្នានឹងរបបទឹកភ្លៀង កសិករខ្មែរបុរាណមានចំណេះដឹង និងបទពិសោធន៍ ខ្លះៗក្នុងការទស្សន៍ទាយ ឬក៏អាចដឹងទុកជាមុនអំពីរបបទឹកភ្លៀងក្នុងរដូវនេះ ក៏ដូចជារដូវក្រោយ ។ វាពិតណាស់ហើយថា ការទស្សន៍ទាយ តាមបែបពិសោធនិយមនេះ មិនអាចត្រឹមត្រូវបាន១០០% ក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែទោះបីផ្នែកឧតុនិយមដែលមានរបៀបព្យាករតាមបែបវិទ្យាសាស្ត្រក៏ទស្សន៍ទាយធាតុអាកាសមានខុសឆ្គងខ្លះដែរ ។ ដូច្នេះទោះជាត្រឹមត្រូវមកម្រិតណា ឬមិនត្រឹមត្រូវក៏ដោយ យោងតាមសៀវភៅ «កម្រងឯកសារស្ត្រីពីប្រពៃណី និងទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ» របស់ព្រឹទ្ធាចារ្យមៀច ប៉ុណ្ណ បានលើកយករបៀបទស្សន៍ទាយនេះ បង្ហាញជនានុជនជំនាន់ក្រោយបានជាពន្លឺ ក្នុងការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីជំនឿប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរយើងពីបុរាណផង ។
ទស្សន៍ទាយភ្លៀងតិច ឬច្រើន
១-របៀបទស្សន៍ទាយដោយមើលជើងមេឃ
នៅពេលព្រលឹម ស្រាងៗ នាទិសខាងកើតជាប់នឹងជើងមេឃ បើកាលណាគេឃើញមានពពកខ្មៅ (គេហៅថាភ្នំទឹក ឬភ្នំយោងក៏បាន) ជាជួរលាតសន្ធឹងយ៉ាងវែង ស្របនឹងបន្ទាត់ជើងមេឃ ឬឃើញដុំពពកខ្មៅជាផ្ទាំងធំ នោះជាសញ្ញាថា ថ្ងៃនេះនឹងមានភ្លៀងធំ ពិសេសពេលរសៀល ។
២-របៀបទស្សន៍ទាយតាមកំដៅធាតុអាកាស
ចាប់ពីពេលថ្ងៃពេញពន្លឺ រហូតដល់ថ្ងៃជ្រៀលជ្រេ ប្រសិនបើធាតុអាកាសក្តៅខ្លាំង ហើយស្អុះស្អាប់ ស្ងប់ ហប់ខ្យល់ នោះគេទាយថា ថ្ងៃនេះនឹងមានភ្លៀងធ្លាក់ច្រើនជាមិនខាន ។
៣-របៀបទស្សន៍ទាយដោយពិនិត្យសកម្មភាពសត្វ
ចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យខ្មែរយើង ចេះវិធីសង្កេតសត្វស្រមោចដែលធ្វើសកម្មភាពពាំពង ពាំចំណីរបស់វាតម្រៀបគ្នាវាដង្ហែជាជួរវែងចេញពីសម្បុក ឬពីរន្ធក្នុងដីឡើងតាមសសរផ្ទះ ។ សកម្មភាពបែបនេះ ធ្វើឱ្យគាត់ដឹងថា យា៉ងយូរណាស់ពីរបីថ្ងៃទៀតនឹងមានភ្លៀងធំជាប្រាកដ ។ ម្យ៉ាងទៀត នៅពេលថ្ងៃត្រង់ បើព្រះអាទិត្យបញ្ចេញចំហាយក្តៅយ៉ាងខ្លាំង ហើយគេឮគីង្គក់យំ «ក្រតៗ» (ជួនកាលកូនក្អាត់យំនៅក្នុងស្រែ ពេលថ្ងៃត្រង់កំពុងក្តៅខ្លាំង ក៏គេទាយថានឹងមានភ្លៀងដែរ) នោះគេដឹងថា នឹងមានភ្លៀងធ្លាក់ហើយ ។
៤-របៀបទស្សន៍ទាយដោយពិនិត្យក្រយៅឈូក
បើភ្លៀងកំពុងធ្លាក់ពីរបីថ្ងៃហើយគេឃើញក្រយៅឈូក (គេហៅអំបោះឈូកក៏បាន ។ អ្នកស្រុកកោះធំហៅថាអំបោះព្រះ) ធ្លាក់ពីលើមេឃនោះ គេនឹងកំណត់ថា នឹងរាំងភ្លៀង ។ តែបើកំពុងរាំង ហើយឃើញក្រយៅឈូកធ្លាក់ នោះគេទាយថា នឹងមានភ្លៀងវិញ ។
៥-របៀបទស្សន៍ទាយដោយពិនិត្យខ្យល់ជំនោរ
នៅពេលកំពុងរាំង បើកាលណាគេសង្កេតឃើញមានខ្យល់ជំនោរបក់មក វឹងៗជាប់គ្នាចំនួនប៉ុន្មានថ្ងៃនោះ គេដឹងថានៅរវាងប៉ុន្មានថ្ងៃខាងមុខនឹងមាន «ភ្លៀងរលឹម» ចំនួនប៉ុណ្ណោះថ្ងៃដែរ ។
៦-របៀបទស្សន៍ទាយទឹកភ្លៀងប្រយោលពេល
ក-ដោយពិនិត្យផ្កាឈើ
ក្នុងចំណោមរុក្ខជាតិទាំងប៉ុន្មាន ចាស់បុរាណលោកកំណត់យកតែផ្កាអំពិល ឬផ្កាស្វាយប៉ុណ្ណោះធ្វើជាគោលនៃការពិនិត្យ ។ ធម្មតាអំពិលតែងចេញផ្កានៅរដូវដើមឆ្នាំ ។ កាលណាគេឃើញអំពិលចេញផ្កាច្រើនស្គុសស្គាយពេញទាំងដើម ហើយចេញផ្កាស្រុះគ្នា ពុំមានរកេតរកូតខ្លះមុនខ្លះក្រោយ នោះគេសន្មតថា ឆ្នាំនេះ (រដូវខាងមុខ) នឹងមានភ្លៀងធ្លាក់យា៉ងបរិបូណ៌ របរកសិកម្មនឹងផ្តល់ផលច្រើន ។ ផ្ទុយទៅវិញបើអំពិលចេញផ្កាបន្តិចបន្តួចដោយមែកខ្លះៗ ជួនកាលមែកមុនចេញក្តឹបទៅហើយ មែកក្រោយទើបតែចេញផ្ការដាច់រដោចបន្តបន្ទាប់ បាតុភូតបែបនេះគេដឹងថា ឆ្នាំនេះភ្លៀងធ្លាក់តិច ហើយមិនទៀងទាត់ ។ ដំណាំគ្រប់ប្រភេទច្បាស់ជាមិនហុចផលល្អឡើយ ។
ខ-តាមការពិនិត្យសត្វព្រៃ
ជាធម្មតា ជនបទភាគច្រើននៅស្រុកស្រែយើងតែងតែផ្សារភ្ជាប់ជីវិតទៅនឹងធម្មជាតិព្រៃភ្នំនានា ។ បណ្តាកសិករចូលចិត្តទៅដេញសត្វបណ្តើរឆ្កែតាមទ្រូងព្រៃ លើភ្នំរកអណ្តើក ដេញត្រកួត សំពោច ជ្រូកព្រៃ ឈ្លូស ប្រើស ក្តាន់ រមាំង ជាដើម ។ ជួនកាលពួកថ្មើរជើងទាំងនេះដេកសម្រាកដាំបាយបរិភោគនៅក្នុងព្រៃ នោះទៀតផង ។ នៅពេលដេញសត្វ គេច្រើនតែចាប់បានកូនត្រកួត តូចៗដែលមេរត់ចោល ឬក៏រអិលជើងធ្លាក់ពីលើមែកឈើ ។ គេយកកូនត្រកួតមកប្រជុំគ្នាពិនិត្យមើលតាំងពីគល់កន្ទុយ (ដើមឆ្នាំ) ពាក់កណ្តាលកន្ទុយ (ពាក់កណ្តាលឆ្នាំ) ចុងកន្ទុយ (ចុងឆ្នាំ) ។ ធម្មតាកន្ទុយត្រកួតមានពីរពណ៌គឺ ខ្មៅ និងស ឆ្លាស់គ្នា ដូចជាចង្កំកាំបិត ។ ពណ៌ខ្មៅ ជាសញ្ញាទឹកភ្លៀង ឯពណ៌ស ជាសញ្ញារាំងភ្លៀង ។ កាលបើពិនិត្យឃើញថា នៅគល់កន្ទុយមានពណ៌ខ្មៅវែងជាងពណ៌សនោះ ទាយថា នៅដើមឆ្នាំមានភ្លៀងច្រើន ។ រួចគេពិនិត្យនៅពាក់កណ្តាលកន្ទុយ និងចុងកន្ទុយមើលឱ្យដឹងថា តើមានពណ៌អ្វីធំជាងពណ៌អ្វី រួចទើបគេទាយតាមនោះទៅ ។ ឧទាហរណ៍៖ បើនៅពាក់កណ្តាលកន្ទុយ មានចន្លោះពណ៌សច្រើនជាងពណ៌ខ្មៅ គេទាយថា នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំមានភ្លៀងតិច ឬរាំងភ្លៀង ។ បើនៅចុងកន្ទុយមានពណ៌ខ្មៅវែងជាងពណ៌ស ឬមានសុទ្ធតែខ្មៅរហូតដល់ចុងគេទាយថានៅចុងឆ្នាំនឹងមានភ្លៀងច្រើន ។
គ-របៀបទស្សន៍ទាយទឹកភ្លៀងតាមការផ្សងទៀននៅក្នុងពិធីសំពះព្រះខែ
អាចារ្យដែលមាននាទីចាត់ចែងកម្មវិធីបុណ្យសំពះព្រះខែបានបង្គាប់ឱ្យសរសេរដាក់ឈ្មោះខេត្ត នៅលើទៀន នីមួយៗ ។ នៅពេលដែលទៀនកំពុងឆេះគេបង្វិលឈើ ដែលបិទទៀននោះឱ្យផ្អៀងទៅម្ខាង (ឆ្វេង ឬស្តាំ) ។ ពេលនោះ បើគេពិនិត្យទៅឃើញថា ទៀនតំណាងខេត្តណាស្រក់ញាប់ (ច្រើនជាងគេ) គេសន្មតថា ខេត្តនោះមានភ្លៀងច្រើន ។
ទស្សន៍ទាយអំពីការអស់ទឹកភ្លៀង
ក-ដោយពិនិត្យផ្កាឈើ
គេច្រើនពិនិត្យផ្កាទន្ទ្រានខេត្ត និងផ្កាកន្ទ្រាំងបាយស (ស្មៅអំបោស) ក្នុងការកំណត់ទំនាយ។ បើកាលណាគេឃើញដើមទន្ទ្រានខេត្ត និងដើមកន្ទ្រាំងបាយសចេញផ្កាហើយនោះ គេអាចនឹងដឹងបានថា លែងមានភ្លៀងទៀតហើយ ។ រុក្ខជាតិទាំងពីរប្រភេទនេះ ចេញផ្កាពុំមានពេលកំណត់ទៀតទាត់ច្បាស់លាស់ទេ ។ ជួនកាលវាឆាប់ចេញផ្កា ជួនកាលវាក៏ចេញផ្កាយឺតពេល ។
ខ-ដោយស្តាប់សម្គាល់សំឡេងសត្វ ៖
ក្រោយពេលចេញវស្សា ចាស់ៗច្រើនសង្កេតសត្វពីរពួក ដើម្បីកំណត់សម្គាល់ការអស់ទឹកភ្លៀងគឺ ៖ កាលណាគេឮសំឡេងកង្កែប ដែលខំស្រែក ដោយត្រូវពស់លេបឮសូរ «វ៉ែបៗ» នៅក្បែរអណ្តូង ម្តុំភ្លឺស្រែ កៀនដំបូក នោះគេសម្គាល់ថា អស់ភ្លៀងហើយ ឯទឹកជំនន់ ក៏ស្រកទៅវិញផងដែរ ។
កាលណាគេឮសូរកុកក្រក ដែលចុះរកស៊ីក្នុងស្រែ និងថ្លុកត្រពាំងបន្លឺសំឡេង ក្រកៗ នោះគេដឹងថា រដូវភ្លៀងនឹងចប់ហើយ ។ នេះក៏ជាសញ្ញានៃរដូវទឹកសម្រកផងដែរ ។
គ-ចំណាំលើការប្រែប្រួលខ្យល់រដូវ និងធាតុអាកាស
កាលណាគេឃើញមេឃស្រឡះខៀវស្រងាត់ (រាត្រីខែអស្សុជ ឬកត្តិក) ពុំមានពពកសោះ ហើយនៅពេលយប់ ផ្កាយទាំងឡាយរះយា៉ងច្បាស់ក្រឡែតមើលទៅឃើញ ធំៗជាងសព្វដងនោះ គេដឹងថានឹងអស់ទឹកភ្លៀងហើយ ។
កាលណាខ្យល់រដូវផ្លាស់ប្តូរទិស គឺត្រឡប់ជាបក់មកពីទិសខាងជើង ឬពីឦសានវិញនោះ គេដឹងថារបបទឹកភ្លៀងត្រូវបានបញ្ចប់ហើយ ។
កាលណាមានភ្លៀងពេលអធ្រាត្រធ្លាក់ចុះមកជាមេ ធំៗ ភ្លៀងរបៀបនេះគេហៅថាភ្លៀង «លាងស្លែ» ។ នេះមិនមែនជាភ្លៀងធម្មតាទេ ប៉ុន្តែគឺជាភ្លៀង «ផ្តាំ» ភ្លៀងចុងក្រោយ ឧបមាដូចយើងខ្ពុរមាត់ឈប់បរិភោគដូច្នេះដែរ ។
ជួនកាលភ្លៀងធំ នាពេលអធ្រាត្រនេះ មានរន្ទះបាញ់ផូងផាំងផងដែរ ។ គេច្រើននិយមហៅថា «រន្ទះបាញ់ក្បាលត្រីក្រាញ់» ព្រោះជាចៃដន្យនៅពេលស្របជាមួយនេះដែរ ក្បាលត្រីក្រាញ់ទាំងឡាយមានស្នាមរបកពពាលរលាត់ទំពែក ។ នេះក៏ជាសញ្ញាថា អស់ទឹកភ្លៀងដែរ ។
ឃ-ដោយពិនិត្យភ្លៀងនៅថ្ងៃបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ ៖
ចាស់បុរាណលោកឱ្យពិនិត្យថ្ងៃភ្ជុំបិណ្យ ដើម្បីកំណត់ឱ្យដឹងថា តើឆ្នាំនេះភ្លៀងជួនចុងរដូវ ឬក៏រាំងរឹះ ។
ឆ្លងតាមរយៈកាលពិនិត្យនេះ លោកកំណត់ថា ៖
ប្រសិនបើមានភ្លៀងនៅចំថ្ងៃបុណ្យភ្ជុំនោះ គេសន្មតថា ស្រូវនឹងស្កក ព្រោះភ្លៀងមិនជូនចុងឆ្នាំទេ ។
ប្រសិនបើគ្មានភ្លៀងនៅថ្ងៃបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌទេ ចាស់ៗលោកសប្បាយរីករាយ ហើយប្រកាសប្រាប់គ្នីគ្នាថា «ឆ្នាំនេះភ្លៀងជូនចុងឆ្នាំ ស្រូវធ្ងន់យើងនឹងបានផលពេញលេញជាមិនខាន» ។
ង-ដោយឮសំឡេងផ្គរលាន់ ឬផ្គរផ្តាំក្តាមខ្យង ៖
នៅចុងខែអស្សុជ ឬនៅដើមខែកត្តិកនាពេលអធ្រាត្រស្ងាត់ជ្រងំ គេតែងឮសូរផ្គរលាន់ឮស្រាលបន្លឺសំឡេងបង្អូសយា៉ងវែង ឮពីជ្រុងទិសនិរតី ឬទក្សិណ ។ មុនដំបូងផ្គរនោះឮសូរដូចជានៅជិត ។ ប៉ុន្តែសំឡេងផ្គរឮកាន់តែ ឆ្ងាយទៅៗ តិចទៅៗ រហូតបាត់សូរសំឡេងតែម្តង ។ អ្នកទាំងឡាយដែលធ្លាប់ព្រាត់គូស្នេហា ព្រាត់ប្រាស់គ្រួសារ ឬរស់នៅឃ្លាតឆ្ងាយពីស្រុកកំណើត កាលបើបានឮផ្គរនេះហើយគេច្បាស់ជាស្រងេះស្រងោចហៀរទឹកភ្នែកដោយមិនដឹងខ្លួន។ ចាស់ៗឱ្យឈ្មោះផ្គរប្រភេទនេះថា «ផ្គរលា» ឬ «ផ្គរផ្តាំក្តាម ខ្យង» ។ ព្រះបាទរាជសម្ភារ ជាកវីដ៏ឆ្នើមនាសតវត្សទី១៧ ទ្រង់ព្រះរាជនិពន្ធកំណាព្យមួយឈ្មោះ សរសើរហេមន្តមាស ក្នុងនោះកំណាព្យក៏បាននិយាយដល់ផ្គរលាន់ផ្តាំក្តាមខ្យង ដែល ចាស់ៗពីដើមតែងស្មូត្រធ្វើបទយា៉ងពីរោះ នៅពេលដែលឮផ្គរនេះ ។ ឧទាហរណ៍ ផ្គរផ្តាំក្តាមខ្យងកង្កែបគ្រំ ឱ្យខំកាយរន្ធពូនអាត្មា តែទឹកខះអស់កាលណាប្រយ័ត្នមនុស្សប្រហារឆី…។
ផ្គរលាន់ផ្តាំក្តាមខ្យង ឬផ្គរលាន់នេះ ជាសំឡេងធម្មជាតិឱ្យដំណឹងដល់កសិករថា អស់ទឹកភ្លៀងហើយ គួរស្រវាស្រទេញតម្កល់ទឹកទុកក្នុងស្រែការពារក្រែងស្រូវស្កក ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ